Przeglądy i serwis bram. Jak regulują to przepisy i normy?

Bramy są elementem obiektów budowlanych, dlatego zgodnie z przepisami powinny być utrzymywane w należytym stanie technicznym i estetycznym. Aby nie dopuścić do nadmiernego pogorszenia ich własności użytkowych czy sprawności technicznej, należy przeprowadzać systematyczne przeglądy oraz kontrole, a także prowadzić niezbędne działania serwisowe i naprawcze. Co o tym mówią przepisy i normy?

Spis treści

1. Charakterystyka bram
2. Przepisy z zakresu stanu technicznego budynków i ich elementów
3. Postanowienia zawarte w normach

Charakterystyka bram

Bramami nazywamy urządzenia służące do zamykania otworów przeznaczonych do ruchu pojazdów i pieszych w celu stworzenia bezpiecznego dostępu do obiektów przemysłowych, handlowych i mieszkalnych.

Bramy dzieli się na poziome i pionowe – w zależności od rodzaju ruchu, jaki wykonują. Spośród wyrobów o ruchu poziomym wyróżnia się głównie bramy przesuwne i rozwierane, a do tych o ruchu pionowych zalicza się bramy opuszczane (przesuwne pionowo), segmentowe i rolowane.

W zależności od miejsca usytuowania bramy dzieli się na:

• garażowe – instalowane w obiektach i na terenach przeznaczonych do parkowania pojazdów;
• przemysłowe – montowane w obiektach i na terenach przemysłowych;
• ogrodzeniowe – umożliwiające wjazd i wyjazd na posesje prywatne oraz tereny przemysłowe.

Wyróżnia się także bramy ogólnego stosowania oraz przeciwpożarowe i/lub dymoszczelne, cechujące się właściwościami takimi jak odporność ogniowa i/lub dymoszczelność.

W skład konstrukcji bramy zazwyczaj wchodzą:

• skrzydło – stanowi ruchomą część przeznaczoną do zamykania otworu, która może składać się z większej liczby oddzielnych części, np. segmentów, listew i elementów giętkich;
• ościeżnica – element zamontowany w otaczającej bramę konstrukcji, w której porusza się skrzydło; składa się z nadproża, pionowych słupków i progu;
• prowadnica – nieruchoma część prowadząca i/lub podtrzymująca skrzydło.Ponadto bramy mogą być wyposażone w napęd mechaniczny wraz z urządzeniami sterującymi i zabezpieczającymi (tzw. automatyczny napęd).

Przeczytaj również:

• Sposoby przeprowadzania przeglądów i serwisu bram
• Przegląd instalacji elektrycznej w bloku. Na czym polega sprawdzenie instalacji elektrycznej w bloku?
• Jakie są rodzaje bram przeciwpożarowych? Kryteria wyboru, budowa, normy

Przepisy z zakresu stanu technicznego budynków i ich elementów

Przeglądy i serwisowanie budynków oraz wchodzących w ich skład wyrobów budowlanych wynikają nie tylko z uwarunkowań eksploatacyjnych, lecz także z obowiązujących przepisów. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa użytkowania zawarte są w Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z 1994 r., poz. 414 z późn. zm.). Określa ona obowiązki właścicieli i zarządców w tym zakresie, a także sankcje karne za ich nieprzestrzeganie. Stwierdza się w niej m.in., że są oni zobowiązani do zapewnienia, przy dochowaniu należytej staranności, bezpiecznego użytkowania w razie wystąpienia czynników zewnętrznych oddziałujących na obiekt i związanych z działaniem człowieka albo sił natury, w wyniku których następuje uszkodzenie lub bezpośrednie zagrożenie dla życia albo zdrowia ludzi, a także środowiska.

Inny artykuł podaje, że obiekty budowlane w czasie ich użytkowania powinny być poddawane przez właściciela lub zarządcę okresowej kontroli polegającej m.in. na sprawdzeniu stanu technicznego elementów budynku, narażonych na szkodliwe działanie czynników występujących podczas ich użytkowania.

Prawo budowlane zawiera również regulacje dyscyplinujące właścicieli i zarządców obiektów budowlanych do likwidacji uchybień wykrytych w czasie przeprowadzania okresowych kontroli. Jednocześnie zobowiązuje ich do prowadzenia książki obiektu budowlanego, w której zamieszcza się ustalenia z badań i kontroli stanu technicznego, remontów i przebudów realizowanych w trakcie użytkowania. Warto dodać, że wymieniono w nim także elementy budynków wymagające szczegółowego zbadania ich stanu technicznego, w tym m.in. urządzenia stanowiące zabezpieczenie przeciwpożarowe, do których zalicza się bramy przeciwpożarowe.

Problematyka eksploatacji budynków mieszkalnych jest także przedmiotem ustaleń rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (DzU z 1999 r., poz. 836 z późn. zm.). Przedstawiono w nim warunki gwarantujące utrzymanie stanu technicznego budynku na poziomie zapewniającym bezpieczeństwo ludzi i mienia w okresie jego użytkowania, ochronę zdrowia oraz życia w pomieszczeniach itp.

Rozporządzenie zawiera również sposoby realizowania działań technicznych, których celem jest umożliwienie prawidłowego funkcjonowania obiektu.Kolejnym dokumentem odnoszącym się do stanu technicznego budynków i ich elementów jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2019 r., poz. 1065 z późn. zm.). Zawarto w nim pewne wymagania związane z kontrolą i przeglądami wyrobów, głównie związanych z ochroną przeciwpożarową.

Zagadnienia dotyczące wymagań dla bram przeciwpożarowych ujęte są także w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2020 r., poz. 719 z późn. zm.). Wynika z niego m.in., że urządzenia przeciwpożarowe, do których zaliczono bramy przeciwpożarowe, powinny znajdować się w stanie pełnej sprawności oraz być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym. Należy je przeprowadzać zgodnie z zasadami oraz w sposób określony w stosownych normach i instrukcjach opracowanych przez producenta, a także w konkretnych okresach, nie rzadziej jednak niż raz w roku. Ponadto zawiera stwierdzenie, że prace powinny być wykonywane wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje.

Zaprezentowane przepisy i sformułowane w nich regulacje potwierdzają, że właściwa kontrola stanu technicznego elementów budynków, w tym bram, w formie okresowych przeglądów, oraz ich serwisowanie, jest niezwykle istotnym zagadnieniem

Postanowienia zawarte w normach

Bramy podlegają postanowieniom normy PN-EN 13241+A2:2016 „Bramy. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne”, w której określono wymagania dotyczące bezpieczeństwa oraz eksploatacji, z wyjątkiem odporności ogniowej i dymoszczelności. Norma zawiera również wymogi z zakresu instalowania, użytkowania i konserwacji. W jej zapisach stwierdza się, że producent powinien dostarczyć odpowiednie instrukcje, aby zapewnić właściwy montaż, instalowanie, użytkowanie, konserwację i bezpieczny demontaż.

Dokumenty te powinny być zgodne z wymaganiami zawartymi w PN-EN 12635+A1:2010 „Bramy. Instalowanie i użytkowanie”, odnoszącymi się m.in. do informacji zapewniających bezpieczne użytkowanie łącznie z konserwacją i naprawą bram. W normie wyrobu podano także, że producent jest zobowiązany do wyszczególnienia w instrukcji konserwacji głównych zużywających się części wyrobu, kryteria ich wymiany, częstotliwość przeglądów oraz konserwacji.

Dodać należy, że bramy przeciwpożarowe i/lub dymoszczelne są objęte postanowieniami normy PN-EN 16034:2014 „Drzwi, bramy i otwieralne okna. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Właściwości dotyczące odporności ogniowej i/lub dymoszczelności”.

Jak powyżej stwierdzono, problematyka użytkowania, konserwacji i napraw bram jest w szczegółowy sposób przedstawiona w normie PN-EN 12635+A1:2010. Zaznaczono w niej, że po zakończeniu instalowania właściciel bramy powinien otrzymać dokumentację zawierającą m.in.:

• instrukcję obsługi oraz bieżącej konserwacji, przy czym w niektórych przypadkach można na etykiecie podać informacje dotyczące bezpieczeństwa na wypadek awarii wyposażenia oraz szczegóły obsługi awaryjnej;
• książkę raportową (jeżeli montowana była brama z napędem), co jednak można pominąć w odniesieniu do nieautomatycznych domowych bram garażowych o ruchu pionowym, przeznaczonych do jednego gospodarstwa domowego, które nie otwierają się na obszar publiczny przylegający od zewnątrz do jego terenu.

Wskazaną powyżej dokumentację należy wyraźnie oznaczyć jako przeznaczoną dla właściciela bramy. Warto dodać, że książka raportowa powinna zawierać główne dane dotyczące określonej bramy i mieć miejsca przewidziane do umieszczania zapisów z kontroli, prób, konserwacji i wszelkich napraw lub modyfikacji wyrobu. Informacje przeznaczone wyłącznie dla specjalistów, tj. instalatorów, serwisantów, elektryków itp., powinny być wyraźnie oznaczone i nie należy ich włączać do dokumentacji przeznaczonej dla właściciela bramy.

W prezentowanej normie zawarto stwierdzenie, że instrukcja konserwacji przewidzianej przez producenta powinna wyraźnie wskazywać różne poziomy kompetencji wymaganych do wykonania zadań związanych z konserwacją bram.

Wyodrębniono ich następujące rodzaje:

• prosta ogólna instrukcja dla zapewnienia niekłopotliwej obsługi, której może się podjąć właściciel bez jakichkolwiek szczególnych kompetencji;
• instrukcja konserwacji, której mogą podjąć się osoby z podstawowymi kompetencjami technicznymi dotyczącymi wyrobu;
• zaawansowane procedury konserwacji, które mogą być wykonywane tylko przez kompetentny personel;
• czynności konserwacyjne, w przypadku których ze względów bezpieczeństwa zaleca się zwrócenie się do producenta o poradę.

Instrukcja konserwacji powinna wyraźnie wskazywać krytyczne punkty i interwencje, które mogą stwarzać zagrożenie.

Obowiązkiem producenta jest wyszczególnienie różnych poziomów wymaganych konserwacji i kontroli (wliczając w to sprawdzenie bezpieczeństwa działania) oraz częstotliwość, z jaką należy je wykonywać. Ponadto powinien jednoznacznie ustalić rutynowe wymiany części niezbędnych do utrzymania klasy trwałości wyrobu, z odpowiednim poziomem błędu oraz odnośnymi kryteriami niesprawności.

Dostarczona wraz z wyrobem instrukcja powinna być właściwa dla konkretnego produktu. W przypadkach gdy dotyczy wielu wyrobów lub opcji, poszczególne detale powinny być możliwe do jednoznacznego zidentyfikowania przez właściciela bramy, w celu zapobieżenia błędom podczas czynności konserwacyjnych. Jednocześnie instrukcja konserwacji powinna informować o znaczeniu, jakie ma rejestrowanie wszelkich czynności konserwacyjnych.

inż. Zbigniew Czajka