Zaprawy murarskie, impregnaty, tynki, zaprawy klejowe. Jak wybrać odpowiednie do rodzaju ściany?
Coraz częściej zaprawę cementowo-wapienną wykonaną na placu budowy z podstawowych surowców zastępuje się gotowymi, suchymi mieszankami zapraw murarskich. Mają one stałe proporcje składników mineralnych, co pozwala osiągać za każdym razem niemal identyczne parametry spoiwa. Zawierają także domieszki związków chemicznych, które poprawiają urabialność masy i własności użytkowe zaprawy (czas wiązania, wodo- i mrozoodporność, paroprzepuszczalność, trwałość i elastyczność połączeń).
Gotowe mieszanki, tak jak tradycyjne spoiwo, są hydroutwardzalne. Ilość wody do zarobu powinna być dostosowana do warunków pracy i typu zaprawy. Wybór mieszanki zależy od rodzaju materiału i określonych w projekcie parametrów budowanej ściany. Zaprawy standardowe stosuje się do łączenia elementów z betonu, cegieł, pustaków ceramicznych, bloczków wapienno-piaskowych. Do łączenia materiałów o bardzo dobrych właściwościach termoizolacyjnych (beton komórkowy, keramzytobeton) zalecane są specjalistyczne zaprawy murarskie (klejowe), które umożliwiają wykonanie cienkich, wytrzymałych i "ciepłych" spoin grubości 1-3 mm, likwidujących mostki termiczne. Zaprawy te zawierają zwiększoną ilość spoiw polimerowych przy ograniczonej do około 2% zawartości składników organicznych.
Jaka zaprawa do klinkieru?
Szczególnej staranności w doborze spoiwa wymaga cegła klinkierowa. Białe lub szarawe wybarwienia (wykwity) pojawiające się na powierzchni klinkieru to efekt naturalnej reakcji chemicznej - niezwiązane cząsteczki tlenku wapnia łączą się z odparowującą wodą, tworząc krystaliczny wodorotlenek wapnia. Wykwity nie tylko szpecą ścianę - mogą także doprowadzić do trwałych uszkodzeń cegły. Dlatego do murowania klinkieru stosuje się zaprawy z dodatkiem trasu (drobno zmielonej skały pochodzenia wulkanicznego). Tras reaguje z rozpuszczalnym wodorotlenkiem wapnia; w wyniku reakcji powstaje nierozpuszczalny krzemian wapnia wnikający w mikropory spoiny. Proces trwa kilka miesięcy - zostaje zachowana dyfuzja pary wodnej, ale na powierzchnię muru nie wydostają się związki powodujące wykwity. Duża elastyczność zapraw do klinkieru sprawia, że łączą one w sobie zalety zaprawy i fugi.
Impregnaty
Często ściany zewnętrzne należy zabezpieczyć przed działaniem wody. W zależności od rodzaju materiału można zastosować impregnaty na bazie żywic akrylowych, silikonowych bądź poliuretanowych (wodne lub rozpuszczalnikowe). Niektóre elementy betonowe wymagają dodatkowego utwardzenia powierzchni. W takiej sytuacji stosuje się preparaty zawierające np. fluorokrzemian magnezu, który łącząc się z cząsteczkami wapnia tworzy twardą powłokę i w ten sposób poprawia właściwości użytkowe i estetyczne - zwłaszcza betonów kolorowych. Przed przystąpieniem do prac elewacyjnych (malowanie, tynkowanie, montaż okładzin ceramicznych lub kamiennych) ściany należy zagruntować. Najczęściej stosuje się gotowe emulsje, przeważnie na bazie żywic organicznych.
Tynkowanie i malowanie elewacji
Tradycyjne tynki wapienno-cementowe, podobnie jak zaprawy murarskie, coraz rzadziej wykonuje się ze składników podstawowych bezpośrednio na budowie; do prac tynkarskich używa się gotowych mieszanek cementu, wapna i wypełniacza kwarcowego o jednakowej granulacji ziaren, wzbogaconych dodatkami chemicznymi poprawiającymi plastyczność, urabialność i przyczepność tynku.
Do wykończenia powierzchni stosuje się gotowe mieszanki szpachli mineralnych lub mas szpachlowych. Zawierają one biały cement, piasek kwarcowy, wapno, żywice proszkowe oraz domieszki plastyfikujące i hydrofobizujące.
Podłoże pod szpachlę należy dokładnie zagruntować. W przypadku tynków wewnętrznych do szpachlowania używa się mas i suchych mieszanek gipsowych, które poza anhydrytem zawierają wypełniacze wapienne i domieszki chemiczne plastyfikujące oraz poprawiające własności reologiczne (odkształcalność, rozlewność).
Do malowania najczęściej wykorzystuje się farby dyspersyjne na bazie dyspersji akrylowych lub mineralne: silikonowe albo silikatowe (krzemianowe). Mogą być one nanoszone na różnego rodzaju tynki. Najczęściej nie wymagają dodatkowych zabezpieczeń, ale jeśli w składzie chemicznym farby nie ma dodatków hydrofobizujących, elewację należy zaimpregnować. Można do tego celu wykorzystać preparaty antygraffiti. Są to dwuskładnikowe środki chemiczne. Preparaty antygraffiti warto także zastosować na okładziny elewacyjne z klinkieru, kamienia czy też imitacji kamienia.
Tynki dekoracyjne można podzielić na mineralne i żywiczne. Są to produkty cienkowarstwowe tworzące zewnętrzną, ozdobną strukturę elewacji. Ze względu na konieczność zachowania nadanej im faktury (nakrapianej, rustykalnej lub dowolnie ukształtowanej) masy i mieszanki te zawierają zwiększoną ilość substancji poprawiających własności reologiczne. W zależności od składu chemicznego lub od wymogów eksploatacyjnych można je dodatkowo impregnować lub malować, stosując na przykład impregnaty lub farby z dodatkiem fungicydów. Skutecznie hamuje to penetrację wody i rozwijanie się w strukturze tynku mikroorganizmów, grzybów, alg, mchów czy pleśni. Przed wykonaniem zabezpieczeń otynkowaną powierzchnię należy przemyć wodnym roztworem zawierającym biocydy, który niszczy już rozwinięte organizmy. Zabiegi te można wykonać przed renowacją lub w jej trakcie.
Zaprawy klejowe do okładzin kamiennych na elewacji
Do mocowania okładzin z piaskowca, dolomitu czy trawertynu należy stosować zaprawy klejowe o podwyższonej elastyczności; najlepsze są mieszanki z dodatkiem trasu reńskiego, który skutecznie zapobiega wykwitom. Płytki kamienne układa się zarówno z zachowaniem szczelin dylatacyjnych wypełnianych następnie fugą, jak i bezspoinowo na zagruntowane podłoże. Po zakończeniu montażu pozostawione szczeliny wypełnia się fugą cementową, najlepiej specjalną (cement, wypełniacz mineralny, pigmenty oraz domieszki uelastyczniające i często środki hydrofobowe). Złej jakości fuga jest agresywna wobec płytek; może spowodować niszczenie ich krawędzi i przebarwienia. Resztki zaprawy bądź fugi najlepiej usunąć mechanicznie. Jeśli jednak zabrudzenia są zbyt duże lub zestarzałe, można użyć kwaśnych preparatów do czyszczenia (na bazie niskostężonego kwasu solnego, nie zawierających kwasu siarkowego i związków potasu). Do hydrofobizacji kamienia wykorzystuje się wodne impregnaty akrylowe (nabłyszczające powierzchnię), silikonowe, wodorozcieńczalne lub na bazie rozcieńczalników organicznych (silikony nie nabłyszczają płyt).
Duże, ciężkie płyty granitowe i z aglomarmuru wymagają dodatkowego kotwienia i wzmacniania ich struktury. Przed umieszczeniem na elewacji na spodniej stronie okładziny w dwuskładnikowej kompozycji żywic epoksydowych zatapiane są maty, np. z włókien szklanych.
Płyty imitujące kamień lub cegłę, betonowe, cementowo-piaskowe czy gipsowe - łączy się najczęściej popularnymi zaprawami, fugami i impregnatami. Cięższe, betonowe płyty najlepiej instalować stosując zaprawy o podwyższonej elastyczności. Fugowanie oraz impregnacja powinny być analogiczne jak przy kamieniu naturalnym.
Cegłopłytki cementowo-piaskowe mogą być łączone zaprawami uniwersalnymi, we wnętrzach zaś klejami dyspersyjnymi na bazie żywic akrylowych. Ponieważ są lekkie, można wykonywać tak zwaną pustą fugę. Imitacje są podatne na wykwity i odbarwienia, które mogą pojawić się jeszcze w opakowaniach.
Zależnie od potrzeb do masy zarobowej elementów betonowych oraz do suchych mieszanek zapraw i fug najczęściej stosuje się domieszki: uplastyczniające (plastyfikatory), upłynniajace (superplastyfikatory), przyspieszające albo opóźniające wiązanie, napowietrzające, uszczelniające. Rzadziej stosowane są domieszki ekspansywne, przeciwskurczowe, hamujące reakcje alkalia-kruszywo (powstrzymujące korozję wewnętrzną), zwiększające odporność na agresję chemiczną lub biologiczną, zwiększające przyczepność. Zastosowanie domieszek uplastyczniających i upłynniających znacznie obniża ilość wody dodawanej do zarobu i poprawia urabialność.
Domieszki napowietrzające dodaje się m.in. przy produkcji suchych mieszanek do klejenia i fugowania, zapraw tynkarskich i zewnętrznych okładzin elewacyjnych, betonów lekkich, o małej zawartości cementu i produkowanych zimą.
Domieszki przyspieszające twardnienie stymulują reakcje chemiczne między wodą a składnikami cementu, stosowane są np. przy produkcji elementów prefabrykowanych i pracach wykonywanych w niskiej temperaturze. Domieszki opóźniające wiązanie wykorzystuje się podczas upałów oraz do produkcji elementów z odsłoniętym kruszywem. Domieszki uszczelniające strukturę betonu łączą się z niektórymi składnikami cementu, tworząc nierozpuszczalne związki wypełniające wnętrza porów i kanalików kapilarnych.
