Dachy odwrócone

Co zrobić, by w miastach było więcej zieleni, kiedy tereny zielone zostają zamienione w parkingi, lub place budów? Rozwiązaniem mogą być dachy odwrócone.

W klasycznym układzie dachu pierwszą warstwę stanowi blacha, dachówka, lub papa. Pod nią znajduje się (w zależności od rodzaju dachu; folia wstępnego krycia lub deskowanie), następnie izolacja cieplna oraz paroizolacja. Taki układ nie pozwala na umieszczenie na połaci dachu żadnych ciężkich przedmiotów lub roślin, które spowodowałyby uszkodzenia pokrycia i zalewanie budynku. Inną wadą klasycznego pokrycia jest mała odporność warstw uszczelniających na zmienne warunki atmosferyczne. Konstrukcja dachów odwróconych zasadniczo nie odbiega od klasycznej konstrukcji dachów płaskich. Jedną z podstawowych różnic jest zamiana warstw - uszczelniająca znajduje się pod warstwą ocieplającą. Konstrukcje dachów odwróconych możemy podzielić na dwa rodzaje, w zależności od końcowego przeznaczenia, dachy zielone oraz dachy o konstrukcji odwróconej przeznaczone na parkingi, ogrody (ogród na dachu) i miejsca wypoczynkowe dla personelu, baseny, lądowiska dla helikopterów. W Polsce posiadaczy prywatnych helikopterów nie jest zbyt wielu, tak jak i pracodawców skorych do zafundowania podwładnym odrobiny luksusu w postaci prywatnego basenu. Z tych też względów ograniczę się do dwóch propozycji. Pierwszą z nich jest budowa parkingu na powierzchniach dachów, a drugą zabudowa roślinna w postaci ogrodów i zieleńców. Firma Tengger West-AWA specjalizuje się w wykonaniu dachów "zielonych". Walory użytkowe dachów o tej konstrukcji są bezsporne. Odpowiednio dobrane pokrycie dachowe oraz roślinność zmniejsza w znacznym stopniu wahania temperatur. Na powierzchniach dachów nieosłoniętych wahania temperatury oscylują w granicach 100^oC, a na dachach zielonych nie przekraczają 30°C. Rośliny pochłaniają i filtrują wodę opadową w około 60%, pochłaniają hałas do około 50 dB. W zależności od grubości warstwy roślinnej na dachu, można zmniejszyć straty ciepła wynikające z przewietrzania od 5% do 50% i straty biorące swoją przyczynę z przewodzenia od 2% do 5%. Ponadto zielony dach ma dwu - trzy krotnie większą żywotność w porównaniu do dachu o konstrukcji klasycznej. Zazielenienie dachu może być intensywne i ekstensywne. Intensywne polega na sukcesywnym i planowym rozwijaniu na powierzchni dachu zazielenienia (roślinny ogrodowe) z wyjątkiem roślin wysokich i głęboko korzeniących się. Zazielenianie ekstensywne polega na początkowym zazielenianiu połaci dachu, lub położeniu już gotowych mat awaflor z zakorzenioną już roślinnością, a następnie pozostawieniu roślinności i ograniczeniu się do koniecznych ingerencji ogrodniczych. Konstrukcje tych dachów można stosować na stropach mogących przenosić obciążenia od 90 kg/m² do 450 kg/m². Ponieważ obecnie ciężar powierzchni zielonych można obniżyć do 20-30 kg możliwe jest zakładanie powierzchni zielonych na dachach o lekkiej konstrukcji stalowej. Konstrukcja tego typu dachu jest zbliżona do tradycyjnego układu, ale wzbogacona o warstwy umożliwiające wegetacje roślin. Strop pokrywany jest bitumiczną emulsją gruntującą, na której układa się paroizolacje z wkładką z taśmy aluminiowej, a następnie warstwę izolacji termicznej (styropian ma większy ciężar objętościowy związany z wyższym obciążeniem materiału izolacyjnego ). Kolejną warstwą jest specjalna papa zgrzewalna, z wyróżnikiem WS, modyfikowana na osnowie z włókna poliestrowego dla dachów zielonych oraz papa z wkładką miedzianą 0,1 mm. Dwie ostatnie warstwy stanowią ochronę przed przebiciem korzeni przez warstwy izolacyjne. Odporne na przerastanie są też, przy jednorodnym łączeniu na stykach, folie PVC. Nad warstwą z wkładką z taśmy miedzianej kładzie się warstwę ochronną tzw. poślizgową o gramaturze najmniej 300 g/m² lub w dwóch warstwach (folia PE o grubości 0,4 mm). Dodatkowe można stosować warstwy, nie kolidujące z bitumami specjalne folie polietylenowe i folie PVC. Następne warstwy to; drenażowa i wegetacyjna. Jako warstwę drenażową możemy stosować maty z pętlami nylonowymi jednostronnie laminowane włókniną, maty w postaci kształtek z tworzywa sztucznego lub warstwy żwiru. W przypadku zazieleniania ekstensywnego i spadku dachu powyżej 1,5% jako drenaż można stosować substrat z wełny mineralnej. Warstwy wegetacyjne to specjalne mieszanki substratowe luzem o dużej porowatości i pojemności kapilarnej, stabilnej strukturze, dobrej sorpcji oraz izolacji. Nośnikiem w takich warstwach są często włókna kokosowe oraz higroskopijna wełna mineralna z zalążkami roślin, które po rozłożeniu maty na połaci dachu, rozwiną się. Odwodnienie powierzchni dachu "zielonego" nie różni się zasadniczo od odwodnienia zwykłego dachu. Przy projektowaniu należy przyjąć te same zasady. jedyną różnicą jest wysypywanie, około pół metrowej szerokości, pasa żwiru wzdłuż ścian, ogniomurów i wypustów. Dachy "zielone", poprzez utrzymanie wysokiej wilgoci w warstwie roślinności stanowią skuteczną barierę, dla pożaru. Przy ścianach budynków z oknami sąsiadującymi bezpośrednio z połaciami dachowymi wykonuje się strefy ogniowe o szerokości 5 m wysypane żwirem, pokryte blachą, lub warstwą "zielonego" dachu.

Jedną z firm, które konstruują w Polsce dachy odwrócone, przeznaczone pod zabudowę jest The Dow Chemical Company. Produktem firmy są płyty z ekstrudowanej pianki poliestrowej, o niebieskiej barwie i nazwie STYROFOAM. Konstrukcja dachu odwróconego: na podłoże betonowe (ze spadkiem) nakłada się warstwę wyrównawczą, następnie izolację przeciwwodną i warstwę ochronną z fizeliny. Ze względu na niską nasiąkliwość płyty, mogą być instalowane niezależnie od warunków pogodowych. Kolejnymi warstwami są: drenaż, fizelina filtrująca i w zależności od przeznaczenia powierzchni, podłoże z gruntu lub zbrojona płyta (z pochyleniem), położona na warstwie rozdzielającej (np. papierze impregnowanym). Do wykonania parkingu stosuje się płyty Floormate 500 lub Floormate 700 (w zależności od obciążenia powierzchni dachu). Jeżeli na powierzchni dachu został zaplanowany taras lub dach "zielony"; należy zastosować płyty Roofmate SL. W tym przypadku ostatnią warstwą może być ziemia lub płyty chodnikowe. Zaletą technologii dachu odwróconego jest możliwość adaptacji i renowacji starych połaci dachowych. Przed przystąpieniem do renowacji należy sprawdzić stan izolacji przeciw wodnej, następnie ułożyć warstwę izolacji termicznej, a nad nią warstwę dociskową w postaci żwiru lub płyt chodnikowych. Przy kładzeniu takiej konstrukcji nie zachodzi potrzeba ingerencji we wnętrze budynku. Problem może stanowić waga dachu odwróconego. Nie każda konstrukcja została obliczona z tolerancją umożliwiającą dociążanie istniejącego dachu. Pewien luz dają nam płyty Roofmate LG, których nominalny ciężar wynosi 25 kg/m².
Elementy te zbudowane są z ekstrudowanej pianki polistyrenowej, wykończonej w górnej powierzchni 10 mm warstwą ochronną ze zmodyfikowanej zaprawy cementowej. W Polsce dopiero powstaje rynek na tego typu produkty, zagęszczenie zabudowy oraz zaostrzające się przepisy kierują uwagę inwestorów na możliwości wykorzystania powierzchni dachów.