Gonty bitumiczne

Ze względu na niewielki ciężar pokrycia z gontów bitumicznych, konstrukcja dachu może być wykonana z elementów o mniejszych przekrojach niż przy zastosowaniu pokrycia ceramicznego lub cementowego. Trwałość pokrycia jest porównywalna z innymi dostępnymi materiałami.

Informacje ogólne
Ze względu na niewielki ciężar tego typu pokrycia, konstrukcja dachu może być wykonana z elementów o mniejszych przekrojach niż przy zastosowaniu pokrycia ceramicznego lub cementowego. Obciążenie dachu gontami bitumicznymi wynosi od 7 do 16 kg/m², podczas gdy dachówką ceramiczną lub cementową około 50 kg/m². Lżejsza jest blachodachówka - około 5 kg/m². Pokrycie gontami papowymi zastępuje dwie warstwy wykonane z materiału rolowego tej samej klasy. Gonty można układać na dachach o kącie nachylenia od 12 do 90^o. Jednak część producentów jako optymalny przyjmuje kąt od 18 do 70^o, bowiem dach o pochyleniu od 12 do 18^o wymaga zastosowania dodatkowej warstwy podkładowej, a pokrycie dachu o pochyleniu powyżej 70^o może być nietrwałe, gdyż gont nie leży na poszyciu, lecz jest zawieszony na gwoździach. Gontów nie można składować bezpośrednio na gruncie. Należy je przechowywać w pomieszczeniach krytych, co chroni je przed zawilgoceniem i działaniem promieni słonecznych, na równym i twardym podłożu, w odległości co najmniej 120 cm od grzejników, w temperaturze nie wyższej niż 35^oC. Palety mogą być składowane tylko w jednej warstwie.


Budowa gontu
Dachówki bitumiczne wykonane są z:
- asfaltów przemysłowych (oksydowanych lub modyfikowanych) o dużej twardości. Asfalt oksydowany jest odporny na zniszczenie w mniejszym przedziale temperatury niż asfalt modyfikowany (wystarcza w naszej strefie klimatycznej) .
- osnowy, którą jest zazwyczaj welon z włókien szklanych o gramaturze od 120 do 160 g/m², lub z mieszanki włókniny szklanej i tworzywa sztucznego.W niektórych rodzajach gontów stosuje się dwie warstwy włókniny szklanej o gramaturze około 80 g/m².
- masy samowulkanizującej, która pod wpływem promieniowania słonecznego lub ciężaru samych dachówek (zastosowany bitum o dużej lepkości) łączy ich kolejne pasy.
Warstwa samowulkanizująca może być umieszczona na dachówce na dwa sposoby. W pierwszym wypadku masa klejąca znajduje się na spodzie tabliczek dachówki. Zabezpieczającą ją folię antyadhezyjną odrywa się wówczas przed ułożeniem gonta. Górna strona dachówki jest całkowicie pokryta posypką. W drugim rozwiązaniu tabliczki od spodu pokryte są drobnoziarnistą posypką, a warstwa samowulkanizująca umieszczona jest od góry na pasie nad tabliczkami. Spodnia warstwa gontów, w celu zabezpieczenia przed wzajemnym sklejaniem, na pasie nad tabliczkami pokryta jest folią. Folii antyadhezyjnej się nie usuwa. Montujący nie musi zatem wykonywać dodatkowej czynności, ale masa klejąca w tych gontach jest narażona na zanieczyszczenie do momentu położenia następnego pasa dachówek. Posypka mineralna lub granulat ceramiczny po zewnętrznej stronie gontu nadaje mu estetyczny wygląd, chroni asfalt przed promieniami słonecznymi oraz zabezpiecza przed uszkodzeniami mechanicznymi. Na rynku są również dachówki bitumiczne powleczone folią miedzianą.


Podłoże
Gonty przeznaczone są do układania na pełnym poszyciu (deskowanie, sklejka, płyty wiórowe V-100 lub OSB), umożliwiającym wbijanie gwoździ. Powierzchnia podłoża powinna być równa, a jego wilgotność nie może być większa niż 21%. Podłoże musi mieć taką wytrzymałość i sztywność, aby pod wpływem nacisku (na przykład ciężaru stojącego człowieka) nie nastąpiło uszkodzenie pokrycia dachowego. Rozstaw i przekroje krokwi oraz grubość poszycia uzależnione są przede wszystkim od strefy klimatycznej i ciężaru pokrycia. Dobierane są one na podstawie obliczeń statycznych, wykonywanych indywidualnie dla każdej konstrukcji. Deski poszycia muszą być zaimpregnowane środkiem grzybobójczym i ognioochronnym. Powinny mieć grubość od 25 do 32 mm, a szerokość od 12 do 32 cm. Należy jednak pamiętać, że szersza deska jest narażona na większe wypaczenie. Większość producentów zaleca maksymalną szerokość deski 15 cm, a niektórzy 10 cm. Deski powinny być mocowane do każdej krokwi dwoma gwoździami. W obiektach narażonych na podmuchy wiatru od spodu oraz przy rozstawie krokwi większym niż 1 m, podkład powinien być wykonany z desek łączonych na pióro i wpust. Deski należy układać stroną dordzeniową do góry. W ten sposób po ewentualnych odkształceniach skurczowych uniesie się środek deski, a nie krawędzie, co byłoby bardziej niekorzystne.
Arkusze sklejki lub płyt wiórowych muszą być oparte na co najmniej trzech krokwiach lub wiązarach. Przy układaniu płyt trzeba zostawiać pomiędzy nimi około 2-3 mm przerwy, co umożliwia pracę poszycia oraz zabezpiecza przed wyginaniem przy ewentualnym zawilgoceniu.


Warstwa podkładowa 
Przy wykonywaniu nowych pokryć gonty układa się na podkładzie z jednej warstwy papy asfaltowej podkładowej, przeznaczonej pod dachówki bitumiczne, lub innej membrany izolacyjnej (na przykład termozgrzewalnej papy bitumicznej na osnowie szklanej) do tego typu zastosowania. Papę podkładową przybija się do podłoża zszywkami lub gwoździami papowymi, tak jak w tradycyjnych pokryciach papowych. Na połączeniach pap wykonuje się zakłady szerokości 10 cm. Pasma papy układa się równolegle do kalenicy. Na dachach, w których występują krawędzie koszowe, należy ułożyć dodatkową warstwę podkładową wzdłuż osi kosza. Niektórzy producenci przy pochyleniu dachu powyżej 18^o zalecają użycie warstwy podkładowej tylko na szerokości 2 m od okapu oraz szczytów dachu, bez szkody dla szczelności pokrycia. Jednak większość dla pewności poleca pokrycie całego dachu warstwą podkładową. Jej obecność zmniejsza ryzyko wystąpienia pęknięć dachówki, które mogą być spowodowane naprężeniami wywołanymi pracą poszycia i konstrukcji dachu. Przed przystąpieniem do układania warstwy podkładowej należy zamontować rynny dachowe, rury wentylacyjne, wywietrzniki itp. Na warstwie podkładowej układa się obróbkę z blachy stalowej, ocynkowanej lub powlekanej. Przed ułożeniem gontów na starych pokryciach bitumicznych konieczna jest naprawa i oczyszczenie istniejącego pokrycia, a w niektórych wypadkach jego demontaż. Stare podłoże trzeba wysuszyć, przykleić brzegi i przybić naderwane fragmenty papy oraz ponacinać pęcherze. Powierzchnię wyrównać, ścinając ewentualne fałdy i zmarszczenia. Stare, wielowarstwowe pokrycie papowe należy usunąć, gdyż zbyt gruba warstwa utrudnia zamocowanie gontów.


Układanie
Układanie zaczyna się od okapu, przygotowując tak zwany pas startowy. Są to gonty położone do góry tabliczkami lub z obciętymi tabliczkami (do nabycia są gotowe pasy startowe, których użycie oszczędza czas i zużycie materiału). Na metalowe opierzenie kładzie się pierwszy rząd gontów, wycięciami do góry. Można też je zastąpić paskiem papy rolowej. Pas startowy powinien być wypuszczony poza okap na odległość 6-10 mm. Pierwszy rząd gontów, stanowiący pokrycie dachu układa się równo z pasem startowym. Kolejne rzędy układa się tak żeby pionowe łączenia tabliczek były przesunięte względem siebie. Za każdym razem końce pasów przy krawędziach bocznych należy przytwierdzić, oferowanym przez producenta gontów, klejem lub masą stosowaną na gorąco, co zapobiega podciekaniu. Można też układać pasy gontów, rozpoczynając od środka dachu i przesuwając się w obie strony. Mocuje się je za pomocą zszywek lub gwoździ papowych. Muszą one być ustawione w jednej linii, wbijane prosto i na odpowiednią głębokość, tak aby główka gwoździa lub grzbiet zszywki stykały się z powierzchnią gontu. Łączniki wbite zbyt mocno przecinają dachówkę, a wbite zbyt płytko lub krzywo niszczą materiał pokryciowy. Gwoździe mocuje się nad wyciętymi w goncie rowkami po jednym nad każdym oraz na brzegach pasa gontu tak, aby następny pas gontu zasłonił łby gwoździ. Poszczególne pasy gontów należy łączyć na styk. Paski asfaltu, naniesione na wierzchnią stronę każdego gonta, pod wpływem promieniowania słonecznego połączą poszczególne warstwy, dzięki czemu powstanie jednolita powłoka wodoszczelna. W strefach działania silnych wiatrów (tzn. w strefie III, IIa i IIb - prędkość wiatru powyżej 24 m/s) i na dachach o kącie nachylenia powyżej 60^o, a także gdy pokrycie jest wykonywane późną jesienią, wskazane jest zastosowanie dodatkowego mocowania. Na spodnią stronę każdego gontu nanosi się klej lub lepik asfaltowy stosowany na gorąco. Można też podgrzewać zewnętrzne połacie klejące za pomocą palnika lub nagrzewarki na gorące powietrze. Roboty pokryciowe nie powinny być wykonywane w temperaturze poniżej 5^oC, podczas występowania rosy i opadów.


Rodzaje koszy
W krawędzi koszowej gonty można ułożyć na trzy sposoby. Powstaje w ten sposób kosz otwarty, zaplatany lub przycięty. Kosz zawsze zabezpiecza się dodatkowym pasem papy bądź blachą ocynkowaną lub miedzianą. Ponieważ pas papy lub blachy nie może być przebijany gwoździami, dachówki muszą być do niego przyklejone. Pas z blachy ma zazwyczaj zawinięte brzegi, dzięki czemu po pokryciu gontem powstaje w tym miejscu podwyższenie, od którego spływająca koszem woda odbija się, nie wylewając się na połać dachu.
Wykonując kosz otwarty, układa się pasy gontów na pasy koszowe i docina je na około 15 cm od osi krokwi koszowej.
Kosz zaplatany wykonuje się, nakładając na siebie pasy raz z jednej, raz z drugiej połaci.
Kosz przycięty powstaje w ten sposób, że najpierw układa się gonty na jednej połaci, zawijając ją na sąsiednią warstwę, następnie układa się pokrycie drugiej połaci i w osi kosza ucina się pasy gontów. Gonty podczas formowania na powierzchni kosza muszą być odpowiednio podgrzane i giętkie, aby zapobiec ich pękaniu.


Kalenica i naroża
Do obróbek krawędzi narożnych, a następnie kalenic, przystępuje się po ułożeniu gontów na połaciach. Obróbka krawędzi może być wykonana z pojedynczej lub podwójnej warstwy gontów w kształcie prostokąta. Podwójny pas gontów układanych na kalenicy i krawędziach narożnych podkreśla linię grzbietową dachu i korzystnie wpływa na jego wygląd. Kalenicę należy wyposażyć w wywietrzniki. W tym celu trzeba wzdłuż niej wyciąć szczelinę szerokości około 4 cm. Następnie montuje się specjalne profile lub formuje się wywietrzniki z drewna. Naroża również mogą mieć zamontowane wywietrzniki.


Obróbka komina
Wokół komina układa się dodatkową warstwę papy podkładowej na szerokość rolki i mocuje się ją na lepik asfaltowy na gorąco. Pokrycie z gontów należy doprowadzić aż do najniższej krawędzi podstawy komina, a wokół komina wykonać obróbkę blacharską, wyprowadzając ją na wysokość min. 15 cm nad powierzchnię dachu. Fragmenty gontów zachodzące na obróbkę blacharską trzeba podkleić klejem lub lepikiem i uszczelnić styki gontów z blachą za pomocą kitów trwale plastycznych. Zaleca się wykonanie odbojów przy kominie od strony kalenicy.


Wentylacja
Gontów nie można układać na podłożu bezpośrednio stykającym się z warstwą izolacji termicznej. Pomiędzy ociepleniem a poszyciem musi być wykonana szczelina wentylacyjna, dzięki której z dachu odprowadzana jest wilgoć. Większość gwarancji na dachówki bitumiczne nie honoruje reklamacji, jeśli dach nie jest wentylowany, gdyż wskutek zawilgocenia dochodzi do wypaczania poszycia, może też pojawić się pleśń lub butwienie. Naturalną wentylację uzyskuje się przez stosowanie wlotów i wylotów powietrza w każdej przestrzeni pomiędzy krokwiami. Minimalna szerokość szczeliny wentylacyjnej, umożliwiająca jej prawidłowe funkcjonowanie, wynosi 2 cm. Powierzchnia przekroju wentylacyjnego przy okapie musi być nie mniejsza niż 200 cm²/m, a na kalenicy nie mniejsza niż 0,5% wielkości powierzchni dachu. Jeżeli z jakiegoś względu pustka wentylacyjna jest zablokowana (okna mansardowe, belki), trzeba zastosować dodatkowe wloty i wyloty powietrza w formie kominków wentylacyjnych lub poprzecinać kontrłaty, umożliwiając tym samym powietrzu przedostanie się do sąsiednich sekcji.