Prace dekarskie – podstawy BHP na dachu
Prace dekarskie wymagają fachowej wiedzy, umiejętności korzystania ze sprzętu i sprawności. Nowe rodzaje materiałów, maszyn i urządzeń mogą stwarzać nowe zagrożenia, dlatego znajomość praw i zasad BHP na dachu oraz współpraca pracodawców i wykonawców prac dekarskich są niezbędne dla utrzymania wymaganego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Spis treści
- Prace dekarskie – rodzaje
- BHP na dachu – bezpieczne prace na wysokości
- Prace dekarskie – ochrona pracowników
- Prace dekarskie – transport materiałów na dach
- Prace dekarskie – strefy niebezpieczne i daszki ochronne
- Prace dekarskie – wejście na dach i zejście z niego
- Prace dekarskie – instruktaż dla dekarzy
- Prace na wysokości – BHP prac dekarskich
Prace dekarskie – rodzaje
Prace dekarskie w zależności od wykorzystywanych materiałów, można podzielić na następujące specjalizacje zawodowe:
- ciesielstwo – prace dekarskie związane z obróbką drewna. W odróżnieniu od stolarza czy meblarza specjalista w tej dziedzinie wykonuje elementy konstrukcyjne obiektów budowlanych. Są to szalunki i stemplowania, konstrukcje wieńcowe, więźby dachowe, okna, drzwi oraz tarasy.
- dekarstwo – prace dekarskie będące typową działalnością rzemieślniczą związane z kryciem dachów różnymi materiałami, ich konserwacją i naprawą, montażem okien połaciowych, wyłazów, świetlików oraz urządzeń służących do odprowadzania wody z powierzchni dachu, a także z wykonywaniem poszycia pod jego pokrycie.
- blacharstwo – prace dekarskie związane z obróbką i kształtowaniem elementów z blachy, tj. pokryć dachowych, obróbek blacharskich, systemów orynnowania oraz okładzin elewacyjnych.
Prace dekarskie wykonuje rzemieślnik, który nazywany jest potocznie dekarzem. Do jego podstawowych obowiązków należy:
- ustalanie na podstawie rysunków rodzaju i zakresu robót (jakie prace dekarskie należy wykonać), potrzebnych materiałów oraz narzędzi, sprzętu i maszyn,
- ocena jakości materiałów stosowanych do prac dekarskich,
- wykonywanie przedmiarów, obmiarów, inwentaryzacji oraz rozliczeń robót,
- prowadzenie prac dekarskich, m.in.: przyszykowanie miejsca, gdzie będą wykonywane prace dekarskie, w tym wykonanie zabezpieczeń dróg komunikacyjnych, ustawienie odpowiednich rusztowań lub pomostów; przygotowanie elementów pokrycia, np. obróbka rynien, dróg spustowych; organizacja oraz transport materiałów i narzędzi na dach; prace dekarskie związane z właściwym kryciem dachu i jego wykończeniem (np. smołowanie i żwirowanie papy, obróbki blacharskie); demontowanie starych dachów (częściowo lub całkowicie); instalowanie, dopasowywanie i naprawa elementów dachów, takich jak klamry, rynny; montaż i demontaż okien dachowych; inne prace dekaraskie niż zabezpieczenie przed wodą lub w połączeniu z nimi, np. ochrona okien przed światłem słonecznym.
Dekarz realizując prace dekarskie używa sprzętu stosownie do wykonywanych czynności:
- do wytyczania: miarki, liniały, kątowniki, cyrkle, rysiki, punktaki,
- do cięcia: nożyce ręczne, stołowe, gilotynowe ręczne i mechaniczne, krążkowe,
- do kształtowania blachy: młotki, klepadła i kowadełka blacharskie, giętarki, żłobiarki, noże,
- do podnoszenia (wciągania),
- do mierzenia, np. taśmy miernicze,
- do zabezpieczenia: szelki bezpieczeństwa, uprząż, siatka bezpieczeństwa, hełm itp.,
- do utrzymywania porządku oraz urządzeń specjalistycznych: grabie, miotła, szufla, drabina dachowa, pistolet do zszywania, butle z propanem-butanem, palniki, przewody gazowe.
Prace dekarskie odbywają się w dwóch zasadniczych miejscach: na ziemi i na dachu. Pierwsze prowadzone są najczęściej w warsztacie lub obok budynku, drugie to prace dekarskie, takie jak: montaż konstrukcji nośnej, podkładu, poszycia dachowego czy urządzeń do odprowadzania wody z powierzchni dachu. W większości przypadków prace dekarskie dachowe to prace na wysokości, prowadzone na wolnym powietrzu, z wykorzystaniem energii elektrycznej, przy zmiennej temperaturze, z udziałem substancji chemicznych.
BHP na dachu – bezpieczne prace na wysokości
BHP na dachu jest bardzo ważnym zagadnieniem, ponieważ prace dekarskie stwarzają zagrożenia zarówno dla pracowników, jak i osób z nimi niezwiązanych. Do najważniejszych niebezpieczeństw można zaliczyć:
- upadek z wysokości,
- porażenie prądem w zetknięciu z linią elektryczną,
- zranienie ostrymi narzędziami używanymi w pracy,
- poparzenia gorącymi materiałami,
- poparzenie słoneczne skóry,
- obrażenia wynikające z wymuszonej pozycji ciała (na kolanach, z podparciem jedną ręką) oraz konieczności przenoszenia ciężarów (rolek papy, dachówek i in.), które mogą powodować bóle pleców, ramion, rąk i nóg,
- związane z używaniem różnych materiałów (np. rozpuszczalniki, smoła), które zawierają substancje chemiczne mogące zagrażać zdrowiu oraz powodować m.in. choroby nowotworowe,
- związane ze zmiennymi warunkami atmosferycznymi, mogące wywoływać problemy zdrowotne.
Dekarz wykonujący prace na wysokości powinien być świadomy zagrożeń i czynników powodujących wypadki oraz dbać o bezpieczeństwo własne, współpracowników i osób, które mogą się znaleźć w pobliżu prowadzonych robót. Wszystkie prace dekarskie wykonywane są w zmiennych warunkach pogodowych, w wymuszonym tempie i pod presją czasu. Bardzo często prace dekarskie na budowie realizowane są jednocześnie przez kilku wykonawców, zmieniających swoich pracowników. Są to czynniki, które przy braku właściwego planowania i koordynacji robót, mogą negatywnie wpłynąć na bezpieczeństwo.
Wykonawca powinien szczegółowo określić wymagania BHP przy pracach dekarskich, zapewnić bezpośredni nadzór oraz odpowiednie środki zabezpieczające. Aby prace dekarskie były bezpieczne niezbędna jest prawidłowa organizacja robót, w których sposób realizacji poszczególnych etapów przedsięwzięcia jest ściśle związany z przyjętą technologią i uwarunkowaniami wynikającymi ze specyfiki danego obiektu, m.in. pochylenia dachu, wysokości, na jakiej się znajduje, zastosowanej konstrukcji i użytych materiałów, usytuowania obiektu oraz możliwości dostępu osób niepowołanych do miejsca prowadzenia robót lub takich, w których występuje zagrożenie upadku przedmiotów, narzędzi czy materiałów.
Polecany artykuł:
Wykonawca wspomnianych prac dekarskich w porozumieniu z kierownikiem budowy, kierownikiem robót, inwestorem lub inną osobą zlecającą ich realizację powinien zaplanować technologię robót – określić rodzaj używanych maszyn, urządzeń i narzędzi, stosowanych lub występujących podczas pracy substancji niebezpiecznych (np. azbest, substancje bitumiczne, kleje i rozpuszczalniki), rodzaj transportu i składowania materiałów oraz narzędzi, wagę i wielkość ładunków przenoszonych ręcznie, sposób wejścia oraz zejścia z dachu.
Następnie powinien zidentyfikować zagrożenia związane z przyjętą technologią, przeprowadzić ocenę ryzyka i przyjąć odpowiednie środki w celu ochrony pracowników i zapewnienia zgodności z obowiązującymi przepisami, a także zwrócić na to, aby prace dekarskie były wykonywane ergonomicznie, np. zaplanować sposób transport materiałów budowlanych mający na celu ograniczenie transportu ręcznego.
Prace dekarskie traktowane są w prawie budowlanym jako roboty budowlane, przed przystąpieniem do ich realizacji wykonawca jest zobowiązany opracować instrukcję bezpiecznego ich przeprowadzania, zwłaszcza gdy występuje ryzyko upadku z wysokości ponad 5 m. Coraz częściej zaleca się opracowanie instrukcji także wtedy, gdy prace dekarskie wykonywane są na mniejszych wysokościach.
Do najważniejszych zagadnień, które należy wziąć pod uwagę planując prace dekarskie na wysokości, należą:
- zabezpieczenie pracowników przed upadkiem z wysokości,
- transport materiałów na dach,
- wygrodzenie i oznakowanie strefy niebezpiecznej oraz wykonanie daszków ochronnych,
- wejście i zejście z dachu,
- instruktaż dla pracowników.
Prace dekarskie – ochrona pracowników
W celu zabezpieczenia osób wykonujących prace dekarskie na wysokości przed upadkiem należy w pierwszej kolejności stosować środki ochrony zbiorowej. Należą do nich balustrady, rusztowania, siatki ochronne i bezpieczeństwa. W przypadku gdy nie ma możliwości ich użycia, dopuszczalne jest wykorzystanie środków ochrony indywidualnej, szczególnie takich jak szelki bezpieczeństwa. Należy jednak pamiętać, że jest przy nich wymagana większa odpowiedzialność i dyscyplina ze strony pracowników, a także stała obecność osoby nadzorującej prace dekarskie.
Dekarze wykonujący prace dekarskie w pobliżu krawędzi dachu płaskiego lub o nachyleniu do 20% są zobowiązani posiadać odpowiednie zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości. Na dachu o nachyleniu powyżej 20% natomiast, jeżeli nie korzysta się z rusztowań ochronnych, należy stosować środki ochrony indywidualnej lub inne urządzenia zabezpieczające.
Polecany artykuł:
Prace dekarskie – transport materiałów na dach
Prace dekarskie, a tym samym prace na wysokości można znacznie skrócić, w tym celu należy prawidłowo zaplanować transport materiałów. Aby dostarczyć je na miejsce montażu wykorzystuje się żurawie i dźwigi budowlane, a także wciągarki ręczne lub mechaniczne. Do transportu odpadów natomiast – pojemniki, rury, rękawy lub rynny zsypowe. Nie można zrzucać przedmiotów z wysokości, szczególnie dużych, bo na skutek pochwycenia ubrania lub utraty równowagi osoby zrzucającej może to doprowadzić do jej upadku.
Prace dekarskie – strefy niebezpieczne i daszki ochronne
Realizując prace dekarskie na wysokości, ze względu na zagrożenie dla zdrowia lub życia osób postronnych wykonawca powinien wygrodzić i oznakować strefę niebezpieczną, przygotować daszki ochronne w ogólnodostępnym miejscu prowadzenia prac na dachach, rusztowaniach i przy ciągach lub przejściach komunikacyjnych. Konieczne jest również kontrolowanie dostępu osób niepowołanych do miejsc zagrożonych upadkiem przedmiotów lub materiałów. Szczególną uwagę należy zwrócić na organizację robót i przestrzegać następujących zasad:
- prace dekarskie na dachu muszą być wykonywane przez co najmniej dwie osoby w celu zapewnienia asekuracji;
- materiały i wyroby dekarskie należy podnosić w wiązkach lub pojemnikach do tego przeznaczonych i składać w miejscu wskazanym przez kierownika budowy, brygadzistę bądź inną osobę kierującą pracami dekarskimi;
- na dachach krytych elementami o niskiej wytrzymałości trzeba układać przenośne mostki zabezpieczające;
- prace dekarskie na dachu mogą być prowadzona tylko przy sprzyjającej pogodzie; roboty należy przerwać przy nastaniu zmierzchu, gęstej mgły, opadów deszczu lub śniegu, gołoledzii wiatru o szybkości przekraczającej 10 m/s;
- materiały składowane na dachu trzeba zabezpieczyć przed zsunięciem;
- w czasie przerw w pracy na dachu lub po jej zakończeniu materiały, narzędzia, opakowania itp. powinny być usunięte z dachu lub umocowane w sposób wykluczający upadek na niższy poziom;
- podnoszenia i opuszczania materiałów oraz narzędzi należy dokonywać w sposób wykluczający spadek z wysokości lub zaczepienie o konstrukcję budynku;
- trzeba zwrócić uwagę na dostawę pojemników z gorącym lepikiem; do przygotowania mas bitumicznych powinno się używać wyłącznie kotłów uchylnych zaopatrzonych w pokrywy, które należy wypełniać nie więcej niż do ¾ ich wysokości.
Prace dekarskie – wejście na dach i zejście z niego
Prace dekarskie prowadzone na wysokości wymagają wielokrotnego wchodzenia na dach oraz schodzenia z niego. Czynności te mogą się odbywać tradycyjnie, poprzez wykorzystanie dróg komunikacyjnych budynku, np. klatek schodowych, a w przypadku braku takich możliwości poprzez:
- drabiny, które należy stosować, gdy prace dekarskie są krótkotrwałe, a także do pokonywania niezbyt dużych różnic poziomów (za długa drabina jest ciężka do przenoszenia i może nie mieć dostatecznej sztywności (stateczności)); należy również mieć na uwadze, że osoba poruszająca się po niej musi mieć wolne obie ręce, co uniemożliwia transport materiałów i narzędzi;
- mechaniczne środki transportu, takie jak ruchome podesty robocze, podnośniki hydrauliczne;
- rusztowania: zmontowane w miejscu, gdzie prowadzone są dachowe prace dekarskie, z wydzielonym pionem komunikacyjnym, zapewniające zarówno bezpieczne wejście na dach, jak i dostęp do jego krawędzi, oraz umożliwiające składowanie materiałów i narzędzi podczas prowadzenia prac; wieżowe stojakowe (w tym systemowe) lub mobilne (przejezdne) – przy stosowaniu drugiego z wymienionych należy pamiętać o zabezpieczeniu go przed przypadkowym przemieszczeniem co najmniej w dwóch miejscach.
Prace dekarskie – instruktaż dla dekarzy
Planując prace dekarskie na wysokości dekarze powinni:
- odbyć profilaktyczne badania lekarskie i uzyskać orzeczenie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy, w tym na wysokości;
- zostać poddani instruktażowi dotyczącemu imiennego podziału prac, kolejności w jakiej będą wykonywane prace dekarskie, a także wymagań BHP przy poszczególnych czynnościach.
Podczas szkolenia należy zapoznać ich z warunkami środowiska pracy, a w szczególności ze sposobem wejścia na dach i zejścia z niego, transportu i odbioru materiałów na dachu, a także rodzajem zastosowanych zabezpieczeń pracowników przed upadkiem z wysokości (środkami ochrony zbiorowej i indywidualnej).
Autor: Hyundai
Hyundai Motor Ulsan Plant - Korea Południowa
Prace na wysokości – BHP prac dekarskich
Przez prace na wysokości rozumie się wszelkie działania wykonywane na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 metra nad poziomem podłogi lub gruntu. Jeśli jednak powierzchnia ta jest otoczona ze wszystkich stron do wysokości przynajmniej 1,5 m ścianami lub wyposażona w stałe konstrukcje urządzenia chroniące człowieka przed upadkiem, to roboty nie są traktowane jako prace na wysokości. Prace dekarskie to m.in. prace na wysokości, co wiąże się z szeregiem wymagań związanych z BHP. Według uregulowań prawnych pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie pracy i jest zobowiązany do ochrony życia i zdrowia swoich pracowników przy zastosowaniu wszystkich możliwych zdobyczy techniki. Musi on również przeprowadzić szkolenie BHP stosowne do stanowiska pracy i zagrożeń z nim związanych, a także dostarczyć nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej, tj.:
- sprzęt zabezpieczający przed upadkiem z wysokości,
- środki ochrony głowy – kaski,
- rękawice i okulary,
- środki ochrony słuchu,
- buty ochronne, używane m.in. z racji możliwości wystąpienia urazów mechanicznych, np. przekłucia stopy,
- odzież.
W żadnym przypadku prace na wysokości nie mogą być rozpoczęte przez niezabezpieczonego pracownika, a obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie konserwacji ww. sprzętu i zagwarantowanie jego właściwego działania.
Dachowe prace dekarskie wiążą się z szeregiem zagrożeń wynikających m.in. z:
- wykonywania pracy na wysokości, a po części na skraju dachu i poruszania się po stromych powierzchniach,
- używania ognia do zgrzewania materiałów bitumicznych lub podgrzewania mas bitumicznych, a także towarzyszącemu temu procesowi wydzielaniu się szkodliwych substancji,
- oślepienia spowodowanego odbiciem światła od powierzchni blaszanych,
- używania materiałów z ostrymi i wystającymi krawędziami.
Prace dekarskie na dachu należą do prac szczególnie niebezpiecznych i trzeba je prowadzić pod bezpośrednim nadzorem uprawnionych osób, które przebywają cały czas w miejscu wykonywania robót. Są one zobowiązane do:
- egzekwowania stosowania środków ochrony zbiorowej (rusztowania, siatki bezpieczeństwa, balustrady ochronne), a w drugiej kolejności zabezpieczeń chroniących pojedyncze osoby,
- dopilnowania, aby prace dekarskie były wykonywane wyłącznie w warunkach atmosferycznych niezagrażających zdrowiu i życiu pracowników,
- rozpoznawania zagrożenia i rozumienia sposobów funkcjonowania stosowanych systemów pracy oraz dysponowania umiejętnością ich wykorzystywania, w tym m.in. montażu zabezpieczenia krawędzi dachu, obsługi przejezdnych podestów roboczych, ręcznego transportu materiałów,
- dopilnowania przeprowadzania instruktażu przed rozpoczęciem prac dekarskich,
- instruktażu użytkowania oraz egzekwowania stosowania indywidualnego sprzętu zabezpieczającego przed upadkiem z wysokości.
Planując prace dekarskie wykonawca powinien podjąć decyzję o sporządzeniu właściwej dokumentacji dotyczącej robót – instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy czy planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Plan (BIOZ) przygotowuje się, jeżeli:
- w trakcie budowy wykonywany będzie przynajmniej jeden typ robót budowlanych: którego charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości; przy jego realizowaniu występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi, stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym; prowadzony w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych,
- przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub ich pracochłonność przekroczy 500 osobodni.
W utrzymaniu właściwego poziomu BHP na dachu podczas prac dekarskich pomocne mogą być następujące działania profilaktyczne:
- stosowanie sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości (szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa i urządzeniem samohamownym/samozaciskowym) i odpowiednich rusztowań lub pomostów oraz obuwia ochronnego ze spodami przeciwpoślizgowymi;
- sprawdzanie drabin przed wejściem na nie (nie należy wchodzić na drabinę niestabilnie ustawioną lub o śliskich szczeblach);
- stosowanie środków ochrony oczu, uszu, głowy i rąk oraz układu oddechowego (hełmy ochronne, gogle, rękawice antywibracyjne i ochronne, ochronniki słuchu, maski i inne); należy stosować kremy zabezpieczające przed promieniowaniem UV;
- korzystanie z rękawic chroniących przed skaleczeniem, jeżeli prace dekarskie wykonywane są z użyciem ostrych narzędzi;
- stosowanie bezpiecznych metod podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz urządzeń mechanicznych ułatwiających to zadanie.
Narzędziem zalecanym przez Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP) do weryfikowania bezpieczeństwa w pracach dekarskich może być lista kontrolna wraz z propozycją działań poprawiających stan BHP na dachu.
