Prawidłowe funkcjonowanie dachu a akcesoria dachowe
Dach to jeden z najważniejszych elementów budynku i jednocześnie bardzo złożona konstrukcja.Prawidłowe wykonanie każdego dachu spadzistego, niezależnie od wybranego rodzaju pokrycia, wiąże się z koniecznością zastosowania wielu rodzajów akcesoriów dachowych.
Funkcje akcesoriów
Ze względu na funkcje, jakie spełniają w dachu, można wyróżnić kilka głównych grup akcesoriów do dachów spadzistych, a mianowicie:
- elementy przejść przez połać dachową,
- elementy wentylacyjne okapu i kalenicy,
- doświetlenia poddasza,
- elementy mocujące,
- obróbki komina, lukarn, koszy i innych połączeń,
- komunikacja dachowa i zabezpieczenia przeciwśniegowe.
Autor: Klöber-HPI Polska sp. z o.o.
Dachówka antenowa
Elementy przejść przez połać dachową
Do tej grupy należą wszystkie rodzaje kominków i dachówek wentylacyjnych, przejść antenowych, przewodów do paneli solarnych itp.
Kominki wentylacyjne są coraz częściej alternatywą dla kominowych kanałów wentylacyjnych, np. w sytuacji, kiedy pomieszczenie na poddaszu wymaga wentylacji, ale położone jest zbyt daleko od komina. Kominki takie spełniają swoje zadanie równie dobrze jak tradycyjne kanały, a nie ma ograniczeń związanych z ich umiejscowieniem – można je zamontować prawie w każdym miejscu połaci dachowej. Większość producentów pokryć dachowych oferuje systemowe kominki wentylacyjne. Wytwórcy dachówek ceramicznych proponują również kominki ceramiczne. Niestety ich funkcjonowanie nie zawsze jest prawidłowe (czasami nie są w stanie odprowadzać skroplin powietrza). Pozostali stosują kominki z PVC, wytwarzane przez kilku producentów w Europie. Solidne kominki wykonane są z PVC odpornego na warunki atmosferyczne. Ich wewnętrzna, kanałowa budowa pozwala na odprowadzanie skroplin, mają szczelny system mocowania oraz dostępne są w wielu kształtach i kolorach, co pozwala na dopasowanie ich do danego pokrycia dachowego. Istnieje nawet możliwość dobrania ich do pokryć z blach profilowanych.
Główne systemy przejść przez połać dachową oparte są na kilku elementach: płytach podstawowych (dachówkach przejściowych), akcesoriach montowanych na tych płytach (np. kominki, przejścia antenowe itp.) oraz elementach uzupełniających. Do tej ostatniej grupy można zaliczyć elastyczne rury przyłączeniowe do kominków, kołnierze uszczelniające przejścia rur przez membrany, taśmy klejące, uszczelniające.
Ostatnio pojawiły się również elementy przejściowe służące do sprawnego i szczelnego prowadzenia przez połać dachową przewodów do paneli solarów. Elementy te, ze względu na ekologiczną formę pozyskiwania energii, coraz częściej montujemy na naszych dachach.
Elementy wentylacyjne okapu i kalenicy
Są jednymi z najważniejszych w każdym dachu spadzistym. Muszą zapewniać właściwą wentylację połaci dachowej, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania dachu. W tym celu konieczne jest odprowadzenie wilgoci z warstwy termoizolacyjnej dachu oraz tej wykraplającej się po wewnętrznej stronie pokrycia dachowego.
Wentylacja połaci dachowej jest prawidłowa, gdy spełnione są następujące warunki: zapewniony jest wlot powietrza w okapie dachu (min. 200 cm2/m),
wylot powietrza w kalenicy (min. 50 cm2/m z każdej strony) i szczelina wentylacyjna (powstała dzięki kontrłatom o grubości min. 24 mm). Wartości te są minimalnymi dla połaci dachowych o długości krokwi do 10 m, przy dłuższych połaciach wielkości te powinny być odpowiednio wyższe.
Jednymi z najważniejszych elementów połaci pod względem wentylacji, są kalenica i naroże dachu.
Jak zapewnić prawidłową i bezproblemową wentylację (czyli wylot powietrza) w tym miejscu? Najprościej byłoby nie stosować żadnych elementów uszczelniających i zostawić wolną przestrzeń pod zamontowanymi gąsiorami. Takie rozwiązanie byłoby prawidłowe, ale tylko pod kątem wentylacji, natomiast pojawiłby się problem z podwiewaniem pod gąsiory śniegu, deszczu i kurzu.
Dlatego też w kalenicy i narożu dachu powinny być stosowane rozwiązania łączące te dwie funkcje – zapewniające prawidłową wentylację i jednocześnie uszczelnienie.
Od wielu lat funkcjonującym, tradycyjnym i prawidłowym rozwiązaniem jest stosowanie elementów wentylacyjnych z tworzyw sztucznych z tzw. szczotkami.
Powinny być one wykonane z PVC o wysokiej jakości, odpornego na promieniowanie UV, aby zapewnić trwałość koloru włosia oraz bardzo dobrą wentylację w obrębie kalenicy i grzbietu dachu. Ich prosty montaż, również w trudnych warunkach pogodowych (np. duża wilgotność,
niska temperatura), sprawia, że wielu wykonawców preferuje tego typu rozwiązanie. Ich konstrukcja powinna w dużym stopniu ograniczać również zjawisko podwiewania wody lub kurzu pod gąsiory. Przy prawidłowo wykonanym, szczelnym pokryciu wstępnym (membrana dachowa) takie rozwiązanie zapewnia właściwe funkcjonowanie dachu.
Alternatywnym sposobem zabezpieczenia kalenicy i naroża dachu przed wilgocią jest zastosowanie odpowiedniej taśmy kalenicowej. W ostatnich latach producenci opracowali wiele materiałów o takim przeznaczeniu. Rozróżniamy dwa podstawowe typy taśm kalenicowych: w pełni wykonane z metalu lub z zastosowaniem różnego rodzaju włóknin. Taśmy wykonane w całości z aluminium lub miedzi mają podstawową zaletę – trwałość, gdyż prawie nie ulegają procesom starzenia. Specjalnie uformowane otwory zazwyczaj zapewniają wystarczającą wentylację, niestety zawiewany śnieg lub deszcz, czasami przedostaje się przez te otwory. Pełniejszą ochronę w takiej sytuacji zapewniają rolowane taśmy z odpowiednią włókniną w środku. Jej struktura powinna zapewniać wieloletnie funkcjonowanie tych elementów połaci, zabezpieczając je przed wilgocią, a jednocześnie odpowiednio wentylując.
Przez włókninę chroniącą dach nie mogą przenikać cząsteczki wody, czy kurzu, musi być ona także odporna na promieniowanie UV. Brzegi taśmy zabezpieczone i wzmocnione plisowanymi pasami z aluminium lub miedzi powinny umożliwiać prawidłowe jej dopasowanie do każdego kształtu pokrycia dachowego. Pasy kleju (butylowego lub kauczukowo-butylowego) umieszczone na jej brzegach gwarantują trwałe połączenie z dachówką.
Bardzo ważna jest również zdolność dopasowania się taśmy kształtem do pokrycia. W przypadku pokryć dachowych głęboko profilowanych niewiele taśm da się tak mocno odkształcić, by dopasować się do dachówek. Wysokiej jakości taśma kalenicowa powinna charakteryzować się odkształcalnością brzegów na poziomie ponad 30%. Te warunki spełniają niestety tylko niektóre produkty dostępne na rynku.
Elementy wentylacyjne okapu różnią się w zależności od rodzaju konstrukcji w obrębie tej części dachu. Najczęściej stosowane są tzw. kratki wentylacyjne z grzebieniem. Są to elementy zapewniające odpowiedni wlot powietrza (min. 200 cm2/m), a jednocześnie (dzięki grzebieniowej budowie) zabezpieczające okap przed zagnieżdżeniem się ptaków i innych zwierząt pod pokryciem dachowym.
Autor: Klöber-HPI Polska sp. z o.o.
Kratki wentylacyjne z grzebieniem
Elementy wentylacyjne bez grzebienia znajdują zastosowanie przy pokryciach dachowych typu płaskiego, np. karpiówka. W innych konstrukcjach okapu stosuje się siatki ochronne, które osłaniają szczelinę wentylacyjną przed ptakami i gryzoniami, a jednocześnie odpowiednio wentylują połać. Siatki ochronne okapu produkuje się głównie z PVC, chociaż niektórzy producenci oferują też siatki metalowe.
Doświetlenia poddaszy
Jest to duża szeroka grupa elementów dachowych, zawierająca wszelkie rodzaje okien połaciowych, wyłazów dachowych, świetlików tunelowych czy przezroczystych dachówek świetlikowych.
Dachowe elementy mocujące
Są to różnego rodzaju spinki do dachówek, podpórki łat kalenicy i naroży, klamry do mocowania gąsiorów, gwoździe do pokryć płaskich, wkręty itp. Najważniejsza jest trwałość tych elementów, a co się z tym wiąże – odporność na korozję. Spinki do mocowania dachówek są zazwyczaj elementami pomocniczymi i wystarczy, że wykonane są z dobrze ocynkowanej stali. Wyjątkiem są spinki do mocowania dachówek ciętych, które zazwyczaj są jedynym elementem mocującym i powinny być wykonane ze stali nierdzewnej. Można je ewentualnie zastąpić drutem miedzianym lub ze stali nierdzewnej, ale w tej sytuacji niezbędne jest przewiercanie dachówek, co jest bardzo pracochłonne.
Uchwyty do mocowania łat kalenicowych i narożnych, choć mają różną konstrukcję, zawsze pełnią tę samą funkcję – trwale mocują łaty kalenicowe i narożne do konstrukcji dachowej. Te elementy nie są narażone na bezpośrednie oddziaływanie czynników atmosferycznych, dlatego ocynkowana stal jest odpowiednim materiałem do ich produkcji. Inaczej jest w przypadku klamer do mocowania gąsiorów.
Autor: Klöber-HPI Polska sp. z o.o.
Elementy mocujące łaty kalenicowe
Są one narażone na ciągłe działanie czynników atmosferycznych, dlatego powinny być wykonane z elementów nieulegających korozji. Najczęściej są produkowane z powlekanej blachy aluminiowej. Najbardziej popularnymi i równie ważnymi akcesoriami są gwoździe i wkręty. Warto pamiętać również w tym przypadku o podstawowej zasadzie – te elementy, które są narażone na ciągłe, bezpośrednie oddziaływanie czynników atmosferycznych powinny być wykonane z elementów nierdzewnych, czyli stali nierdzewnej, miedzi lub stopów aluminium.
Obróbki komina, lukarn, koszy i innych połączeń
Można je wykonywać na kilka sposobów: z użyciem tradycyjnych materiałów, takich jak blacha stalowa powlekana, aluminiowa, ołowiana lub cynkowana oraz z zastosowaniem wszelkiego rodzaju taśm rolowanych z warstwą klejącą. W obróbkach tych elementów dachowych bardzo ważna jest trwałość materiałów. Długą żywotnością cechują się na pewno obróbki wykonywane metodą tradycyjną z blach odpornych na korozję. Pewne problemy stwarzać może blacha stalowa powlekana, jeżeli nie zostanie odpowiednio zabezpieczona w miejscach cięcia. Blachy w arkuszach lub rolowane bardzo dobrze sprawdzają się przy wykonywaniu koszy dachowych. Przy tych elementach warto rozważyć zastosowanie prefabrykowanych koszy, wykonywanych zazwyczaj z blachy aluminiowej powlekanej, profilowanej wzdłużnie lub poprzecznie. Zastosowanie gotowych już elementów kosza pozwala skrócić czas krycia dachu, zapewnia stałość wymiarów wszystkich części i zwiększa sztywność – blacha jest przetłaczana w procesie produkcyjnym.
Przy obróbkach kominów, lukarn i innych podobnych elementów również dość często stosuje się blachy aluminiowe, cynkowe (tytan-cynk) lub ołowiane. Warto się jednak zastanowić nad celowością stosowania ołowiu. Materiał ten jest wyjątkowo plastyczny i trwały (ogromne zalety), najczęściej stosowany jest w postaci powlekanej, ale czy na pewno nie ma (lub nie będzie miał w przyszłości) żadnego szkodliwego wpływu na zdrowie użytkowników? Producenci zapewniają, że jest absolutnie bezpieczny, jednak wiele organizacji europejskich chciałoby ograniczyć zakres jego stosowania w budownictwie. W niektórych krajach europejskich już wprowadzane są takie ograniczenia.
Do obróbek kominów i lukarn coraz częściej stosuje się nowoczesne, specjalistyczne taśmy z warstwami klejącymi. Ich zastosowanie znacznie skraca czas wykonania obróbek i nie ma potrzeby używania specjalnych narzędzi, a jakość i trwałość obróbki są bardzo wysokie.
Można wśród nich wyróżnić taśmy na bazie aluminium powlekanego, ołowiu lub innych kompozytów. W przypadku taśm z zawartością ołowiu, także warto rozważyć zalety i wady tego materiału. Bezpieczniejsze wydają się być taśmy na bazie elastycznego (profilowanego, krepowanego) aluminium powlekanego lub specjalnych kompozytów wielowarstwowych z klejącą warstwą butylową lub kauczukowo-butylową.
Większą trwałością i odpornością powłoki na działanie czynników atmosferycznych, cechować się będą natomiast materiały z powlekanych stopów aluminium. Jednak tylko niewielu producentów potrafi wykonać tego typu taśmy o wysokiej elastyczności, co jest warunkiem koniecznym w przypadku taśm aluminiowych z warstwą klejącą. Jeżeli znajdziemy jednak taki materiał, będzie on trwały, bezpieczny i łatwy w zastosowaniu.
Komunikacja dachowa i zabezpieczenia przeciwśniegowe
Elementy tych dwóch systemów powinny znaleźć się na każdym dachu spadzistym. Powszechność ich stosowania w Polsce jest różna, zależnie od rejonu. Jednak w przyszłości na prawie każdym dachu niezbędne będzie ich zastosowanie.
Elementy komunikacji dachowej to m.in. ławy i stopnie kominiarskie. Są one niezbędne dla kominiarzy, umożliwiają im dotarcie od wyłazu dachowego do komina i zapewniają stabilne podłoże w trakcie prac kominiarskich. Zamontowane stopnie i ławy kominiarskie mogą być przydatne również w przypadku jakichkolwiek napraw w obrębie dachu. Zatem powinny zapewniać możliwość stabilnego i bezpiecznego przemieszczania się po dachu, jak również charakteryzować się wieloletnią trwałością. Przy wyborze konkretnego systemu warto zwrócić uwagę na wykonanie poszczególnych elementów (grubość profili, szerokość ław i wsporników) oraz zabezpieczenie antykorozyjne. Oczywiście najbardziej odporne na korozję będą systemy wykonane z aluminium lub stali nierdzewnej, ale ich cena będzie odpowiednio wyższa od standardowych systemów z ocynkowanej i powlekanej stali. Wybierając te produkty, zapytajmy czy producent zapewnia gwarancję antykorozyjną. Wszystkie elementy komunikacji dachowej muszą spełniać kryteria określone przez Europejską Normę EN 516. Zgodność z tą normą powinien potwierdzać znak CE wybijany na poszczególnych elementach systemu.
Niedocenianymi w Polsce, ale bardzo ważnymi elementami dachów spadzistych są tzw. haki bezpieczeństwa. Są to elementy, do których należy mocować sprzęt asekuracyjny osób przebywających na dachu. Można na nich również czasowo zawieszać drabinę, która ułatwia poruszanie się po dachu. Konstrukcję haków zabezpieczających określa norma EN 517.
Autor: Klöber-HPI Polska sp. z o.o.
Ława kominiarska
Systemy zabezpieczeń przeciwśniegowych są jednymi z najważniejszych na dachu, zwłaszcza w rejonach klimatycznych o dużej ilości opadów śnieżnych. Nawet okresowo pojawiające się obfite opady mogą powodować lawinowe obsuwanie się śniegu z połaci dachowych, co grozi zniszczeniem mienia i jest niebezpieczne dla zdrowia lub życia ludzkiego. Tony spadającego śniegu mogą z łatwością uszkodzić nawet samochód. Dlatego warto zastosować skuteczny system zabezpieczeń. Jest wiele rozwiązań chroniących przed tego typu zjawiskami: płotki przeciwśniegowe, belki drewniane lub rury stalowe na odpowiednich wspornikach, rozbijacze śniegu, stopery, rynny leżące itp. Najbardziej solidne i skuteczne są dwa pierwsze systemy zapór przeciwśniegowych. Najczęściej stosowane są płotki przeciwśniegowe montowane na wspornikach odpowiednio dopasowanych do rodzaju pokrycia dachowego.
Warto zwrócić uwagę na solidność ich konstrukcji, jakość zabezpieczenia antykorozyjnego oraz gęstość montowania wsporników. Ich liczbę konieczną do zamontowania płotka powinien określić producent, w zależności od kąta pochylenia dachu i długości połaci dachowej. Nie powinno się mocować płotków w odstępach mniejszych niż 80–90 cm. Coraz częściej można spotkać na naszych dachach zapory przeciwśniegowe w postaci belek drewnianych lub rur stalowych. Są one atrakcyjne wizualnie i równie skuteczne, oczywiście pod warunkiem prawidłowego montażu wsporników i zamocowania odpowiedniej ich liczby. Proste w montażu są systemy z belkami drewnianymi – kilka wsporników i belki położone na nich. Minusem jest oczywiście konieczność wymiany belek co jakiś czas (w zależności od gatunku drewna i stopnia jego zabezpieczenia), zaletą – estetyczny wygląd i skuteczność zapory.
Autor: Klöber-HPI Polska sp. z o.o.
Płotki przeciwśniegowe
Dobrze prezentują się także ocynkowane rury stalowe (zazwyczaj dwie, jedna nad drugą) zamontowane w specjalnych wspornikach – zwłaszcza na dachach blaszanych układanych na rąbek stojący. Istnieje również wiele innych sposobów zapobiegania lawinowemu obsuwaniu się śniegu i należy pamiętać, że zastosowanie któregokolwiek jest lepsze niż brak zabezpieczeń przeciwśniegowych.
Więcej informacji w specjalnym wydaniu Informatora Budowlanego.
