Warstwy dachu zielonego. Jakie pełnią funkcje? Z czego są wykonane?
Projektowanie i realizacja dachów zielonych wymaga znajomości szeregu uwarunkowań, jakie należy spełnić, aby – jako układ złożony z wielu warstw – dachy te właściwie funkcjonowały przez wiele lat i nie generowały zbędnych kosztów ich konserwacji. Jakie są warstwy dachu zielonego i ich funkcje?
Spis treści
- Warstwy dachu zielonego - hydroizolacja (izolacja przeciwwilgociowa)
- Warstwa ochronna
- Warstwa drenująca
- Warstwa filtrująca
- Odprowadzanie nadmiaru wody
- Warstwa wegetacyjna
- Roślinność na zielony dach
- Nawierzchnie piesze, pieszo-jezdne i jezdne
Warstwy dachu zielonego - hydroizolacja (izolacja przeciwwilgociowa)
Układana bezpośrednio na wylewce spadkowej lub płycie konstrukcyjnej zrealizowanej ze spadkiem. Wykonana zwykle z elastycznych wyrobów wodochronnych – tworzyw sztucznych i kauczuku, np. folii PE, PVC, EPDM lub papy, przy czym materiały rolowe muszą być dokładnie zgrzane lub sklejone na zakładach za pomocą specjalnych klejów bądź taśm.
Hydroizolacja ma przede wszystkim zapewnić wodoszczelność całego systemu. Jej brak spowoduje zawilgocenie sufitów w pomieszczeniach na ostatnich kondygnacjach. Ponadto powinna być odporna na przerastanie przez korzenie roślin, ponieważ jeśli te ją przebiją, dach zacznie przeciekać.
Najlepiej stosować specjalistyczne produkty z odpowiednim certyfikatem potwierdzającym antykorzenność (są dość drogie, ale gwarantują właściwą ochronę i funkcjonowanie warstwy przez wiele lat), a w przypadku użycia materiału nieodpornego na przerastanie korzeni należy dodatkowo ułożyć warstwę ochronną, np. folię antykorzenną. Wymaga to większych nakładów pracy i funduszy, ale pozwoli uniknąć konieczności naprawy dachu oraz podwyższenia kosztów eksploatacji.
Warstwa ochronna
Zwykle złożona z kilku warstw, np. ochronnych geowłóknin, powłok z włókien poliestrowych lub żywic bądź z papy bitumicznej; nakładana na hydroizolację ma ją chronić przed przerastaniem korzeni roślin, uszkodzeniami mechanicznymi powodowanymi przez obciążenie warstwą substratu, żwiru, a także tymi, które mogą powstać w trakcie budowy i późniejszej eksploatacji.
Warstwa drenująca
Odprowadza z dachu nadmiar wody w czasie intensywnych opadów deszczu lub magazynuje ją dla zabezpieczenia warstwy gleby przez przesychaniem, służy także do napowietrzania korzeni roślin i pośrednio poprawia izolacyjność konstrukcji dachu. Drenaż powinien być odpowiednio dobrany pod względem jego skuteczności i wydajności, a przy tym nie stanowić bariery dla korzeni roślin. Jeśli nie będzie gromadzić wody, to może być wykonany ze żwiru, ale znacznie lepsze parametry wykazują coraz częściej stosowane i znacznie lżejsze materiały, takie jak keramzyt, lawa wulkaniczna albo pumeks, których budowa sprzyja retencjonowaniu wody i usprawnia jej odpływ z dachu.
Materiał wykorzystany do wykonania drenażu musi spełniać parametry obciążeniowe wynikające z przyjętej konstrukcji zielonego dachu. Użycie materiałów nieprzystosowanych do realizacji dachów zielonych spowoduje wiele usterek, np. lekka mata, tzw. kubełkowa, może nie sprawdzić się w konstrukcji dachu intensywnego o znacznym obciążeniu, ponieważ jest mało odporna na nacisk i łatwiej ulegnie zgnieceniu. Nieodpowiednie wyliczenie obciążenia generowanego przez substrat, ustawione wyposażenie i roślinność spowodują deformację niewłaściwie dobranej warstwy drenującej i zatrzymanie jej funkcjonowania. Konstrukcja samego drenażu musi zapewnić stałe odprowadzanie określonej ilości wody z warstwy substratu, aby umożliwić rozwój zieleni. Czasami wskazane jest zastosowanie drenażu o podwyższonej retencji wodnej, spowalniającej spływ wody z dachu.
Z kolei przyjęta niewłaściwa pojemność wodna oraz zbyt małe otwory odprowadzające spowodują zaleganie wody, zalanie korzeni roślin i ich szybkie obumieranie, a w następstwie konieczność posadzenia nowych i wymiany drenażu. Użycie zamienników materiałów i zastępczych technologii zamiast ustalonych w projekcie może spowodować niszczenie innych warstw dachu, co w konsekwencji nie przyniesie oszczędności, lecz znaczne straty.
Warstwa filtrująca
Zapobiega zamulaniu warstwy drenującej (zapewnia jej drożność) – oczyszcza wodę przenikającą do głębszych warstw z cząsteczek gleby; jest umieszczona pomiędzy warstwą wegetacyjną a drenażem lub stanowi część składową mat drenujących. Wykonana jest zwykle z obojętnych biologicznie i chemicznie geowłóknin filtracyjnych o gramaturze min. 200 g/m², o dobrej przenikalności dla wody (nie może ulegać zatykaniu, ponieważ nadmiar wody uniemożliwi wegetację) oraz dużej odporności mechanicznej (na rozciąganie, tarcie, ściskanie itp.). Powinna też odznaczać się dobrą przenikalnością dla korzeni roślin i jednocześnie wytrzymałością na gnicie.
Odprowadzanie nadmiaru wody
W zależności od konstrukcji zielonego dachu stosuje się trzy podstawowe metody odprowadzania wody: grawitacyjna – rura spustowa prowadzona pionowo wewnątrz budynku, połączona z kanalizacją zewnętrzną; podciśnieniowa – przekierowanie wody ze spustu dachowego poprzez poziomy odcinek umieszczony pod stropodachem do rury spustowej wewnątrz lub na zewnątrz budynku; przepusty w attyce – połączone z bocznymi, zewnętrznymi rurami spustowymi. Rozwiązania te wymagają użycia odpowiednich wpustów dachowych (zewnętrznych lub wewnętrznych), w liczbie dopasowanej do warunków klimatycznych i właściwie rozmieszczonych, a także rynien dachowych i przelewów awaryjnych.
Na etapie realizacji dachu zielonego wpusty nie mogą zostać przykryte ani ziemią, ani żwirem – muszą być dostępne przez cały rok. Dla usprawnienia działania systemu na dachach płaskich konieczne jest zastosowanie 2-procentowego spadku powierzchni w kierunku odbiorników wody – jego brak niesie ryzyko wystąpienia poważnych uszkodzeń, a w konsekwencji zniszczenia hydroizolacji.
Przeczytaj również:
Warstwa wegetacyjna
Podłoże (substrat) dla roślin, które musi zapewnić im właściwe warunki rozwoju, w tym dostęp do składników odżywczych; ponadto w czasie suszy magazynuje wodę oraz odprowadza jej nadmiar podczas opadów; jej grubość zależy od typu dachu i rodzaju zastosowanej roślinności.
Specjalistyczne substraty to odpowiednio skomponowane mieszanki dobrane do danego typu dachu zielonego, gwarantujące utrzymanie roślin i prawidłowe ich funkcjonowanie. Gotowe substraty zawierają porowate kruszywa o odpowiedniej frakcji (zbyt mała będzie podlegać erozji i zapychać geowłókniny filtracyjne, a zbyt dużo węglanów wapniowych zawartych w składnikach może doprowadzić do zakamieniania systemu drenażowego) oraz materiał organiczny dobrane we właściwych proporcjach, by zapewnić wystarczającą pojemność wodną i powietrzną.
Z kolei niewłaściwe podłoże, np. o zbyt niskiej jakości lub zwykła ziemia z wykopu bądź popularna ziemia ogrodowa, spowoduje znaczne szkody. Istotne są tu różnice w ciężarze, gdyż niesprawdzone i źle dobrane parametry podłoża przyczynią się do przeciążenia konstrukcji dachu, a przy jego dużej powierzchni mogą nawet zagrażać statyce budynku.
Niektóre rodzaje podłoży, jak ilaste czy gliniaste, mają niską wodoprzepuszczalność – ich bezmyślne zastosowanie będzie skutkować zatrzymywaniem wody i spowoduje obumieranie roślin. Ziemia z nieznanego źródła może też zawierać liczne zanieczyszczenia, szkodliwe substancje, a także korzenie, kłącza czy nasiona roślin niepożądanych, które – spontanicznie się rozwijając – nie tylko zniszczą wypracowany efekt zaplanowanej kompozycji i ograniczą rozwój właściwych roślin, ale także wygenerują dodatkowe koszty związane z usuwaniem chwastów.
Podłoże o odpowiedniej frakcji stosowane na zielonych dachach musi być wystarczająco lekkie, mieć trwałą strukturę i dużą porowatość. Jednocześnie po ułożeniu na dachu powinno być na tyle stabilne, aby maksymalnie ograniczyć negatywne skutki erozji wietrznej oraz wodnej, spowodowane silnym wiatrem, bezpośrednim oddziaływaniem opadów atmosferycznych, spływem wody itp. Odsłonięcie korzeni przyczyni się do zamierania roślin, a odsłonięcie niższych warstw dachu – do jego uszkodzenia.
Roślinność na zielony dach
Wymaga dostosowania do warunków danego klimatu i mikroklimatu miejsca, gdyż na dachu narażona jest na silny wiatr, skrajne temperatury, intensywne opady bądź zaleganie śniegu; dobór gatunków determinuje rodzaj dachu (ekstensywny lub intensywny), głębokość dostępnego podłoża, typ systemu korzeniowego (zwłaszcza na dachu ekstensywnym).
Współczesne technologie pozwalają na wprowadzenie na dachu intensywnym niemal wszystkich roślin, jednak w każdym przypadku warto dobierać te przeznaczone na stanowiska słoneczne i znoszące okresową suszę. Istotne dla utrzymania roślin będą nie tylko koszty wykonania nasadzeń na etapie realizacji, lecz także zabiegów pielęgnacyjnych w kolejnych latach.
Na dachu ekstensywnym zwykle ograniczają się one do koszenia trawy, pielenia roślin lub wymiany niektórych z nich, a na intensywnym, złożonym z wielu gatunków roślin, dodatkowo niezbędne jest regularne nawadnianie zieleni, zwłaszcza w okresie intensywnej suszy. Ponadto przy dużych powierzchniach koszty zużycia wody mogą być dość znaczne, dlatego warto zainstalować wydajny system automatycznego nawadniania.
Nawierzchnie piesze, pieszo-jezdne i jezdne
Mogą tworzyć zewnętrzną warstwę dachu zielonego, muszą spełniać wymagania w zakresie przenoszenia obciążeń: statycznych, poziomych, wywołanych ruchem pieszym, a szczególnie tych w trakcie hamowania pojazdów, manewru skręcania bądź zmiany prędkości. Popularne jest łączenie nawierzchni zielonych (trawa wzmocniona kratą) z utwardzonymi (kostka brukowa, płyty kamienne i betonowe, w tym elementy wykonane z materiałów wodoprzepuszczalnych), a także stosowanie podestów z drewna. Wymagają one zapewnienia odprowadzania nadmiaru wody. Wielu producentów oferuje rozwiązania systemowe w tym zakresie, łatwe w montażu, przeznaczone zarówno do powierzchni płaskich i pochyłych, a jednocześnie trwałe i wytrzymałe.
Listen on Spreaker.
