Zielony dach. Ogrody na płaskich dachach

Zielone dachy są atrakcyjnym elementem budynków mieszkalnych na obszarach intensywnej zabudowy miejskiej oraz czesto stosowanym sposobem zagospodarowania dachów garaży na osiedlach mieszkaniowych. Lokale mieszkalne, które mają zadbany i funkcjonalny zielony dach mogą być nawet o 30% droższe niż podobne nieruchomości bez tak urządzonego ogrodu. Zielony dach wykonuje się na dachu odwróconym bądź na dachu płaskim klasycznie ocieplonym.

Zielony dach - same zalety dla mieszkańców osiedli mieszkaniowych

Zielone dachy są już stałym elementem osiedli mieszkaniowych. Powstają zwykle nad garażami bądź na dachach budynków (na stropie nad ostatnią kondygnacją). Garaż z zielonym dachem to również większa powierzchnia ogrodu (cenna na małej działce).

Zielony dach polepsza mikroklimat przez wydzielanie tlenu i redukcję dwutlenku węgla, oczyszcza powietrze z pyłów, kurzu i spalin (filtrowanie około 10-20% szkodliwych substancji z powietrza). Dzięki roślinom rosnącym na dachu zmniejsza się ilości wody opadowej odprowadzanej do kanalizacji, bo gromadzą one 50-90% jej objętości. Zatrzymana woda paruje po pewnym czasie z powrotem do atmosfery, co wpływa na zwiększenie wilgotności powietrza. Dachy, na których zaplanowano ogród, redukują hałas w budynku o mniej więcej 8 dB. Są też dobrą izolacją termiczną – zimą akumulują ciepło (co przynosi oszczędności energii rzędu 30%), a latem chronią przed nagrzewaniem (przy nasłonecznieniu temperatura na dachu może osiągać 80°C, zaś na dachu obsadzonym roślinami zaledwie 30°C). Z kolei wykorzystywanie do ich budowy materiałów pochodzących z recyklingu – na przykład polietylenu, kauczuku, EPS – obniża koszty inwestycji.

Konstrukcja zielonego dachu

Dachy z zielenią mają strukturę wielowarstwową, a rodzaj i liczba warstw są dobierane do rodzaju podłoża i planowanego zazielenienia, obciążeń i funkcji użytkowej budynku. W nowych budynkach zielone dachy wykonane są zwykle w układzie odwróconym (w porównaniu z klasycznym ułożeniem warstw stropodachu, w którym hydroizolacja jest ułożona na termoizolacji), czyli na spodzie znajduje się hydroizolacja, a na niej jest ułożona izolacja termiczna. Dzięki takiemu układowi hydroizolacja dachu jest zabezpieczona przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przed bezpośrednim wpływem czynników zewnętrznych (temperatury, promieniowania UV, sił ssących wiatru). Dodatkowo temperatura na powierzchni hydroizolacji jest stabilna bez względu na warunki atmosferyczne. Nie ma ryzyka kondensacji pary wodnej, a więc zachowana jest stabilność energetyczna całej przegrody. Inne rozwiązania stosuje się na stropodachach o klasycznym układzie warstw. Na hydroizolacji układa się geowłókninę chłonno-ochronną, a na niej drenaż, który przykrywa się geowłókniną filtracyjną.

Zobacz galerię 2 zdjęcia

Autor: Agnieszka i Marek Sterniccy

Warstwy zielonego dachu na dachu odwróconym

Izolacja dachu

Najistotniejsze znaczenie w budowie zielonych dachów ma właściwie dobrana i wykonana izolacja dachu. To właśnie ona zabezpiecza konstrukcję przed przeciekaniem. Hydroizolacja musi więc być wodoszczelna, odporna na przerastanie korzeni roślin, wytrzymała i mrozoodporna. Powinna się też charakteryzować odpornością biologiczną (na rozwój pleśni, grzybów, porostów) i chemiczną. Najczęściej hydroizoalcję zielonego dachu wykonuje się z:

• folii EPDM (na bazie kauczuku syntetycznego);
• dwóch warstw papy bitumicznej modyfikowanej polimerami SBS, zawierającej środki przeciwko przerastaniu korzeni (wierzchnia warstwa papy z dodatkiem środka chemicznego lub z wkładką z folii miedzianej);
• folii budowlanej na bazie tworzywa sztucznego;
• modyfikowanych mas bitumicznych (niekiedy zbrojonych siatką).

Hydroizolacją pokrywa się całą powierzchnię dachu, również te miejsca, w których nie będą posadzone rośliny – obrzeża żwirowe, taras. Ułożenie hydroizolacji wymaga szczególnej staranności, bo jej naprawa jest bardzo kłopotliwa.

Termoizolacja zielonego dachu

Izolacja termiczna dachów, na których będzie ogród musi być odporna na zawilgocenie i zmiany temperatury oraz mieć odpowiednią wytrzymałość mechaniczną. Warstwa ocieplająca wykonywana jest najczęściej z twardych płyt styropianu ekstrudowanego XPS, płyt z wełny mineralnej lub pianki poliuretanowej PIR. Jako warstwa termoizolacji zielonego dachu szczególnie dobrze sprawdzają się płyty PIR. Mają one specjalne rowki oraz frezowane krawędzie połączeń, które umożliwiają odprowadzenie wody deszczowej do systemów odwodnień. Są sztywne oraz mają stabilne wymiary i kształt.

Warstwa drenażowa na zielonym dachu

Drenaż zielonego dachu ma za zadanie szybkie odprowadzenie wody deszczowej z warstwy wegetacyjnej do systemu odpływów, a także gromadzenie nadmiaru wody. Warstwa drenażowa stanowi również przestrzeń dla korzeni roślin. Drenaż wykonuje się z elementów z tworzyw sztucznych, takich jak maty i płyty kubełkowe, a czasem też maty pętelkowe. Płyty mają specjalne profilowanie kubełkowe o różnych formach i wysokościach oraz niewielki ciężar. Gromadzą one wodę w zagłębieniach. Mogą być wypełnione materiałem sypkim, co zwiększa ich odporność na nacisk. Warstwę drenażową można również wykonać ze żwiru (o uziarnieniu 8/32 mm), grysów naturalnych, sztucznych lub pochodzących z recyklingu, na przykład keramzytu. Dostępne są też drenaże: z blach trapezowych, będące jednocześnie warstwą termoizolacyjną oraz o większej wytrzymałości.

Geowłóknina

Geowłóknina oddziela warstwę drenażu i wegetacyjną. Zapobiega zamulaniu drenażu i odpływów drobnymi cząsteczkami, które może nieść ze sobą woda deszczowa czy woda używana do podlewania ogrodu na dachu. Przeciwdziała też gwałtownemu ubytkowi wody z warstwy wegetacyjnej. Geowłóknina powinna być wodo- i paroprzepuszczalna, odporna chemicznie i biologicznie oraz wytrzymała mechanicznie. W zielonym dachu o układzie odwróconym najlepsza będzie geowłóknina strukturalna z polipropylenu o gramaturze 150-200 g/m². Zielony dach na dachu z klasycznym układem ocieplenia stosuje się geowłókninę chłonno-ochronną, która ma chronić hydroizolację (znajdującą się powyżej termoizolacji) przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wykonuje się ją z włókien syntetycznych (na przykład z polipropylenu, poliestru lub akrylu).

Warstwa wegetacyjna – substrat

Zadaniem warstwy wegetacyjnej zielonego dachu jest odprowadzenie nadmiaru wody do warstwy niższej oraz gromadzenie wody w okresach suszy. Dobry substrat powinien mieć dużą pojemność wodną oraz powietrzną (przy maksymalnym nasączeniu <10%), która zapewnia optymalne ukorzenienie. Musi mieć też stabilną strukturę, być wytrzymały i wodoprzepuszczalny. Substraty robi się z mieszanki humusu i materiałów pochodzenia mineralnego (na przykład żwiru lub keramzytu). Zielony dach wymaga szczególnie żyznego podłoża.Grubość warstwy substratu zależy od sposobu użytkowania obiektu i systemu korzeniowego roślin. Dla roślinności ekstensywnej wynosi ona 10-15 cm, dla intensywnej niskiej – 15-35 cm, a dla roślin wysokich – 35-250 cm. Niektórzy producenci oferują zamiast warstwy wegetacyjnej odporną chemicznie wełnę skalną. Na niej rozkłada się gotowe zazielenione maty wegetacyjne.

Warstwa roślinna na zielonym dachu

Powierzchnię dachu można przeznaczyć na przykład na wygodny taras na dachu z dekoracyjną roślinnością lub stworzyć tam ogród niewymagający obsługi. Na zielonych dachach stosuje się różnorodne formy zieleni: krzewy, trawę, byliny, zioła czy nawet warzywa, w zależności od indywidualnych życzeń i wymagań inwestora oraz funkcji budynku. Układy roślinności poprzez różnorodność kształtów i barw umożliwiają kreowanie ciekawych form przestrzennych, które wpływają na indywidualny charakter budynku i otoczenia. Na zielonym dachu można stosować trzy rodzaje zazielenienia:

• zazielenienie ekstensywne to głównie rośliny niskie (mchy, rozchodniki, zioła, trawy) o niewielkich wymaganiach pielęgnacyjnych (1-2 razy w roku). Są one odporne na okresy suszy, mrozu, same dopasowują się do ekstremalnych warunków pogodowych. Mają zdolność do regeneracji. Są lekkie, a dzięki temu nie obciążają nadmiernie dachu. Jeżeli zielone dachy ekstensywne nie są użytkowane przez ludzi, stają się powierzchniami biologicznie czynnymi dla owadów i polepszają mikroklimat. Mają naturalne formy;
• zazielenienie intensywne niskie składa się z różnych gatunków bylin, krzewów, ziół, trawy. Rośliny te mają większe wymagania co do struktury warstw, trzeba je regularnie nawozić i nawadniać;
• zazielenienie intensywne wysokie składa się ze wszystkich możliwych roślin: bylin, wysokich krzewów, trawy oraz niektórych gatunków drzew. Daje wiele możliwości kształtowania ogrodów dachowych, ze względu na różnorodność form i barw. Wymaga grubej warstwy substratu oraz regularnej pielęgnacji – zaopatrywania w składniki odżywcze i wodę.

Urządzając ogród na zielonym dachu nie wolno zapomnieć, że możliwość obciążenia stropu garażu lub dachu budynku jest ograniczona. Dlatego też lokalizacja dużych donic i innych masywnych pojemników musi być uwzględniona na etapie projektowania obiektu albo później konsultowana z architektem lub konstruktorem budynku. Zamiast ciężkich materiałów (na przykład ceramicznych donic czy kamiennych murków wyznaczających podwyższoną rabatę) lepiej jest zastosować lżejsze (drewno, plastik). Pojemniki z roślinami należy lokalizować nad ścianami konstrukcyjnymi lub słupami podpierającymi strop.

System odprowadzania wody z zielonego dachu

Bardzo ważny jest dobrze zaprojektowany system odprowadzania wody z zielonego dachu. W jego skład wchodzą wpusty wewnętrzne i zewnętrzne, rynny dachowe i rzygacze. Aby woda spływała z całej powierzchni dachu płaskiego, wykonuje się reprofilację podłoża, czyli kształtuje się je z co najmniej 2-procentowym (1°-3°) spadkiem w kierunku wpustów. Na dachach skośnych spływ wody odbywa się grawitacyjnie. Na zielonym dachu można też wykonać instalację nawadniającą.