Audyt oświetlenia. Na czym polega audyt energetyczny oświetlenia? Opłacalność modernizacji

Audyt oświetlenia pozwala określić potencjał możliwości zaoszczędzenia energii elektrycznej i powinien jednoznacznie wskazywać, czy warto podjąć modernizację. Można go przygotować wewnętrznymi siłami lub zlecić firmie zajmującej się doradztwem energetycznym. Sporządzenie audytu oświetlenia przez własny personel wiąże się jednak z ryzykiem braku profesjonalnego podejścia i znajomości techniki oświetlenia.

Rodzaje audytów oświetlenia

Audyt oświetlenia wewnętrznego
Rozpoczyna się od inwentaryzacji, podczas której audytor weryfikuje zgodność zainstalowanego sprzętu oświetleniowego z projektem. W przypadku braku projektu, należy przejść przez wszystkie pomieszczenia w obiekcie, spisując liczbę, rodzaj i rozmieszczenie opraw. Następnie wspólnie z administratorem budynku określić czas pracy poszczególnych pomieszczeń w ciągu roku oraz przeanalizować faktury za energię elektryczną w celu określenia średniej ceny za jej zużycie. Do tego trzeba również ocenić potrzebę wykonania nowego projektu fotometrycznego oświetlenia lub uproszczonej modernizacji, opartej na wymianie opraw w modelu 1:1. W dokumentacji przedstawia się inwentaryzację i ocenę obecnego stanu oświetlenia, proponuje modernizację w modelu wariantowym oraz optymalne rozwiązanie pod względem energetycznym i finansowym.
Do przeprowadzenia audytu warto wybrać niezależną firmę doradczą, która w wariantowej propozycji zaleci zastosowanie sprzętu oświetleniowego różnych producentów. W ten sposób otrzyma się rzetelną informację, jakie oprawy spełnią nasze wymagania i zapewnią maksymalną oszczędność energii.

Audyt oświetlenia terenu
Przebiega podobnie jak audyt oświetlenia wewnętrznego, ale wymaga mniejszego nakładu pracy, nie wiąże się bowiem z przechodzeniem do kolejnych pomieszczeń podczas inwentaryzacji.

Audyt oświetlenia ulicznego
Wymaga szczegółowej inwentaryzacji punktów oświetleniowych z wykorzystaniem systemu geolokalizacji, dzięki któremu możliwe jest wgranie danych na mapę. Zwraca się uwagę na typ opraw i źródeł w nich stosowanych, rodzaj i wysokość słupów, odstęp między nimi, a także ich odległość od jezdni oraz kąt nachylenia wysięgnika i wiele innych aspektów. Niezbędna jest również dokumentacja fotograficzna.

Audytor przygotowuje wariantowy model modernizacji na podstawie sporządzonych projektów fotometrycznych, które potwierdzą wymagania normy PN-EN 13201:2016 dotyczącej oświetlenia dróg. Powinien również rozważyć zaproponowanie inteligentnego systemu sterowania oświetleniem.

Tego typu audyt skierowany jest przede wszystkim do JST (Jednostki Samorządu Terytorialnego) w celu określenia potencjału oszczędności energii w zakresie oświetlenia gminy bądź miasta.

Modernizacja oświetlenia w strefach komunalnych budynków mieszkalnych

Musi ona zrealizować wymagania zgodne z normą PN-EN 124641:2012. Według niej w obszarze korytarzy, klatek schodowych i holi wejściowych średnie natężenie oświetlenia powinno wynosić 100 lx, a jego równomierność min. 0,4, zaś ujednolicony wskaźnik olśnienia (UGR) maks. 28. Przed windą natomiast średnie natężenie oświetlenia nie może być mniejsze niż 200 lx.

Kluczowe czynniki decydujące o modernizacji to koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, okres zwrotu poniesionych nakładów oraz poprawa estetyki. Z punktu widzenia inwestora najbardziej znaczące są trzy pierwsze. Koszt inwestycji uzależniony jest od ceny, skuteczności świetlnej i liczby nowych opraw/źródeł światła, które będą spełniać wymagania nor my PN-EN12464-1:2012. W korytarzach, holach wejściowych i klatkach schodowych w większości przypadków powinna wystarczyć prosta wymiana samego źródła lub całej oprawy w stosunku 1:1. Na wielkość oszczędności energii ma oczywiście wpływ czas pracy oświetlenia, który uwarunkowany jest m.in. dostępem do światła dziennego. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Energii z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (DzU z 2017 r., poz. 1912) szacowany czas pracy oświetlenia w holach i korytarzach wynosi 420 godz. Ponieważ wydaje się być zaniżony, do kalkulacji powinno się przyjmować jego rzeczywistą wartość.
Z obserwacji Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A. wynika, że w tych obszarach stanowi on ok. 20% roku, czyli ok. 1752 godz.

Czynnikiem decydującym o opłacalności przedsięwzięcia może okazać się rodzaj oświetlenia zainstalowanego obecnie, czas użytkowania oraz cena urządzeń.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że oświetlenie w ciągach komunikacyjnych często pozostaje włączone pomimo braku takiej potrzeby. Warto zatem zastanowić się nad montażem prostych czujników ruchu lub obecności. W przypadku ciągów komunikacyjnych z dostępem do okien można wyposażyć instalację oświetlenia w czujniki zmierzchu, co sprawi, że oprawy będą nieaktywne w ciągu dnia, a zostaną uruchomione po zmierzchu. Jest to tanie i proste rozwiązanie, które skraca czas pracy oświetlenia w obiekcie i znacząco przyczynia się do redukcji zużycia energii elektrycznej – szacuje się, że nawet o 30%.

Audyt oświetlenia - dlaczego LED się opłaca?

Światło – zarówno naturalne, jak i sztuczne – ma bardzo istotny wpływ na nasze zdrowie, samopoczucie i odbiór otoczenia. Trudno wyobrazić sobie świat bez oświetlenia elektrycznego. Każdy z nas korzysta z niego w domu i miejscu pracy , a także poza nimi – na ulicy, w obiektach usługowych czy podczas transportu.
Obecnie w powszechnym użyciu są różne źródła światła: tradycyjne żarowe, fluorescencyjne czy wykorzystujące najnowszą technologię LED. Nie ulega wątpliwości, że oświetlenie w dużej mierze odpowiada za stopień zużycia energii elektrycznej.
W częściach wspólnych obiektów mieszkalnych i biurowych może stanowić aż 70%, w przemysłowych natomiast – 30–50% (zależy to od specyfiki zakładu, umaszynowienia i wyposażenia w inne odbiorniki energii elektrycznej).

Znaczna część użytkowników wciąż bazuje na tradycyjnych źródłach światła, tj. żarowych, świetlówkowych, rtęciowych, sodowych czy metalohalogenkowych, coraz częściej zastępowanych jednak oświetleniem wyposażonym w diody elektroluminescencyjne (LED). Oświetlenie w tej technologii ma wiele zalet, przede wszystkim cechuje się wysoką skutecznością świetlną, dochodzącą nawet do ok. 160 lm/W. W przypadku tradycyjnych żarówek wynosi ona ok. 15, a dla świetlówek kompaktowych ok. 50 lm/W. W uproszczeniu oznacza to, że taką samą ilość światła można wygenerować źródłem LED o znacznie niższej mocy niż innymi elektrycznymi, co przekłada się na wymierną oszczędność energii.

Potencjał możliwych oszczędności

Kolejną jego zaletą jest dłuższy czas pracy, dochodzący w niektórych przypadkach nawet do 80 000 godz. Oświetlenie świetlówkowe osiąga jedynie ok. 20 000 godz. Diody LED charakteryzują się wysoką sprawnością emisji światła – prawie cała energia elektryczna przetwarzana jest na nie, a nie na ciepło, tak jak ma to miejsce w tradycyjnych żarówkach. Dzięki temu na powierzchniach w pobliżu źródła światła nie pojawiają się ciemne plamy. Niska temperatura pracy opraw LED nie powoduje nagrzewania się pomieszczeń. Technologia ta umożliwia uzyskanie każdej barwy światła przy zastosowaniu diod RGB. Oświetlenie LED jest przyjazne środowisku, ponieważ nie zawiera toksycznych substancji, np. rtęci. Dzięki temu jego elementy mogą być poddawane w całości recyklingowi.

Biorąc pod uwagę powyższe zalety, przy wymianie starego oświetlenia warto zdecydować się na rozwiązanie bazujące na technologii LED.

Jak widać, efekt końcowy uzależniony jest ściśle od stanu wyjściowego. Modernizując oświetlenie w budynku, powinno się wymieniać całe oprawy. Należy pamiętać, że „stare” modele i ich układy optyczne zostały zaprojektowane dla tradycyjnych źródeł światła. Może okazać się, że będą miały zupełnie inną sprawność, rozsył światła oraz kąt ochronny przed olśnieniem, jeśli wyposażymy je w retrofity LED.
Przykładowo w oprawie rastrowej raster odbija światło świetlówki T8, która świeci całą swoją powierzchnią we wszystkie strony, jej zamiennik LED (taśma) zaś tylko w dół. Raster jest pomijany przy rozsyle światła. Prostą modernizację, polegającą na wymianie źródeł, poleca się przede wszystkim w gospodarstwach domowych.

Finansowanie oświetlenia LED

W Polsce wiele firm, samorządów oraz wspólnot mieszkaniowych dostrzega potencjał redukcji zużycia energii w oświetleniu. Niestety nie wszyscy zainteresowani mają wolne środki na realizację inwestycji. W takiej sytuacji można zastanowić się nad pozyskaniem

Białe certyfikaty (świadectwa efektywności energetycznej)
Jednym ze sposobów zdobycia dodatkowych środków jest pozyskanie tzw. białych certyfikatów. W tym celu przygotowuje się dodatkowych funduszy, które są na wyciągnięcie ręki. audyt efektywności energetycznej. Świadectwa wydawane są wyłącznie dla planowanych (przyszłych) przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. Oszczędność energii musi być równa bądź większa niż 10 ton oleju ekwiwalentnego, czyli 116,30 MWh, w ciągu r oku. Przygotowany wniosek wraz z audytem składa się do URE (Urzędu Regulacji Energetyki). Białe certyfikaty można spieniężyć na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) w dowolnym momencie, ponieważ według obecnej ustawy o efektywności energetycznej są one wydawane bezterminowo.
Z możliwości pozyskania białych certyfikatów mogą skorzystać wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, a także przedsiębiorstwa, szpitale, JST oraz wiele innych podmiotów. Wniosek oraz audyt przygotowują firmy consultingowe, doradzające w zakresie oszczędności energetycznej. Wynagrodzenie opiera się zazwyczaj na success fee, czyli ustalonej wartości procentowej od wielkości założonego efektu w to energii finalnej. Płatność realizowana jest po sprzedaży białych certyfikatów.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
W celu pozyskania dodatkowych środków na modernizację oświetlenia ulicznego JST mogą starać się o dotację z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) „SOWA”. Celem programu jest ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza oraz uzyskanie oszczędności energii elektrycznej poprzez dofinansowanie przedsięwzięć poprawiających efektywność energetyczną systemów oświetlenia zewnętrznego. W budżecie II naboru wniosków jest 50 mln zł.

Dofinansowywane projekty to:

• demontaż starych wyeksploatowanych opraw oświetleniowych,
• montaż nowych opraw oświetleniowych,
• wymiana przewodów elektrycznych w słupach i wysięgnikach wraz z wymianą zabezpieczeń,
• wymiana wysięgników,
• wymiana zapłonników,
• wymiana wyeksploatowanych słupów kablowych,
• modernizacja/przebudowa istniejących punktów zapalania i sterowania oświetleniem,
• montaż sterowalnych układów redukcji mocy oraz stabilizacji
• napięcia zasilającego,
• montaż inteligentnego sterowania oświetleniem,
• montaż nowych punktów świetlnych w ramach modernizowanych istniejących ciągów oświetleniowych, jeżeli jest to niezbędne do spełnienia obowiązujących przepisów (m.in. normy PN-EN 13201).

Dofinansowania udziela się w formie pożyczki w wysokości do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia ze stałym oprocentowaniem 1%. Podczas ubiegania się o środki należy przygotować audyt oświetlenia i wniosek. W tym przypadku również można wspomóc się w ich przygotowaniu firmą doradczą z zakresu oszczędności energii.

Formuła ESCO
Coraz popularniejszym sposobem wspierania inwestycji staje się tzw. formuła ESCO. Inwestor nie ponosi tutaj kosztów i ryzyka związanego z modernizacją oświetlenia wewnętrznego, zewnętrznego lub ulicznego. Otrzymuje od firmy ESCO pomoc w finansowaniu przedsięwzięć zwiększających efektywność energetyczną. Dokonuje ona zakupu sprzętu oświetleniowego na własny koszt, a klient zwraca kwotę z oszczędności uzyskanych dzięki redukcji zużycia energii elektrycznej. Wszystkie późniejsze oszczędności pozostają na jego rachunku. Dzięki temu inwestycja nie jest obciążeniem finansowym. W większości przypadków projekt zwraca się w ciągu 3 lat.

Korzyści płynące z finansowania oświetlenia w for mule ESCO to:

• brak konieczności inwestowania własnych środków,
• spłata następuje z wygenerowanych oszczędności, dzięki czemu przedsięwzięcie jest neutralne dla budżetu,
• pełne ryzyko finansowe i operacyjne ponosi firma ESCO.

Leasing
Jest to wygodny sposób finansowania oświetlenia, ponieważ pozwala na odliczenie podatku VAT z raty, opłaty wstępnej i wykupu. Okres leasingu może wynosić od 18 do 60 miesięcy przy wpłacie początkowej w wysokości 10%. W tym przypadku finansowany sprzęt nie jest własnością firmy do momentu spłaty całej kwoty. Korzyści płynące z leasingu:

• poprawa płynności finansowej,
• niższy koszt kapitału związany z korzyściami podatkowymi,
• finansowanie do 100% środka trwałego,
• zmniejszenie podstawy opodatkowania, stanowiącej koszt uzyskania przychodu, poprzez płatności leasingowe.