Jak zapewnić dobrą jakość odbioru nowych programów telewizyjnych? Rusza nowy multipleks naziemnej telewizji cyfrowej MUX8
Z dniem 1 sierpnia 2016 rozpoczęto emisję kolejnej ogólnopolskiej sieci naziemnej telewizji cyfrowej - multipleksu 8 (MUX8). W pierwszym etapie uruchomiono 7 nadajników: Gdańsk Chwaszczyno, Kraków Chorągwica, Rzeszów Sucha Góra i Wrocław Ślęża, nadające w polaryzacji pionowej, a także Katowice Kosztowy, Łódź Zygry i Warszawa PKiN (polaryzacja pozioma).
Planowane uruchomienie emisji w ramach drugiego etapu przewidziane jest na koniec 2016 roku, a trzeciego etapu w połowie 2017 roku - wówczas mapa zasięgu sieci DVB-T MUX8 obejmować będzie ponad 95% obszaru naszego kraju. Szczegółowe informacje na temat harmonogramu wdrożenia i aktualnych zasięgów ósmego multipleksu naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T można znaleźć na stronie internetowej operatora sieci, firmy EmiTel, pod adresem www.emitel.pl oraz na forum dyskusyjnym (forum.emitel.pl).
Uruchomienie nadajników nie oznacza jednak rozpoczęcia nadawania konkretnych programów, za co odpowiedzialni są poszczególni nadawcy. Wiadomo, że w ramach MUX8 nadawane będą 4 programy nadawców komercyjnych w standardowej rozdzielczości (SD) oraz 3 programy Telewizji Polskiej w tym samym standardzie. Rozważa się możliwość emisji jednego programu TVP dużej rozdzielczości (HD) - odbyłoby się to kosztem 2 programów SD tegoż nadawcy. Niezależnie od ostatecznych rozstrzygnięć, wprowadzenie nowego multiplexu wzmocni i tak już silną pozycję darmowej telewizji naziemnej, która będzie oferować powszechny dostęp do 31 (30) darmowych programów.
Jak to zwykle bywa w przypadku wprowadzania zmian, również i ta, w większości przypadków, wiązać się będzie z koniecznością dokonania pewnych inwestycji. W przeciwieństwie do działających już naziemnych multipleksów MUX1, MUX2 i MUX3, multipleks 8 nadawany będzie w paśmie VHF (kanały 5-12, 174-230MHz), podobnie jak multipleksy radia cyfrowego DAB+. Dla wielu gospodarstw domowych i wieloletnich użytkowników telewizji naziemnej, chcących poszerzyć możliwości odbioru, oznaczać to będzie konieczność regulacji lub modernizacji istniejących już odbiorczych instalacji antenowych. Oprócz innego pasma nadawania (VHF), część nadajników, w zależności od rejonu kraju, będzie nadawać MUX8 z polaryzacją pionową V (m.in. uruchomione nadajniki Gdańsk Chwaszczyno, Kraków Chorągwica, Rzeszów Sucha Góra i Wrocław Ślęża). Okoliczności te mogą powodować konieczność zastosowania dodatkowej anteny przeznaczonej do odbioru tego zakresu, a w niektórych przypadkach potrzebę wykorzystania innych urządzeń, umożliwiających dopasowanie istniejącej już instalacji do nowych warunków rozbudowy i poszerzonego pasma odbioru cyfrowej telewizji naziemnej.
Jak niskim kosztem dostosować istniejącą już instalację RTV/SAT do odbioru programów z MUX8?
Przede wszystkim należy zorientować się, gdzie jest lub będzie zlokalizowany nadajnik multipleksu 8, będący w zasięgu miejsca naszego zamieszkania. W większości przypadków będzie to ta sama lokalizacja jak w przypadku nadajników dla MUX-1, 2 i 3. Różnica może być w mocy oraz polaryzacji nadawania. Należy również sprawdzić kanały (częstotliwości), na których będą nadawane nowe programy. Wiedza ta pozwoli nam odpowiednio dobrać antenę oraz niezbędne elementy uzupełniające, by dostosować naszą instalację do nowych warunków odbioru.
Nie wszystkie jednak instalacje będą wymagały rozbudowy. Jeżeli używany dotychczas typ anteny odbiorczej (oraz ewentualnie wzmacniacz) pokrywają również zakres częstotliwości MUX8, wówczas wystarczy tylko dostroić odbiornik telewizyjny. Nawet jeśli instalacja antenowa nie spełnia wszystkich wymogów, a znajduje się w bliskim sąsiedztwie mocnego nadajnika, gdzie sygnał jest odpowiednio silny, istnieje szansa na prawidłowy odbiór nowych programów. Niektóre dostępne na rynku anteny UHF nie do końca tłumią niższe pasma i w sprzyjających warunkach wystarczy niewielka korekta kierunku ustawienia anteny, aby odebrać również pasmo VHF.
Niestety, w większości przypadków konieczny jednak będzie zakup drugiej anteny, dedykowanej do odbioru pasma VHF (np. T-urbo-T V czy EK 36) oraz odpowiedniej zwrotnicy sumującej sygnał z obu anten: VHF i istniejącej już anteny UHF (np. ZWR-210DC).
Jak wybrać właściwą antenę VHF?
Na to niestety nie ma reguły. Zbyt wiele jest czynników wpływających na ten wybór: odległość od nadajnika, jego moc, polaryzacja nadawania, ukształtowanie terenu, gęstość zabudowy czy indywidualne potrzeby danej instalacji. Dlatego każda instalacja powinna być odpowiednio i precyzyjnie dopasowana do okolicznych warunków odbioru i wymagań użytkownika. Należy przy tym pamiętać, że w niektórych przypadkach warunki odbioru mogą się znacząco zmienić na przestrzeni kilku czy kilkunastu metrów, dlatego nie zawsze to, co dobrze działa u sąsiada, sprawdzi się u nas.
Biorąc pod uwagę fakt, że antena ma nam służyć przez długie lata, solidność jej konstrukcji i użyte materiały, to z pewnością punkt wyjścia. Drugim istotnym elementem, który w znacznym stopniu powinien ułatwić nam wybór, to parametr określany jako stopień dopasowania impedancji anteny do impedancji linii (współczynnik fali stojącej - VSWR). Im wyższy parametr VSWR, tym większe niedopasowanie (tłumienie), co niekorzystanie wpływać będzie na jakość odbieranego sygnału. Zatem powinniśmy szukać anten o jak najniższym współczynniku VSWR. Dla przykładu: wartość 1,1-1,7 oznacza, że ilość energii odebranej i zgromadzonej przez antenę zostanie w 99,8 – 95,2% wypromieniowana (przekazana) do instalacji. Oznacza to również, iż tylko niewielki % tej energii powróci i przełoży się na powstanie fal odbitych, powracających do anteny. Fale te w głównym stopniu odpowiadają za powstawanie zakłóceń, co w wymierny sposób przekłada się na inny ważny współczynnik: odstęp sygnał-szum (C/N) i ma istotny wpływ na jakość sygnału, czyli parametr BER. Tak więc im mniejszy współczynnik VSWR, tym mniejszy BER. Dobrym przykładem anteny ze zoptymalizowanym BER jest polskie rozwiązanie T-urbo-T V.
Pamiętajmy: antena jest najważniejszą częścią instalacji odbiorczej. To przede wszystkim od niej zależy jakość odebranego i przesyłanego do instalacji sygnału. Prawidłowo dobrana wielkość i rodzaj anteny do indywidualnych warunków odbioru i potrzeb, odpowiednio wysoki jej montaż zapewniający najlepszą „widoczność” nadajnika, starannie wykonana instalacja oparta na dobrym przewodzie koncentrycznym i solidnych złączach, to podstawa każdej instalacji. Tylko wtedy możemy cieszyć się bezawaryjnym jej działaniem, nienagannym odbiorem wszystkich nadawanych programów i niczym niezakłóconym przekazem obrazu.
W rozbudowanych instalacjach, składających się z kilku anten odbiorczych i zasilających po kilkanaście czy kilkadziesiąt gniazd, niezbędnym będzie dodatkowe zastosowanie bardziej profesjonalnych urządzeń, ponieważ samo zsumowanie sygnałów z dwóch anten może już nie wystarczyć. W przypadkach sygnałów o różnym potencjale, słabych, odbieranych z różnych kierunków, zastosowanie mikrowzmacniaczy (np. WSS-2138Z), przestrajanych wzmacniaczy kanałowych (np. WK-410) lub programowalnych wzmacniaczy wielozakresowych (np. WWK-9NGV) może stać się nieodzowne. Wartością dodaną do tego typu rozwiązań będzie możliwość niezależnego poszerzenia odbieranych sygnałów zarówno o MUX8, jak i cyfrowe radio DAB+. Wzmacniacz ma bowiem dwa wejścia dla pasma VHF. Wybranie kanału dla wejścia VHF-DVB-T powoduje, że dla drugiego wejścia VHF-DAB kanał DVB-T jest wyeliminowany. Takie podejście pozwala pracować z dwiema antenami VHF, co może okazać się konieczne w przypadku, gdy DAB i DVB-T mają ortogonalne polaryzacje. W przypadku gdy sygnały pochodzą z tego samego kierunku i są nadawane w tej samej polaryzacji, to można na wejściu wzmacniacza zamontować rozgałęźnik, który rozdzieli sygnały VHF dla potrzeb dwóch wejść.
