Ledy jako zamienniki istniejącego oświetlenia. Jak wybierać ledy? Fakty i mity o ledach
Ledy zapewniają wiele możliwości związanych z tworzeniem „świata własnego światła”, a tym samym ze zmianą jego barwy i ilości, wprowadzeniem dynamicznych scen, światła reagującego na muzykę, porę dnia czy pogodę. Można więc śmiało powiedzieć, że energooszczędność i trwałość technologii ledowej nie jest już wystarczającym argumentem handlowym. Jakie parametry są ważne przy wyborze ledów? Czy to prawda, że ledy mają niski wskaźnik oddawania barw?
W artykule:
- Ledy - dobór, ważne parametry
- Ledy - fakty i mity
- Jak wybierać ledy?
- Ledy - na co zwrócić uwagę podczas zmiany oświetlenia?
- Ledy - problemy z zachowaniem właściwych parametrów oświetlenia
Ledy - dobór, ważne parametry
Rozwój technologii LED umożliwił tworzenie światła zgodnie z upodobaniami, nastrojem czy aktywnością. Podczas dobierania źródła światła należy przede wszystkim zwrócić uwagę na wytwarzaną ilość światła, czyli wartość strumienia świetlnego wyrażaną w lumenach, w przeciwieństwie do tradycyjnych lamp żarowych, gdzie pod uwagę brano zużywaną moc w watach. Przykładowo, według standardów obowiązujących wszystkich producentów każdy ledowy zamiennik 60-watowej żarówki musi generować strumień świetlny o wartości 806 lm, by zapewnić taką samą ilość światła podczas deklarowanego czasu użytkowania.
Przy doborze źródeł i opraw ledowych powinno się także zwrócić uwagę na preferowaną barwę światła. Należy się tutaj kierować kilkoma wytycznymi. Zwiększenie ilości światła, szczególnie części widma o barwie niebieskiej, zawsze zadziała pobudzająco, natomiast zmniejszenie natężenia barwy będzie relaksowało.
- Czytaj też: Sterowanie oświetleniem. Nowoczesne rozwiązania z zakresu sterowania oświetleniem i ich możliwości
Ostrość widzenia również zależy od ilości światła. Badania pokazują, że zwiększenie natężenia oświetlenia od 50 do 500 lx poprawia ostrość widzenia o 40%. Dobrze znane „żarówkowe”, ciepłobiałe światło ma wartość 2700 K i zapewnia komfortowy odpoczynek i relaks. Barwa na poziomie 3000 K jest natomiast idealna do odpoczynku przy książce. Białe światło ma 4000 K i jest bardzo neutralne, nadaje się do miejsc takich, jak biura, szkoły, uczelnie, natomiast przy 6000 K działa pobudzająco, dostarcza energię do działania. Co istotne, oczy mniej się męczą przy wyższych temperaturach barwowych. Oczywiście barwa światła jest parametrem subiektywnym i każdy może preferować inną w zależności od tego, gdzie przebywa, co robi, a także od umeblowania pomieszczeń, koloru ścian, wystroju itd.
W normie PN-EN 12464-1 przyjęto wymagane natężenie oświetlenia. I tak:
- w celu dostrzeżenia rysów ludzkiej twarzy w normalnych warunkach oświetleniowych - nie mniejsze niż 20 lx,
- podczas typowych prac biurowych, jak czytanie, pisanie ręczne lub na komputerze - 500 lx,
- przy kreśleniu precyzyjnym, wyrobie biżuterii - odpowiednio 750 i 1000 lx,
- w salach operacyjnych - 5000 lx -50 000 lx (w zależności od rodzaju zabiegu).
W letni, słoneczny dzień w miejscach niezacienionych natura dostarcza światło o natężeniu do 100 000 lx.
Bardzo ważnym parametrem jakościowym źródła światła jest wskaźnik oddawania barwy (CRI – z ang. Colour Rendering Index), informujący o jakości światła emitowanego przez dane źródło. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że CRI mieści się w zakresie od 0 do 100, gdzie 100 oznacza wierne oddawanie wszystkich kolorów (światło słoneczne). Zgodnie z normą w pomieszczeniach zamkniętych, w których przebywa człowiek, wskaźnik ten powinien wynosić przynajmniej 80.
Tab. Wymagana wartość strumienia świetlnego dla ledowych zamienników tradycyjnych żarówek (według tabeli 6. z załącznika II rozporządzenia nr WE 244/2012)
| Moc żarówki [W] | Strumień świetlny lampy ledowej [lm] |
| 15 | 136 |
| 25 | 249 |
| 40 | 470 |
| 60 | 806 |
| 75 | 1055 |
| 100 | 1521 |
| 150 | 2452 |
| 200 | 3452 |
Ledy - fakty i mity
W internecie można znaleźć wiele informacji na temat niewątpliwych zalet ledów stosowanych w oświetleniu, niektórzy starają się też opisywać ich wady. Niestety mamy tutaj do czynienia ze zjawiskiem wymieszania mitów z faktami – pokutują na rynku takie przekonania jak to, że ledy mają niski wskaźnik oddawania barw, co nie jest ograniczeniem technologicznym, a jedynie konkretnego producenta.
Dzisiejsza technologia ledowa to źródła i oprawy, których wskaźnik dochodzi nie tylko do 80, ale nawet do 90. Można spotkać także komentarze, że źródła ledowe emitują chłodne, niebieskie światło. Jest to również kwestia możliwości producenta i należy z całą stanowczością powiedzieć, że technologia LED nie ma ograniczeń, jeśli chodzi o wytworzenie światła nie tylko kolorowego (RGB), lecz także we wszelkich odcieniach bieli od 2000 do 6500 K.
Bardzo duże znaczenie dla źródeł i opraw ledowych mają zastosowane rozwiązania elektroniczne, wykorzystywane zarówno do zasilania, jak i sterowania. Jeżeli ich jakość będzie niska: tanie elementy elektroniczne, ominięcie niektórych zabezpieczeń, negatywnie wpłyną one również na emitowane światło. Niewątpliwie oświetlenie ledowe jest droższe od innych, dłużej znanych na rynku rozwiązań, ale ich cena sukcesywnie spada. Ponadto zwrot poniesionych wydatków odbywa się w przeciągu kilku lat ze względu na ich energooszczędność i trwałość.
Jak wybierać ledy?
Przy wybieraniu lamp ledowych do opraw, w których stosowano tradycyjne żarówki lub świetlówki kompaktowe, powinno się kierować:
- wymiarami danego źródła,
- typem gwintu,
- barwą,
- ilością światła (strumieniem świetlnym w lumenach).
Na opakowaniach i w kartach katalogowych produktów przeznaczonych na rynek znajdują się informacje o czasie trwałości (podawane w godzinach). Po jego upływie strumień świetlny powinien utrzymywać się na poziomie 70% wartości początkowej. Niestety zdarzają się na rynku produkty (co pokazały także badania wykonane w ramach projektu EEPLIANT), w których spadek strumienia jest widoczny znacznie szybciej.
W przypadku zamienników źródeł halogenowych należy sprawdzić:
- z jakimi transformatorami i regulatorami współpracuje nowa lampa LED, ponieważ może wystąpić spadek strumienia świetlnego czy migotanie. Listę kompatybilności powinien dostarczyć producent,
- czy w danym produkcie można regulować strumień świetlny (taka informacja znajduje się na opakowaniach wyrobów lub w kartach katalogowych),
- liczba cykli włącz-wyłącz, określająca czas zachowania wszystkich parametrów danego produktu, szczególnie strumienia świetlnego, barwy światła, spadku strumienia świetlnego czy też deklarowanej trwałości.
Ledy - na co zwrócić uwagę podczas zmiany oświetlenia?
Należy przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, jaki efekt świetlny użytkownik chce uzyskać i z jakiego powodu następuje wymiana:
- ze względu na energooszczędność i trwałość nowych źródeł,
- możliwość zmiany barwy i ilości światła zwykłym włącznikiem,
- chęć zainstalowania zaawansowanych systemów sterowania oświetleniem, które będą zintegrowane także z automatyką domową.
Ledy - problemy z zachowaniem właściwych parametrów oświetlenia
Pierwsze skojarzenia, jakie przychodzą nam często do głowy, kiedy myślimy o technologii ledowej w oświetleniu, to energooszczędność i trwałość. Oczekuje się wobec tego, że utrzymanie wszystkich parametrów źródła światła w deklarowanym przez producenta czasie to standard. Nie zawsze tak jest, o czym świadczą także wyniki badań rynku konsumenckiego źródeł ledowych w ramach projektu EEPLIANT. Dlatego należy dobrze przemyśleć wybór danego produktu i nie kierować się wyłącznie niską ceną, gdyż z reguły to początek problemów. Technologia ledowa stosowana przez różnych producentów nie jest taka sama, używane są różnego rodzaju elementy ledowe, moduły optyczne, rozwiązania konstrukcyjne oraz sposoby zasilania i sterowania oświetleniem.
