Montaż instalacji elektrycznej. Układanie przewodów elektrycznych w budynkach mieszkalnych
Montaż instalacji elektrycznej powinien być wykonany w sposób zgodny z wymaganiami przepisów i norm z uwzględnieniem różnorodnych wymagań technicznych, eksploatacyjnych, ekonomicznych i innych. Obowiązujące przepisy nie określają jednoznacznie, w jaki sposób wykonać montaż instalacji elektrycznej w budynku mieszkalnym w konkretnych warunkach, dlatego należy rozważyć wiele różnych czynników wpływających na prawidłowy sposób jej poprowadzenia.
Spis treści
- Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych - najważniejsze wymagania
- Montaż instalacji elektrycznej ‒ wymagane czynności
- Montaż instalacji elektrycznej ‒ przepisy prawne
- Układanie przewodów elektrycznych oraz montaż innych elementów – przegląd dobrych praktyk
Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych - najważniejsze wymagania
Planując montaż instalacji elektrycznej należy pamiętać, że najważniejsze czynniki wpływające na prawidłowy sposób jej poprowadzenia to m.in.:
- technologia budowy, rodzaj i wielkość projektowanego budynku mieszkalnego oraz rodzaj i właściwości zastosowanych materiałów budowlanych,
- rodzaj i liczba zasilanych odbiorników energii elektrycznej,
- warunki środowiskowe,
- bezpieczeństwo przeciwporażeniowe i pożarowe,
- bezpieczeństwo obsługi,
- estetyka i funkcjonalność wykonanej instalacji,
- trwałość i estetyka montażu instalacji elektrycznej,
- możliwość wykonywania przeglądów i napraw,
- możliwość rozbudowy,
- niezawodność,
- koszty instalacji,
- uzasadnione wymagania inwestora.
Montaż instalacji elektrycznej w budynkach mieszkalnych może być zrealizowane w technologii podtynkowej, wtynkowej lub natynkowej.
Montaż instalacji elektrycznej ‒ wymagane czynności
Montaż instalacji elektrycznej w budynku mieszkalnym wymaga następujących czynności:
- montaż instalacji elektrycznej podtynkowej – trasowania, wykucia bruzd, przejść przez ściany i otworów pod puszki, montażu rur instalacyjnych i puszek, wciągnięcia przewodów, wykonania połączeń elektrycznych i montażu osprzętu oraz kontroli poprawności jej działania,
- montaż instalacji elektrycznej podtynkowej wtynkowej (hybrydowej) – trasowania, rozprowadzenia i mocowania przewodów, montażu puszek, wykonania połączeń elektrycznych i sprawdzenia poprawności montażu przewodów (kontrola ciągłości itp.), instalacji osprzętu oraz kontroli poprawności jej działania,
- montaż instalacji elektrycznej podtynkowej natynkowej w listwach instalacyjnych – trasowania, montażu listew i osprzętu, włożenia przewodów, wykonania połączeń elektrycznych i sprawdzenia poprawności montażu przewodów (kontrola ciągłości itp.), instalacji osprzętu oraz kontroli jej działania.
Pierwszym etapem montażu instalacji elektrycznej jest zawsze trasowanie jej przebiegu. Należy wyznaczyć miejsca mocowania łączników, gniazd wtyczkowych, wypustów oświetleniowych, puszek łączeniowych i innego osprzętu [7], a następnie ustalić, jak ma przebiegać droga łączących je przewodów. Przy czym trzeba szczególnie starannie wyznaczyć ułożenie instalacji natynkowych, ponieważ będą one w całości widoczne po zamontowaniu. Określa się tu dodatkowo punkty mocowania uchwytów instalacyjnych, które powinny być rozmieszczone równomiernie, a wszystkie zagięcia trasy wyprofilowane po łuku.
Wykonując montaż instalacji elektrycznej należy mieć także na względzie estetykę instalacji. Osprzęt nie może być zainstalowany chaotycznie – gniazda i łączniki powinny znajdować się na odpowiedniej (jednakowej dla poszczególnych grup) wysokości. W razie konieczności montażu kilku łączników czy gniazd trzeba je pogrupować i zastosować wspólną ramkę [7]. Jeśli w pobliżu siebie występuje kilka puszek łączeniowych, należy je zainstalować w jednej linii pionowej lub ukośnej.
Oczywiście trasy przewodów mogą być sztywno narzucone wymogami projektu, wówczas trasowanie należy wykonywać zgodnie z dokumentacją budowlaną i projektem technicznym instalacji elektrycznej, uwzględniając konstrukcję budynku oraz zapewniając bezkolizyjność z innymi użytkowanymi w budynku. Jeśli nie jest to możliwe, trzeba kierować się zasadami przedstawionymi poniżej, pilnując, aby przejść przez ściany i stropy było możliwie jak najmniej, a przez łazienki nie były prowadzone przewody zasilające inne pomieszczenia [7]. Powinno się także dążyć do tego, aby długość obwodów była jak najmniejsza, co nie może jednak wpływać na pogorszenie funkcjonowania instalacji.
Montaż instalacji elektrycznej ‒ przepisy prawne
Wykonując montaż instalacji elektrycznej w budynku mieszkalnym, niezależnie od sposobu realizacji instalacji (podtynkowo, wtynkowo czy natynkowo) obowiązują przepisy, normy i pewne uniwersalne zasady dotyczące jej układania, istotne ze względów bezpieczeństwa, funkcjonalności i trwałości. Podlegają one krajowym regulacjom prawnym dotyczącym montażu w obiektach budowlanych, wynikającym głównie z ustawy Prawo budowlane [1] i najważniejszego aktu wykonawczego do niej – Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [2].
We wspomnianym rozporządzeniu zamieszczono szereg podstawowych i szczegółowych wymagań, które należy uwzględnić na etapie projektowania i wykonując montaż instalacji elektrycznej niskiego napięcia, dotyczących: lokalizacji złącza instalacji, jej układu sieciowego w budynku oraz podstawowych elementów wyposażenia i sposobu prowadzenia (uziomów, łączników, tras przewodów, przekrojów i materiałów przewodów, urządzeń ochrony przeciwprzepięciowej, liczników energii, oprzewodowania, podziału instalacji na obwody itp.) [2]. Wiele z nich jest związanych m.in. z budynkami mieszkalnymi jedno- i wielorodzinnymi.
W świetle wspomnianych przepisów wykonując montaż instalacji elektrycznej w obiektach należy stosować:
- oddzielny przewód ochronny i neutralny w obwodach rozdzielczych i odbiorczych,
- połączenia wyrównawcze główne i miejscowe, łączące przewody ochronne z częściami przewodzącymi innych instalacji i konstrukcji budynku,
- zasadę prowadzenia tras przewodów elektrycznych w liniach prostych, równoległych do krawędzi ścian i stropów,
- przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wyłącznie z miedzi, jeżeli ich przekrój nie przekracza 10 mm2.
Ponadto w rozporządzeniu [2] określono, że przewody i kable elektryczne należy prowadzić w sposób umożliwiający ich wymianę bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku. Dopuszczono też możliwość stosowania rozwiązań wtynkowych, pod warunkiem pokrycia ich warstwą tynku o grubości co najmniej 5 mm. Dodatkowo określono szereg wymagań dotyczących budynków mieszkalnych wielorodzinnych, których należy przestrzegać wykonując montaż instalacji elektrycznej:
- pionowe ciągi należy prowadzić poza mieszkaniami i pomieszczeniami użytkowymi, w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych, zgodnie z normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie,
- obwody odbiorcze trzeba prowadzić w obrębie każdego mieszkania oraz stosować wyodrębnione obwody: oświetlenia, gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia, w łazience oraz do urządzeń odbiorczych w kuchni, a także odbiorników wymagających indywidualnego zabezpieczenia, przy czym pomieszczenia należy wyposażać w wypusty oświetleniowe oraz w niezbędną liczbę odpowiednio rozmieszczonych gniazd wtyczkowych,
- oświetlenie i odbiorniki w pomieszczeniach komunikacji ogólnej oraz technicznych i gospodarczych powinny być zasilane z tablic administracyjnych.
Realizując montaż instalacji elektrycznej należy także mieć na uwadze, że jest ona jedną z wielu, które stanowią wyposażenie budynku mieszkalnego, dlatego należy ją lokalizować w sposób zapewniający bezpieczeństwo użytkowania, a odległość w stosunku do innych powinna umożliwiać wykonywanie prac konserwacyjnych.
Według rozporządzenia [2] prowadzenie instalacji elektrycznej i rozmieszczenie urządzeń elektrycznych w budynku musi zapewniać bezkolizyjność z innymi instalacjami w zakresie odległości i ich wzajemnego usytuowania oraz uwzględniać warunki określone dla instalacji gazowej (jej poziome odcinki powinny być umiejscowione w odległości co najmniej 10 cm powyżej innych przewodów instalacyjnych (np. elektrycznych), jeżeli gęstość gazu jest większa od powietrza – poniżej przewodów elektrycznych i urządzeń iskrzących, a w przypadku krzyżowania się powinny być oddalone o co najmniej 2 cm).
Układanie przewodów elektrycznych oraz montaż innych elementów – przegląd dobrych praktyk
Wieloletnie doświadczenie instalatorów pozwoliło na sformułowanie uniwersalnych zasad zapewniających optymalne układanie przewodów oraz montaż innych elementów instalacji w budynkach mieszkalnych:
- trasa przebiegu przewodów powinna być wyznaczana wzdłuż linii prostych, prostopadłych lub równoległych do ścian, podłóg i stropów – jest to wprawdzie wymaganie obowiązkowe określone w rozporządzeniu [2], ale odznacza się również estetyką w przypadku instalacji natynkowych oraz umożliwia łatwe odtworzenie trasy w systemach podtynkowych i wtynkowych (po analizie rozkładu puszek i osprzętu), co pozwala na uniknięcie uszkodzeń instalacji podczas eksploatacji pomieszczeń;
- trasa przebiegu przewodów, puszki łączeniowe i osprzęt powinny być stosunkowo łatwo dostępne dla użytkownika, np. puszki rozgałęźne nie mogą być zamurowane czy pokryte warstwą betonu, tynku, płytami konstrukcyjnymi, kartonowo-gipsowymi, boazerią itp.;
- wykonując montaż instalacji elektrycznej należy unikać krzyżowania lub zbliżania się przewodów elektrycznych do innych instalacji znajdujących się w budynku (np. gazowej, grzewczej, wodociągowej czy kanalizacyjnej), a jeżeli nie jest to możliwe, trzeba zastosować dodatkową osłonę przewodu (np. odcinka rury instalacyjnej) – jest to wymaganie obowiązkowe, określone w rozporządzeniu [2]; ponadto układanie przewodów elektrycznych jest zakazane na ciągach kominowych, które się nagrzewają, co powoduje szybko postępujące niszczenie izolacji przewodów elektrycznych [7];
- trasa przebiegu przewodów powinna być prowadzona w taki sposób, aby omijać tzw. obszary potencjalnie niebezpieczne, czyli takie, w których użytkownik z dużym prawdopodobieństwem będzie wiercił otwory na kołki czy wbijał gwoździe, np. przestrzenie bezpośrednio nad podłogą (mocowanie listew podłogowych) bądź pod samym sufitem (mocowanie gzymsów i innych ozdób) [7];
- wszystkie przejścia przez ściany (przepusty) muszą być zabezpieczone, np. przez wstawienie rury osłonowej z tworzywa sztucznego, co ma związek z ochroną przewodów przed naprężeniami, które mogą pojawiać się na skutek osiadania ścian;
- wykonując montaż instalacji elektrycznej przewody należy łączyć wyłącznie w puszkach i rozdzielnicach, a nie bezpośrednio na trasie, np. w listwach czy rurach instalacyjnych [6]; ponadto w puszkach zawsze należy zostawiać zapas przewodów, który jest konieczny w sytuacji naprawy połączenia;
- izolacja przewodów elektrycznych nie powinna być narażona na przecięcie lub przetarcie, dlatego rury i listwy instalacyjne oraz inne stosowane elementy nie mogą mieć ostrych krawędzi;
- mocowanie przewodów, rur, listew itp., zarówno tymczasowe, przed zatynkowaniem, jak i trwałe (w instalacjach natynkowych), nie może powodować uszkodzenia izolacji przewodów i musi gwarantować pewność mocowania;
- rury i listwy instalacyjne oraz inne konstrukcje osłonowe powinny mieć średnicę i rozmiar umożliwiające swobodne umieszczenie w nich przewodów, pozostawiając zapas wolnego miejsca; ponadto w przypadku rur instalacyjnych prosty odcinek między puszkami nie może przekraczać 5–6 m, a w przypadku załamań – 2 m [7]; zagięcia rur powinny być łagodne, co wpływa na łatwość wciągania/wyciągania przewodów do/z rur;
- układanie przewodów instalacyjnych i rur należy przeprowadzać w taki sposób, aby nie były one narażone na naprężenia mechaniczne (co stanowi zabezpieczenie przed uszkodzeniem w przypadku ruchów budynku, np. osiadania ścian); wymaga to zapewnienia odpowiedniego zapasu przewodu i zastosowania wkładek elastycznych w rurach, jeśli to konieczne;
Polecany artykuł:
Autor: Szymon Starnawski / Grupa Murator
Projekt wieżowca wyszedł spod ręki słynnego architekta Daniela Libeskinda i reprezentuje znamienny dla jego pracowni język dynamicznych form.
- wykonując montaż instalacji elektrycznej obwody oświetleniowe prowadzi się zazwyczaj przewodem o przekroju 1,5 mm2 i zabezpiecza wyłącznikiem nadprądowym o prądzie znamionowym nie większym niż 10 A [5]; zaleca się, by zawierały one maksymalnie 20 wypustów na źródła światła [7];
- obwody jednofazowych gniazd wtyczkowych prowadzi się zwykle przewodem o przekroju 2,5 mm2 i zabezpiecza wyłącznikiem nadprądowym o prądzie znamionowym na poziomie ok. 16 A [5], w pojedynczym obwodzie powinno być nie więcej niż 10 gniazd wtyczkowych (jeśli mają być one wykorzystane do zasilania komputerów/laptopów, to ze względu na upływ prądu w filtrach ich zasilaczy liczbę gniazd należy ograniczyć do 6–8 [7]); można je połączyć w kaskadę (jedno za drugim) lub pierścień, w drugim przypadku uzyskuje się większą pewność zasilania i bezawaryjność obwodu; odbiorniki stałe dużej mocy (pralki, kuchnie elektryczne, zmywarki, podgrzewacze zbiornikowe wody (bojlery), podgrzewacze przepływowe wody) powinny stanowić osobny własny obwód z niezależnym zabezpieczeniem nadprądowym;
- wykonując montaż instalacji elektrycznej w mieszkaniu należy mieć na uwadze, że miejsca zainstalowania punktów świetlnych, łączników i gniazd mogą wynikać z ustaleń z inwestorem (użytkownikiem), mają zapewniać bezpieczeństwo, funkcjonalność i wygodę eksploatacji oraz odpowiednią estetykę; łączniki oświetleniowe umieszcza się na wysokości 105–115 cm od podłogi, 15 cm od framugi, po tej stronie ościeżnicy, po której znajduje się klamka [7]; gniazda wtyczkowe montuje się w salonach i pokojach dziennych nad podłogą na wysokości do 30 cm, natomiast w kuchni sprzęt elektryczny jest używany zazwyczaj na blacie kuchennym, dlatego umiejscawia się je tak, aby znajdowały się nad blatem, na wysokości ok. 90–115 cm od podłogi [7] (instaluje się w tym miejscu co najmniej dwa podwójne); w kuchniach dla urządzeń zabudowywanych w meblach należy przewidzieć gniazdo wtyczkowe łatwo dostępne po wysunięciu urządzenia; gniazda i puszki za meblami powinny być usytuowane tak, aby nie groziło im zalanie od przyłączy wodnych czy kanalizacyjnych [7] (dlatego nie można instalować ich zbyt blisko zlewozmywaków).
Literatura
1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. DzU z 2019 r., poz. 1186 z późn. zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. DzU z 2019 r., poz. 1065 z późn. zm.).
3. W. Dołęga, „Charakterystyka instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych”, „Elektroinstalator” 2017, nr 6.
4. W. Dołęga, „Rozdzielnice elektryczne w budynkach mieszkalnych”, „Sektor elektroenergetyczny 2016”.
5. W. Dołęga, „Wybrane aspekty projektowania instalacji elektrycznych w wielorodzinnych obiektach mieszkalnych”, „Elektroinstalator” 2013, nr 6.
6. S. Kołodziejczyk, „Instalacje elektryczne”, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 2016.
7. S. Kołodziejczyk, „Montaż i konserwacja instalacji elektrycznych”, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 2017.
8. H. Markiewicz, „Instalacje elektryczne”, WNT, Warszawa 2014.
9. S. Niestępski, M. Parol, J. Pasternakiewicz, T. Wiśniewski, „Instalacje elektryczne – budowa, projektowanie i eksploatacja”, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2011.
10. A. Wolski, K. Pazdro, „Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych w pytaniach i odpowiedziach”, WNT, Warszawa 2009.
11. Karty katalogowe, materiały i specyfikacje techniczne firm: Elektroplast, Elplast, HAGER, Legrand.
