Jak zapewnić odpowiednią jakość wody w budynkach jednorodzinnych

Woda przeznaczona do stosowania w domu musi być odpowiedniej jakości, i to niezależnie od tego, czy dostarczana jest wodociągiem, czy czerpana z indywidualnego ujęcia zlokalizowanego w pobliżu domu.

Spis treści

1. Wymagania prawne w zakresie jakości wody
2. Jakość wody wodociągowej a sposób uzdatniania
3. Ujęcia przydomowe
4. Przeznaczenie wody z ujęć przydomowych
5. Metody uzdatniania wody
6. Doczyszczanie wody wodociągowej

Dom jednorodzinny można zaopatrywać w wodę z systemu zbiorowego, czyli sieci wodociągowej, lub z indywidualnego ujęcia (studni). W sytuacji braku dostępu do sieci wodociągowej konieczne jest wykonanie własnego ujęcia wody podziemnej.

Przy możliwości podłączenia domu do systemu zbiorowego zaopatrzenia w wodę trzeba zbudować przyłącze i w całości bądź częściowo wykorzystywać wodę wodociągową na potrzeby domowe. Często po podłączeniu domu do sieci wodociągowej podejmowana jest decyzja o pozostawieniu indywidualnej studni i wykorzystywaniu pobieranej z niej wody na potrzeby gospodarcze okołodomowe (np. do podlewania roślin, mycia samochodu lub nawierzchni wokół domu).

Czerpanie wody z własnej studni, niezależnie od jej przeznaczenia w gospodarstwie domowym, zwykle będzie tańsze w porównaniu do korzystania z wodociągu.

Wymagania prawne w zakresie jakości wody

Woda w gospodarstwach domowych używana jest do spożycia, higieny osobistej oraz potrzeb gospodarczych (prania, zmywania, podlewania zieleni, utrzymania czystości otoczenia, mycia samochodu itp.), zasilania urządzeń AGD (pralki, zmywarki, ekspresy do kawy, żelazka itp.), jak również do rekreacji (baseny), hydrodekoracji (fontanny i strumyki pokojowe) czy domowej hodowli ryb akwariowych.

Przeciętne zużycie wody w domu dla jednego użytkownika przyjmuje się w granicach 100–150 dm³/dobę. Struktura zużycia wody w gospodarstwach domowych jest w przybliżeniu następująca: picie i gotowanie potraw 3%, zmywanie naczyń 10%, mycie ciała 10%, kąpiel 26%, pranie 15%, sprzątanie pomieszczeń i podlewanie kwiatów 6%, spłukiwanie miski ustępowej 30%. W tym zużycie wody na podlewanie zieleni wokół budynku wynosi 10–20 l/min, a na mycie samochodu 50–100 l/min. Pomimo że procentowy udział wody spożywanej jest najmniejszy, to w sieci wodociągowej musi być woda spełniająca stawiane dla niej wymagania jakościowe zawarte w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU z 2017 r., poz. 2094; dalej: RZM). Wprawdzie warunek ten nie musi być formalnie spełniony przy ujęciach przydomowych, to jednak dla wody dostarczanej z indywidualnych urządzeń w ilości mniejszej niż średnio 10 m³/dobę lub dla mniej niż 50 osób powinien być przestrzegany z uwagi na utrzymanie odpowiedniej jakości.

Woda powinna być przede wszystkim bezpieczna dla zdrowia, a także smaczna, o akceptowalnym wyglądzie i smaku, a ponadto stabilna, czyli nie mieć właściwości korozyjnych ani tendencji do wytrącania się osadów. Musi nadawać się do stosowania w gospodarstwie domowym wyposażonym w urządzenia, których efektywność pracy i trwałość zależą m.in. również od jej jakości. Zgodnie z RMZ woda spełnia te oczekiwania, gdy „jest wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, substancji chemicznych w ilości zagrażającej zdrowiu oraz nie ma agresywnych właściwości korozyjnych”. Woda pobierana z sieci wodociągowej zawsze musi spełniać wymagania zawarte w aktualnie obowiązującym RMZ. Ale jak wynika z ww. rozporządzenia, woda z ujęć przydomowych nie podlega kontroli i jej odpowiednią jakość musi zapewnić sam właściciel.

Ze względów zdrowotnych i bezpieczeństwa sanitarnego ważne jest, aby woda przeznaczona do spożycia, do czynności związanych z przygotowaniem żywności i higieny osobistej spełniała wymagania określone w RMZ. Odpowiednia jej jakość jest też istotna dla zapewnienia prawidłowej eksploatacji instalacji, a szczególnie ciepłej wody użytkowej i urządzeń domowych, w których mamy do czynienia z podgrzewaniem lub gotowaniem wody (zmywarki, pralki, ekspresy do kawy, żelazka, czajniki itp.). Dlatego w przypadku pobierania wody z własnego ujęcia powinno się dążyć do spełnienia wymagań dotyczących jej parametrów jakościowych.

Decydując się na konkretne rozwiązanie, należy wziąć pod uwagę przede wszystkim jakość wody dostarczanej do własnego gospodarstwa domowego, możliwość jej oczyszczania w warunkach domowych, a także koszty uzyskania wody o wymaganej jakości oraz inne, związane z użytkowaniem gospodarstwa, stałe wydatki. Istotne są przy tym właściwy wybór lokalizacji studni i ustalenie jakości pobieranej za jej pomocą wody.

Jakość wody wodociągowej a sposób uzdatniania

Za jakość wody wodociągowej odpowiada jej dostawca. Jest ona na bieżąco sprawdzana i uzdatniana, nie ma więc niebezpieczeństwa, że będzie szkodliwa dla naszego zdrowia. Może natomiast mieć niezadowalający nas smak i zapach.W przypadku indywidualnych ujęć woda może zawierać nadmiar dwutlenku węgla, siarkowodoru, żelaza i manganu, niekiedy azotanów, jonów powodujących twardość wody, rzadziej jonu amonowego, substancji organicznych. Czasem też mogą występować w niej bakterie.

Zwykle, aby można było zaopatrywać dom w wodę z własnego ujęcia, konieczne jest jej uzdatnianie na zestawach filtracyjnych. Ich rodzaj dobiera się na podstawie dokładnej analizy fizyko-chemicznej oraz bakteriologicznej, w której określa się skład ujmowanej wody, a także przeznaczenia w domu.

Wśród rozwiązań do uzdatniania wody z indywidualnych ujęć są:

• urządzenia do napowietrzania,
• różne rodzaje filtrów mechanicznych, np. włókninowe, ze złożem piaskowym,
• filtry drugiego stopnia o złożach aktywnych, katalitycznych, jonitowych do usuwania twardości,
• zestawy do odmineralizowania wody z wykorzystaniem zjawiska odwróconej osmozy,
• mineralizatory,
• lampy UV do dezynfekcji wody.

Przeczytaj również:

• Legionella w instalacjach wodnych. Jak zadbać o bezpieczeństwo wody w domowych instalacjach?
• Liczniki ze zdalnym odczytem. Czy jest obowiązek montażu liczników ze zdalnym odczytem?

Ujęcia przydomowe

Wody podziemne można czerpać z różnych głębokości, a to ma wpływ na ich jakość i wydajność studni. Jakość wody uwarunkowana jest naturalnym składem wody i niekiedy napływającymi do studni zanieczyszczeniami antropogenicznymi. Dlatego bardzo ważne są właściwe rozpoznanie terenu i odpowiednia lokalizacja studni, która gwarantuje, że nie dostają się do niej zanieczyszczenia groźne dla zdrowia ludzi i zwierząt.

Do wykonania przydomowego ujęcia wody na własne potrzeby zwykle nie jest wymagane pozwolenie wodnoprawne. Najlepiej zadanie odnalezienia odpowiedniego ujęcia wody podziemnej powierzyć hydrogeologowi, który zna zasoby wodne danego rejonu, a w poszukiwaniu wody posługuje się profesjonalnymi metodami.

Ważny jest także wywiad wśród sąsiadów, dotyczący ilości i jakości już pozyskiwanej wody. Pozwala to ocenić, na jakiej głębokości woda występuje w okolicy i wstępnie oszacować koszty wiercenia studni.Ważnymi czynnikami podczas wyboru lokalizacji ujęcia wody podziemnej są: ukształtowanie terenu, głębokość zalegania wody podziemnej oraz forma warstwy wodonośnej. Istotna jest też wielkość poboru wody z danego ujęcia studziennego tak, aby eksploatacja nie oddziaływała na istniejące już studnie, powodując w nich obniżenie zwierciadła dynamicznego oraz zmniejszenie wydajności. Ważna jest też znajomość miejsca zrzutu zanieczyszczeń w podłoże gruntowe – zbiorniki bezodpływowe.

Na możliwość korzystania z własnego ujęcia wpływ ma również jego lokalizacja na działce i spełnienie wymagań dotyczących zachowania bezpiecznych odległości od innych obiektów. Studnie powinny być wykonane w odległości co najmniej: 5 m od granicy działki, 7,5 m od osi rowu przydrożnego, 15 m od budynków inwentarskich i związanych z nimi szczelnych silosów, zbiorników do gromadzenia nieczystości, kompostu oraz podobnych szczelnych urządzeń, 30 m od najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji indywidualnej, jeżeli odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach dotyczących ochrony wód, 70 m od nieutwardzonych wybiegów dla zwierząt hodowlanych, najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji lokalnej bez urządzeń biologicznego oczyszczania ścieków oraz od granicy pola filtracyjnego.

Wody podziemne uznawane są za najlepsze źródło wody do picia – jako wody o najwyższej czystości. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że w zależności od otoczenia, w jakim występują, mają odmienny skład i wykazują różne właściwości. Woda o bardzo dobrych walorach zdrowotnych i organoleptycznych często może utrudniać eksploatację urządzeń domowych lub znacznie skracać ich przydatność, np. z powodu dużej twardości.

Przeznaczenie wody z ujęć przydomowych

Większość użytkowników przydomowych ujęć wody wykorzystuje w gospodarstwie domowym wodę zimną oraz poddaje pobraną wodę podgrzewaniu w urządzeniach AGD (podgrzewaczach ciepłej wody użytkowej, pralkach, zmywarkach, ekspresach do kawy, żelazkach itp.) oraz w instalacjach centralnego ogrzewania. Trwałość tych urządzeń oraz instalacji zależy w dużym stopniu od jakości wody, z którą mają kontakt.

W urządzeniach do podgrzewania wody następuje uwalnianie gazów, co wiąże się z zachwianiem równowagi energetycznej, prowadzącej do wytrącenia się trudno rozpuszczalnych soli, głównie węglanu i krzemianu wapnia oraz magnezu. Z wody może wytrącać się również osad wodorotlenku żelaza, tlenku manganu. Powstają osady, często o rudym lub brązowym zabarwieniu, które przylegają ściśle do metalowych ścianek przewodów ich uzbrojenia oraz urządzeń będących elementami instalacji. W wyniku tego procesu następuje stopniowe zmniejszanie przekroju rur, a w efekcie nawet całkowity zanik drożności.

Obecność kamienia na powierzchniach wymiany ciepła w kotłach, wymiennikach ciepła, przewodach czy urządzeniach AGD przynosi straty ekonomiczne. Warstwa kamienia o grubości 1 mm powoduje 8–10% strat ciepła.

Osad na powierzchni urządzeń grzewczych jest przyczyną przegrzewania ścianek, co może prowadzić do częstych awarii. W instalacjach osad powoduje wzrost oporów przepływu, dlatego powstają dodatkowe straty energii elektrycznej na tłoczenie wody. Osady w instalacji sprzyjają rozwojowi bakterii i stają się przyczyną wtórnego zanieczyszczenia wody.

Metody uzdatniania wody

Przydomowe ujęcie wody jest często jedynym dostępnym źródłem wody do spożycia i na potrzeby gospodarcze, dlatego niezbędne jest, aby jakość wody doprowadzanej do budynku była odpowiednia, pomimo że nie jest to wymagane w obowiązujących przepisach prawnych. Istnieją technologiczne i techniczne rozwiązania pozyskiwania odpowiedniej jakości wody z ujęć przydomowych przez stosowanie domowych stacji uzdatniania wody.

Obecnie na rynku funkcjonuje wiele wyspecjalizowanych firm proponujących tego typu rozwiązania dla wody podziemnej o każdej jakości. Rodzaj stosowanych procesów jednostkowych oraz układ technologiczny oczyszczania jest uzależniony przede wszystkim od zanieczyszczeń występujących w wodzie, które należy usunąć, a także zapotrzebowania na wodę w danym budynku.

Istotnymi czynnikami wpływającymi na zastosowanie konkretnego rozwiązania technologicznego są przede wszystkim:

• skuteczność oraz koszt zakupu wymaganych urządzeń wraz z niezbędnym uzbrojeniem,
• koszt eksploatacji (zużycie energii),
• przewidywany zakres i częstotliwość obsługi (płukanie filtrów, regeneracja itp.).

Istnieją więc rozwiązania przydomowego zaopatrzenia w wodę, które nie stosują uzdatniania wody, i takie, w których jest domowa stacja uzdatniania wody. Brak domowej stacji uzdatniania wody może wynikać z: dobrej jakości ujmowanej wody, która spełnia oczekiwania odbiorców, nieświadomości osób korzystających z wody złej jakości lub wysokich kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych urządzeń do uzdatniania wody oraz uciążliwości wynikających z ich eksploatacji.

Uzdatnianie wody w warunkach domowych wiąże się z koniecznością dokonania wyboru odpowiedniego rozwiązania technologicznego dostosowanego do własnych możliwości lokalowych i finansowych. Niekiedy istnieje potrzeba stosowania wieloetapowego procesu oczyszczania wody, wszystko zależy od jej jakości. Najczęściej uwarunkowane jest to koniecznością usuwania dwutlenku węgla, siarkowodoru, żelaza i manganu, niekiedy azotanów, jonów powodujących twardość wody, rzadko jonu amonowego, substancji organicznych i niszczeniu bakterii patogennych.

Domowe stacje uzdatniania wody to urządzenia w pełni zautomatyzowane i mogące dostarczać oczyszczoną wodę w dużej ilości, która pokryje zapotrzebowanie na wodę dla całego domu.

Doczyszczanie wody wodociągowej

W doczyszczaniu wody wodociągowej zakłada się konieczność usuwania z niej grubych zanieczyszczeń mechanicznych (takich jak rdza, piasek), zawiesin organicznych oraz mineralnych (wytrąconych tlenków i wodorotlenków metali żelaza, manganu, cynku), rozpuszczonych substancji organicznych i mineralnych, związków chloru, jonów wapnia i magnezu powodujących twardość, bakterii oraz końcowego wzbogacania wody w jony wapnia, pozbawionej ich w wyniku jej doczyszczania. Służą do tego filtry domowe. Różnią się między sobą przeznaczeniem, sposobem i miejscem montażu oraz rozwiązaniem technologicznym.

Do wyboru są urządzenia narurowe do wstępnej filtracji mechanicznej oraz kuchenne – mniejszych rozmiarów, stojące samodzielnie, niewymagające podłączania do instalacji wodociągowej, np. dzbankowe, albo zestawy filtracyjne większych rozmiarów, montowane na instalacji zwykle w szafce pod zlewozmywakiem.

Głównym zadaniem filtrów kuchennych jest oczyszczanie wody przeznaczonej do picia i przygotowywania posiłków. Filtry łazienkowe pralkowe montuje się bezpośrednio do węża doprowadzającego wodę do pralki w celu obniżenia twardości wody. Filtry łazienkowe prysznicowe usuwają chlor oraz poprawiają pH wody.

Wszystkie filtry domowe charakteryzują się małymi rozmiarami, dzięki czemu łatwo na nie znaleźć miejsce w kuchni, łazience czy pomieszczeniu gospodarczym. Wyróżniają się też stosunkowo prostą konstrukcją oraz łatwością obsługi.

W komplecie z filtrem dostępne są akcesoria potrzebne do jego zamontowania. Miejsce zamontowania filtru uzależnione jest od przeznaczenia i powinno być tak wybrane, aby nie było narażone na działanie wysokiej temperatury, a korzystanie z niego było łatwe i nie utrudniało wykonywania innych codziennych czynności.