Jak zmniejszyć zużycie wody w obrębie instalacji wodociągowych w budynkach?

Wszyscy zdajemy sobie sprawę z konieczności oszczędzania wody. Z jednej strony z roku na rok rośnie jej cena, z drugiej strony mamy świadomość o ograniczonych (i w pewnym sensie skończonych) zasobach wody słodkiej, którą możemy bezpośrednio wykorzystywać. Jakie rozwiązania warto wdrożyć, by zmniejszyć zużycie wody?

Spis treści

1. Wielkość i struktura zużycia wody
2. Rozwiązania techniczne w instalacjach wpływające na oszczędność wody
3. Wykorzystywanie wody różnej jakości do różnych celów 
4. Pośrednie sposoby oszczędzania wody
5. Systemy certyfikacji a oszczędność wody
6. Podsumowanie

Wielkość i struktura zużycia wody

Wielkość zużycia zależy od wielu czynników. W literaturze technicznej poświęconej instalacjom wodociągowym i kanalizacyjnym można znaleźć liczne przykłady struktury zużycia wody oraz wielkości poboru na różne cele, np. do picia i przygotowywania potraw, do utrzymania higieny ciała, do spłukiwania misek ustępowych, na cele gospodarcze – do utrzymania czystości w budynku czy pielęgnowania zieleni wokół budynku (tabela poniżej).

Zużycie wody zazwyczaj podaje się w najczęściej obserwowanych przedziałach wartości i na tej podstawie określa się zużycie średnie (przeciętne). Wśród czynników wpływających na wielkość i zmienność zużycia wody na pewno można wymienić rodzaj budynku (obiekt mieszkalny, użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego itp.) i sposób jego użytkowania (całoroczny, do zamieszkania czasowego: rekreacyjny, sezonowy).

Ważnymi czynnikami są także:

• sposób zasilania budynku w wodę (woda z wodociągu komunalnego, woda z ujęcia indywidualnego),
• sposób przygotowania ciepłej wody (podgrzewacz centralny, miejscowy),
• źródło energii do podgrzania wody (paliwo stałe, płynne, odnawialne źródła energii),
• rozwiązanie zagospodarowania ścieków (odprowadzenie do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej, do zbiornika bezodpływowego, z którego ścieki są okresowo wywożone taborem asenizacyjnym czy przydomowej oczyszczalni ścieków).

Te ostatnie aspekty mają wspólny mianownik ekonomiczny, związany z kosztami dostarczenia i podgrzania wody oraz usuwania i unieszkodliwiania ścieków odprowadzanych z obiektu. Na wielkość zużycia wody w budynku mają także wpływ dodatkowe aspekty techniczne, np. wielkość ciśnienia w instalacji wewnętrznej, liczba i rodzaj zainstalowanej armatury czerpalnej oraz urządzeń wykorzystujących wodę (pralki, zmywarki do naczyń itp.).

Na zużycie wody można także spojrzeć z innego punktu widzenia. W wielkości dobowego zużycia wody wyróżnia się zużycie racjonalne (niezbędne) oraz straty wody. Przez pojęcie racjonalnego zużycia wody rozumie się tę ilość wody, która w pełni zaspokaja wszystkie potrzeby człowieka. Straty powstają w wyniku przecieków wody oraz jej marnotrawstwa. Przecieki są spowodowane nieszczelnością urządzeń wodociągowych, a marnotrawstwo wody jest wynikiem rozrzutnego i niepotrzebnego jej zużycia.

Rozwiązania techniczne w instalacjach wpływające na oszczędność wody

Techniczne sposoby oszczędzania wody w gospodarstwach domowych można podzielić na następujące grupy (źródło: J. Chudzicki, S. Sosnowski, „Instalacje kanalizacyjne – projektowanie, wykonanie, eksploatacja”, wyd. Seidel-Przywecki, wyd. III, Warszawa 2011):

• oszczędne konstrukcje punktów poboru wody (baterie czerpalne, zmywarki do naczyń, pralki itp.),
• usprawnienie obiegów ciepłej wody użytkowej oraz instalowanie urządzeń zapewniających utrzymanie pożądanej temperatury wody w miejscu jej wykorzystania,
• centralne zredukowanie ciśnienia wody,
• wykorzystywanie wody zużytej (ścieków szarych),
• wykorzystywanie deszczówki (wód opadowych).

W przypadku baterii czerpalnych dostępne rozwiązania techniczne można podzielić na dwa rodzaje:

• wpływające na zmniejszenie wielkości wypływu wody z baterii,
• umożliwiające skrócenie czasu wypływu wody.

Do pierwszej grupy można zaliczyć takie rozwiązania konstrukcyjne, jak perlatory, ograniczniki wypływu (tzw. ekoprzyciski) i regulatory przepływu. Skuteczność przedstawionych rozwiązań można prześledzić na podstawie charakterystyk hydraulicznych baterii czerpalnych (rys. poniżej). Wynika z nich, że przy zapewnieniu tej samej wysokości ciśnienia w instalacji wodociągowej przed baterią zastosowanie baterii energooszczędnej wyposażonej w ogranicznik wypływu może ponad pięciokrotnie zmniejszyć wielkość zużycia wody w stosunku do baterii standardowej wyposażonej tylko w perlator (źródło: J. Chudzicki, S. Sosnowski, „Instalacje kanalizacyjne – projektowanie, wykonanie, eksploatacja”, wyd. Seidel-Przywecki, wyd. III, Warszawa 2011).

Należy zauważyć, że w zależności od zastosowania danej baterii czerpalnej zbytnie ograniczanie wielkości wypływu wody może powodować utratę jej własności użytkowych, np. w przypadku baterii wannowej musi być zapewniony większy wypływ wody, tak aby można było w krótkim czasie napełnić wannę wodą bez zbytniej utraty jej temperatury.

Rozwiązania techniczne polegające na skróceniu czasu korzystania z baterii czerpalnych wiążą się z obniżeniem czasu nieużytecznego wypływu wody z baterii. Następuje on np. przy baterii dwuuchwytowej, kiedy po odkręceniu zaworów zimnej i ciepłej wody użytkownik metodą prób i błędów ustawia żądaną temperaturę wody wypływającej z wylewki. Dopiero po tym czasie może w sposób racjonalny skorzystać z wypływającej wody, np. umyć ręce.

Przeciwieństwem takiego rozwiązania może być bateria termostatyczna, w której wcześniej – jeszcze przed otwarciem wypływu wody – można ustawić żądaną temperaturę wody zmieszanej wyskalowanym pokrętłem temperatury, a następnie otworzyć zawór baterii i od razu korzystać z wody o ustalonej wcześniej temperaturze.

Opisane rozwiązania konstrukcyjne stosowane są w następujących typach baterii czerpalnych:

• w bateriach jednouchwytowych (ta sama dźwignia służy do jednoczesnego ustawiania wielkości wypływu wody i temperatury wody wypływającej),
• w bateriach termostatycznych (automatyczne ustawienie żądanej temperatury wody wypływającej),
• w bateriach przyciskowych – samoczynnie zamykających się (po naciśnięciu przycisku z baterii wypływa ustalona wcześniej ilość wody – zastosowanie głównie do użytku publicznego),
• baterie bezdotykowe (automatyczne otwarcie wypływu wody przy zbliżeniu rąk do wylewki i zamknięcie po cofnięciu rąk).

Możliwe jest łączenie różnych sposobów oszczędzania wody i energii w jednej baterii czerpalnej, jednak w taki sposób, aby nie obniżyć jej właściwości użytkowych. Warto rozważyć użycie baterii i zaworów czerpalnych dostosowanych do sposobu użytkowania danego obiektu, np. w  budynkach mieszkalnych warto zainstalować baterie termostatyczne i bezdotykowe, zaś w obiektach użyteczności publicznej, obiektach sportowych, aquaparkach czy galeriach handlowych – armaturę samoczynnie zamykającą się lub bezdotykową. W przypadku płuczek ustępowych i pisuarów w toaletach zbiorowych oraz publicznych celowe jest zastosowanie zaworów spłukujących uruchamianych na podczerwień – z jednej strony zapewni to oszczędność zużycia wody, a z drugiej podniesie komfort oraz poziom higieny podczas korzystania z toalet.

Część rozwiązań wpływających na oszczędzanie wody związana jest z układem instalacji zimnej i ciepłej wody w całym budynku. Choć przede wszystkim wody ciepłej, zarówno jeśli chodzi o utrzymanie wymaganej temperatury (55–60°C), jak i sprawnie działający obieg cyrkulacyjny, zapewniający w każdej chwili odpowiednią temperaturę przed każdym punktem czerpalnym.

Częstym przypadkiem jest brak właściwego zrównoważenia hydraulicznego poszczególnych obiegów cyrkulacyjnych, co skutkuje nierównomiernym rozprowadzeniem wody ciepłej do poszczególnych pionów instalacji wody ciepłej. Poprawne działanie instalacji ciepłej wody jest w tym przypadku podwójnie ważne, bo oprócz zmniejszenia objętości zużytej ciepłej wody o odpowiedniej temperaturze zmniejsza się także ilość niezbędnej energii do podgrzania mniejszej ilości zużywanej wody.

Kolejne rozwiązanie, które w istotny sposób może wpłynąć na ograniczenie poboru wody, to redukcja jej zbyt wysokiego ciśnienia na przyłączu wodociągowym przed budynkiem. Taka ingerencja często jest konieczna w przypadku budynków niskich, jednorodzinnych, zasilanych z zewnętrznej sieci wodociągowej. Ciśnienie w przewodach rozdzielczych komunalnych sieci wodociągowych powinno zawierać się w przedziale 0,2–0,6 MPa, czyli w przeliczeniu na wysokość ciśnienia odpowiada to od ok. 20 do 60 m słupa wody. Budynki niskie nie przekraczają 15 m wysokości całkowitej, a więc w porównaniu z dostępnym ciśnieniem w przyłączu wodociągowym może się tak zdarzyć, że ciśnienie wody mierzone przed bateriami czerpalnymi w budynku będzie znacznie przekraczać wymaganą wartość 0,1 MPa (ok. 10 m słupa wody). W takich przypadkach wskazane będzie zastosowanie centralnego reduktora ciśnienia zainstalowanego za zestawem wodomierzowym na przewodzie przyłącza wodociągowego do budynku.

Podobny problem może występować w budynkach wysokich i wysokościowych, gdzie zasilanie punktów czerpalnych w wodę jest realizowane za pośrednictwem dwóch lub więcej wydzielonych stref ciśnienia. Są one zasilane przez oddzielne zestawy pompowe (hydroforowe) i może tu występować sytuacja, w której w najniższych punktach danej strefy ciśnienia przed punktami czerpalnymi na danej kondygnacji będą znacznie przekraczać wymagane minimalne ciśnienia 0,1 MPa. W takich miejscach (na odgałęzieniach przed punktami czerpalnymi) należy dodatkowo zastosować reduktory ciśnienia, których zadaniem będzie obniżenie nadmiernego ciśnienia wody na danej kondygnacji budynku (źródło: J. Chudzicki, S. Sosnowski, „Instalacje kanalizacyjne – projektowanie, wykonanie, eksploatacja”, wyd. Seidel-Przywecki, wyd. III, Warszawa 2011).

Coraz więcej budynków jest wyposażanych w systemy zdalnego odczytu wodomierzy. Umożliwiają one odczyt i rejestrację chwilowych wielkości zużycia wody zimnej i ciepłej w poszczególnych lokalach w przypadku budynków mieszkalnych lub w wydzielonych ich fragmentach. Sygnały z tych wodomierzy są przesyłane do systemu zarządzania sterowaniem całego budynku (w skrócie określanego jako BMS), za pomocą którego można efektywnie i oszczędnie zarządzać całym obiektem. Jedną z ważnych właściwości tego systemu jest możliwość monitorowania zużycia wody w poszczególnych fragmentach lub strefach budynku.

Na tej podstawie można szybko wykrywać i reagować na każdy ponadnormatywny przepływ wody występujący w instalacji wodociągowej, np. w przypadku awarii, uszkodzenia punktu czerpalnego, pęknięcia przewodu, uszkodzenia pomp itp. (źródło: K. Miszta-Kruk, M. Kwietniewski, A. Malesińska, J. Chudzicki, „Modern devices for detecting leakages in water supply networks”, w: „Underground Infrastructure of Urban Areas 3”, t. 3, red. C. Madryas, A. Kolonko, B. Nienartowicz, A. Szot, Londyn 2015, s. 149–159).

Oprócz podwyższenia bezpieczeństwa użytkowników i zasobów materialnych w budynku, szybka, często natychmiastowa reakcja pozwala na minimalizację strat wody spowodowanych wystąpieniem awarii. Zastosowanie takiego systemu także przyczynia się do zmniejszenia całkowitego zużycia wody w obiekcie.

Wykorzystywanie wody różnej jakości do różnych celów 

Z etycznego punktu widzenia można kwestionować wykorzystywanie wody o bardzo wysokiej jakości, która spełnia wymagania stawiane wodzie do picia przez ludzi, np. do spłukiwania misek ustępowych w toaletach. Jest to marnotrawstwo także pod względem ekonomicznym, biorąc pod uwagę cenę wody do picia. Dlatego w dążeniu do racjonalizacji zużycia wody rozpatruje się wykorzystywanie do różnych celów wody o różnej jakości.

Można tutaj uwzględniać także inne rodzaje wody, np. wodę deszczową, a także ścieki szare, pochodzące z umywalek, natrysków czy pralek automatycznych (źródło: J. Chudzicki, S. Sosnowski, „Instalacje kanalizacyjne – projektowanie, wykonanie, eksploatacja”, wyd. Seidel-Przywecki, wyd. III, Warszawa 2011). Wodę deszczową można z powodzeniem stosować do spłukiwania toalet, pisuarów, nawadniania zieleni wewnątrz i na zewnątrz budynku.

Należy przy tym zwrócić uwagę, skąd pozyskujemy wodę deszczową. Do celów gospodarczych można wykorzystać wodę deszczową pochodzącą z odwadnianych połaci dachowych. Nie zaleca się natomiast wykorzystywania wód pochodzących ze spływów powierzchniowych, z terenów wokół budynków, z różnych powierzchni utwardzonych (parkingi, chodniki, utwardzone place zabaw itp.) z uwagi na ich znaczne zanieczyszczenie substancjami organicznymi i nieorganicznymi (źródło: „Storm Water Management. Examples from Czech Republic, Slovakia and Poland”, red. P. Hlavínek, M. Zeleňáková, Springer Hydrogeology, 2015).

Innym rozwiązaniem występującym coraz częściej w zaawansowanych pod względem oszczędzania wody i energii budynkach jest możliwość użycia podczyszczonych ścieków szarych, a więc powtórne wykorzystanie części wody wcześniej już raz zużytej (źródło: J. Sowa, M. Mijakowski, M. Strzeszewski, J. Chudzicki, P. Pracki, P. Narowski, P. Kędzierski, „Systemy i instalacje wewnątrz budynku”, w: „Budynki o niemal zerowym zużyciu energii”, red. J. Sowa, Warszawa 2017), pochodzącej z odpływów umywalek, kabin prysznicowych, wanien i pralek automatycznych. Przed ponownym zastosowaniem ścieków szarych konieczne jest ich wstępne oczyszczenie oraz dezynfekcja. W tym celu odprowadza się je oddzielnym systemem instalacji kanalizacyjnej do wydzielonego zbiornika retencyjnego, skąd po procesie podczyszczenia są transportowane wydzielonym układem instalacji do zasilania płuczek ustępowych i zaworów spłukujących przy pisuarach.

W praktyce eksploatacja takich instalacji jest dość kosztowna, związana z obsługą skomplikowanych urządzeń do podczyszczania i dezynfekcji ścieków szarych. Te wykorzystuje się głównie w budynkach biurowych i użyteczności publicznej. Wdrożenie tego rozwiązania w budynkach mieszkalnych jest raczej bezzasadne z uwagi skomplikowaną eksploatację, zwiększone koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, a także ze względu na pewne bariery psychologiczne w wykorzystaniu takiego rozwiązania ze strony użytkowników instalacji (źródło: A. Grzelak, B. Fiałkiewicz- Kozieł, „Perspektywy i potencjalne zagrożenia ponownego wykorzystania szarej wody”, „Inżynieria i Ochrona Środowiska” 2017, t. 20, nr 1, s. 27–41).

Coraz częściej w gospodarstwach domowych występuje potrzeba korzystania z wody o podwyższonych parametrach jakościowych, szczególnie do przygotowania potraw lub bezpośrednio do picia. W tym celu stosuje się urządzenia w postaci filtrów do dodatkowego uzdatniania oraz urządzeń wzbogacających wodę wodociągową.

Podwyższenie parametrów jakościowych wody ma na celu przygotowanie wody:

• schłodzonej,
• gazowanej (wzbogacanej dwutlenkiem węgla),
• przefiltrowanej (usunięcie zapachu, mikrozanieczyszczeń, obniżenie zawartości węglanów),
• wzbogaconej o dodatkowe jony (np. magnezu, cynku). 

Rozwiązania te nie tylko poprawiają komfort korzystania z wody o podwyższonej jakości (podniesienie walorów smakowych i zdrowotnych przygotowywanych napojów, np. kawy), ale także korzystnie wpływają chociażby na trwałość urządzeń stosowanych w gospodarstwach domowych (naczynia kuchenne, czajniki, ekspresy do kawy itp.). Aspekt oszczędzania wody ma w tym przypadku także wymiar globalny.

Przez korzystanie z wody wodociągowej zamiast butelkowanej eliminuje się nadmierną ilość opakowań plastikowych w środowisku naturalnym, a także obniża się zużycie zasobów energii nieodnawialnej, koniecznej np. do transportu wody butelkowanej z miejsca jej produkcji do konsumentów.Idea takiego postrzegania oszczędzania wody jest związana z definicją tzw. śladu wodnego, czyli całkowitej objętości wody potrzebnej do wytworzenia danego produktu, obejmującej cały proces jego powstania – od surowców pierwotnych poprzez ich przetworzenie aż po produkt końcowy. W śladzie wodnym uwzględnia się także ilość wody potrzebnej do zneutralizowania zanieczyszczeń powstających w całym tym procesie. Z tego względu każdy sposób wpływający bezpośrednio lub pośrednio na wielkość zużycia wody jest znaczący pod względem jej oszczędzania.

Pośrednie sposoby oszczędzania wody

Przedstawione możliwości szerszego wykorzystywania wody wodociągowej zamiast używania konfekcjonowanej (kupowanej w sklepach) ilustrują inne formy podejścia do praktycznego jej oszczędzania. W obiektach użyteczności publicznej zamiast przyborów sanitarnych spłukiwanych wodą często stosuje się rozwiązania bezwodne. Rozwiązania te sprawdzają się w pisuarach bezwodnych czy w tzw. toaletach suchych, wykorzystujących procesy kompostowania zanieczyszczeń stałych.

Te ostatnie rozwiązania stosuje się tam, gdzie nie ma doprowadzonej wody, np. na terenach nieuzbrojonych, na miejscach do biwakowania czy na kempingach. Innym rozwiązaniem sprzyjającym zmniejszeniu zużycia wody do celów gospodarczych mogą być nowe konstrukcje misek ustępowych (tzw. bezrantowych), które przy zachowaniu swoich cech użytkowych związanych ze skutecznym spłukiwaniem zanieczyszczeń umożliwiają zachowanie większej czystości przyboru, a przez to – do utrzymania ich czystości zużywa się mniejszą ilość wody (źródło: J. Chudzicki, K. Niewitecka „Budynki zamieszkania zbiorowego: włączanie do użytkowania instalacji wod-kan po okresie pandemii”, „Warunki Techniczne.pl” 2021, nr 3 (39), s. 42–44).

Systemy certyfikacji a oszczędność wody

Oprócz rozwiązań technicznych, które można zastosować w celu oszczędzania wody w budynkach, od wielu lat opracowywane są rozwiązania w postaci systemów oceny wyrobów pod kątem zużycia wody i energii. Od dawna znane i stosowane są etykiety energetyczne dla pralek automatycznych i zmywarek do naczyń, które informują konsumentów o kosztach związanych z przyszłą eksploatacją urządzeń przy uwzględnieniu zużycia wody i energii elektrycznej. Przyszły użytkownik może wybrać urządzenie droższe w zakupie, ale oszczędniejsze w przyszłej eksploatacji lub zdecydować się na zakup mniej oszczędnego, ale za to tańszego.

Obecne systemy certyfikacji do oceny danego wyrobu są rozwijane w kierunku uwzględniania konieczności wykorzystania do jego produkcji określonych surowców pierwotnych i energii, a także materiałów zawartych w wyrobie do jako surowców wtórnych po zakończeniu jego eksploatacji. Taki system oceny wpisuje się w założenia gospodarki o obiegu zamkniętym (ang. circular economy) i uwzględnia w analizie danego wyrobu jego cały cykl życia (ang. life cycle).

Przykładem takiego podejścia do oceny wyrobów jest certyfikat „Cradle to Cradle”, opracowany i przyznawany przez międzynarodowy instytut Cradle to Cradle Products Innovation Institute. Certyfikaty są przyznawane w pięciu kategoriach (Basic, Bronze, Silver, Gold, Platinum) i mają skłaniać producentów wyrobów do stałego optymalizowania każdej cechy produktu. Głównym celem jest zachęcanie do innowacyjności i takiego projektowania produktów, żeby efektywnie i pozytywnie wpływały na ludzi i środowisko (źródło: K. Umiejewska, „Woda szara – alternatywa dla tradycyjnych instalacji”, „Warunki Techniczne.pl” 2019, nr 5 (31), s. 72–74).

W standardzie „Cradle to Cradle” wzięto pod uwagę pięć kategorii oceny wyrobu związanych ze zdrowiem ludzi i wpływem na środowisko naturalne:

• zdrowy materiał: produkty są wykonane z materiałów, które są bezpieczne i zdrowe dla ludzi i środowiska,
• ponowne wykorzystanie materiałów: produkty są tak zaprojektowane, żeby wszystkie komponenty można było bezpiecznie użyć ponownie,
• odnawialne źródła energii i emisja dwutlenku węgla: produkty są wytwarzane z użyciem odnawialnej, niepowodującej zanieczyszczeń energii,
• zarządzanie gospodarką wodną: produkty są wytwarzane tak, by chronić i wzbogacać zasoby wodne,
• odpowiedzialność społeczna: produkty powstają z zachowaniem społecznej i środowiskowej sprawiedliwości. 

Podobne kategorie są wykorzystywane w systemach certyfikacji całych obiektów budowlanych. Przykładami takich certyfikatów są systemy oceny energetycznej budynków różne dla różnych krajów:

• BREEAM (Building Research Establishment’s Environmental Assessment Method) – środowiskowa metoda oceny budynków BRE – w Wielkiej Brytanii,
• LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) – lider w projektowaniu w zakresie energii i środowiska – w USA,
• CASBEE (Comprehensive Assessment System for Built Environment Efficiency) – wielokryterialny system oceny efektywności środowiska zabudowanego – w Japonii,
• DGNB (Deutsche Gesellschaft fur Nachhaltiges Bauen) – certyfikat budownictwa zrównoważonego – w Niemczech,
• WELL (International WELL Building Institute) – system certyfikacji wielokryterialnej budynków stosowany w połączeniu z innymi systemami (LEED, BREEAM).Wyróżnia go nastawienie na ludzki czynnik – dobrostan i samopoczucie ludzi – w USA.

W każdym z powyższych systemów przyznawane są określone punkty (tzw. kredyty) za aspekty związane z wdrożeniem rozwiązań technicznych mających na celu oszczędzanie wody i energii. Zastosowanie certyfikatów energetycznych w budownictwie często wpływa na wdrożenie wysoko zaawansowanych rozwiązań oszczędzających wodę, np. instalacji dualnych i możliwości powtórnego wykorzystania ścieków szarych (źródło: A. Wiszniewski, J. Kwiatkowski, M. Mijakowski, J. Chudzicki, P. Pracki, „Identyfikacja uwarunkowań procesu termomodernizacji budynku”, w: „Budynki o niemal zerowym zużyciu energii”, red. J. Sowa, Warszawa 2017).

Uzyskanie określonego certyfikatu dla ocenianego budynku zapewnia duży prestiż inwestorowi, co przekłada się także na możliwość wynajmu powierzchni użytkowych dla potencjalnych klientów. W takiej sytuacji inwestor jest w stanie pogodzić się z wyższymi kosztami inwestycyjnymi związanymi z zastosowaniem bardziej skomplikowanych układów instalacji wewnętrznych.

Podsumowanie

Wprowadzanie bezpośrednio u odbiorców (użytkowników) technik nawet w niewielkim stopniu oszczędzających zużycie wody, czyli w obrębie wewnętrznych instalacji wodociągowych w budynkach, przyczynia się do rzeczywistego zmniejszenia poboru wody, odczuwanych przez użytkowników jako obniżenie opłat za wodę i zużytą energię (na podgrzanie ciepłej wody i wytworzenie odpowiedniego ciśnienia w instalacjach). Z drugiej strony zmniejszenie zużycia wody w poszczególnych budynkach zasilanych z wodociągu komunalnego wpływa w sposób znaczący na rzeczywisty pobór wody z tego wodociągu i w konsekwencji może w sposób bezpośredni rzutować na wielkość wykorzystania naturalnych zasobów wodnych w skali kraju.

Do najważniejsze działań zmierzających do racjonalizacji zużycia wody i energii należy zaliczyć:

• eliminację przecieków wody,
• stosowanie wodooszczędnych urządzeń do poboru wody,
• kształtowanie nawyków racjonalnego korzystania z wody,
• usprawnianie przygotowania ciepłej wody oraz obiegów cyrkulacyjnych, stosowanie urządzeń zapewniających utrzymanie pożądanej temperatury wody w instalacjach,
• zredukowanie ciśnienia wody przed punktami czerpalnymi do wartości wymaganych,
• wykorzystywanie wody deszczowej do wybranych potrzeb,
• stosowanie wody zużytej (np. ścieków szarych).

Wymienione kierunki działań najczęściej nie wykluczają się wzajemnie i często są używane równolegle. Stymulatorami działań w ramach tych kierunków są odpowiednie rozwiązania strukturalne (np. certyfikaty energetyczne) oraz mechanizmy ekonomiczne.

Spopularyzowanie różnych rozwiązań jest ściśle powiązane z ceną wody: im będzie wyższa, tym bardziej opłacalne stanie się wdrożenie rozwiązań umożliwiających oszczędzanie wody. W najbliższej perspektywie, a więc w okresie 5–10 lat zaczniemy bardziej wykorzystywać wodę deszczową w gospodarstwach domowych. Jej pozyskanie i zagospodarowanie jest stosunkowo niedrogie, gdyż w zasadzie chodzi o retencję wody pochodzącej z opadów w zbiornikach i wykorzystanie jej do różnych czynności gospodarczych (np. podlewania zieleni wokół budynku). Z czasem wodę tę będzie można wykorzystywać także do innych celów, np. do spłukiwania toalet i pisuarów.

Pojawią się instalacje dualne, a więc takie, w których będziemy mieli możliwość używania wody o różnej jakości do różnych celów. Niebagatelny jest także wpływ oszczędzania wody przez odbiorców na zmniejszenie produkcji wody w zakładach wodociągowych, co w skali globalnej przekłada się na mniejszy pobór wody surowej ze źródeł naturalnych, jakimi są wody podziemne i powierzchniowe. Z drugiej strony koszt produkcji, uzdatniania oraz dezynfekcji wody wodociągowej w systemach komunalnych jest coraz bardziej znaczący.

W kwestii oszczędzania wody należy także wspomnieć o niekorzystnych aspektach oszczędzania wody. Obecnie eksploatowane systemy wodociągowe, zaprojektowane kilkadziesiąt lat wcześniej na o wiele większe zapotrzebowanie na wodę, sprzyjają wtórnemu zanieczyszczeniu wody transportowanej ze zbyt małą prędkością w przewodach. Zjawisko to wpływa na konieczność zwiększenia nakładów na czynności eksploatacyjne w obrębie sieci wodociągowej, związane z częstszym płukaniem odcinków sieci, czyszczeniem przewodów i ich dodatkową dezynfekcją.

Podobne problemy nasilają się w systemach odprowadzania ścieków – występuje nadmierne odkładanie się osadów z transportowanych ścieków z uwagi na ich mniejszą ilość spowodowaną oszczędzaniem wody i niższe prędkości przepływów. Zjawiska te mają swoje odzwierciedlenie w rosnących kosztach eksploatacji systemów kanalizacyjnych.