Przewody wodociągowe z tworzywa sztucznego. Wskazówki montażowe
Każda instalacja wodna powinna być wykonywana zgodnie z projektem. Jego brak lub niedostosowanie się do wymagań w nim zawartych może spowodować wiele problemów w późniejszym użytkowaniu instalacji, np. duże straty ciśnienia. Układając przewody wodociągowe z tworzywa sztucznego trzeba przestrzegać zasad montażu instalacji z tego typu materiału.
Spis treści
- Rodzaje systemów instalacyjnych
- Umiejscowienie w budynku
- Prawidłowy przepływ wody
- Układanie w bruzdach ściennych
- Prowadzenie w szachtach instalacyjnych
- Układanie w warstwie posadzki
- Ułożenie względem innych przewodów
- Izolacja termiczna
- Przejścia przez przegrody budowlane
- Odpowiednie spadki
- Mocowanie przewodów
Instalacja wody ciepłej i zimnej przeznaczonej do spożycia przez ludzi powinna spełniać zalecenia Ministerstwa Infrastruktury zawarte w „Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wodociągowych” oraz wymogi normy PN-92/B-01706. Dodatkowo podczas montażu należy przestrzegać wytycznych szczegółowych dla stosowanych materiałów (zwłaszcza rur z tworzyw sztucznych), armatury i innych urządzeń montowanych na przewodach wodociągowych.
Domową sieć wodną tworzą piony, gałązki oraz podejścia wraz z armaturą towarzyszącą. Wszystkie zamontowane wyroby powinny mieć certyfikaty zgodności z polskimi normami lub, w przypadku produktów nieujętych w żadnej normie, aprobaty techniczne. Ponadto zaleca się, żeby elementy mające bezpośredni kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi i na potrzeby gospodarcze uzyskały stosowny atest Państwowego Zakładu Higieny.
Rodzaje systemów instalacyjnych
W budynkach jednorodzinnych o kilku kondygnacjach prowadzi się najczęściej dwa piony. Z kolei w parterowych zamiast nich pojawia się przewód główny wody ciepłej wychodzący z kotła lub wymiennika oraz przewód wody zimnej.
Inaczej sytuacja wygląda w dużych budynkach, gdzie stosuje się instalację ciepłej wody z cyrkulacją. Wynika to z faktu, że czas dopływu podgrzanej wody od miejsca przygotowania i magazynowania do punktu poboru jest długi, a pobory są nieregularne. W szczególności odnosi się to do instalacji ciepłej wody w szpitalach, sanatoriach, domach wypoczynkowych, internatach, żłobkach, pensjonatach, wielorodzinnych domach mieszkalnych. Aby zapewnić użytkownikom dostęp do wody o założonej temperaturze zaraz po otwarciu zaworu, konieczne jest wymuszenie ciągłego obiegu w instalacji c.w.u. Wymogi co do stosowania cyrkulacji wody zostały szczegółowo omówione w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2002 r. nr 75, poz. 690 ze zm.).
W budynkach, z wyjątkiem jednorodzinnych, zagrodowych i rekreacji indywidualnej, w instalacji ciepłej wody powinien być zapewniony stały obieg wody, także na odcinkach przewodów o objętości wewnątrz przewodu powyżej 3 dm³ prowadzących do punktów czerpalnych.
Bez względu na rodzaj obiektu w poziomie instalacje prowadzi się systemem dwururowym – trójnikowym lub rozdzielaczowym.
System trójnikowy
Rury prowadzi się w układzie szeregowym – z pionu odchodzi wspólny poziom, od którego wyprowadzane są podejścia do poszczególnych baterii albo grzejników, np. w obrębie jednego pomieszczenia. Podejścia są łączone z poziomem trójnikami – stąd też nazwa systemu.
System rozdzielaczowy
Woda doprowadzana jest pionem do rozdzielaczy. Następnie przesyłana rurami do poszczególnych odbiorników. W tym systemie miękkie rury prowadzi się w osłonach najczęściej w wylewce podłogowej po najkrótszej linii – od rozdzielacza do punktów poboru bądź grzejników.
Umiejscowienie w budynku
Wszystkie rurociągi należy instalować wewnątrz budynku. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie rur po ścianach zewnętrznych, pod warunkiem zapewnienia ochrony przed zamarzaniem i roszeniem, np. przez wykonanie odpowiedniej izolacji termicznej lub poprowadzenie wzdłuż rurociągu elektrycznego kabla grzejnego sterowanego przez termostat. Ponadto nie można dopuszczać do bezpośredniego kontaktu instalacji z tworzyw sztucznych z promieniowaniem UV. Wyjątkiem są systemy zawierające dodatek sadzy w zewnętrznej powłoce rur, np. Mepla firmy Geberit.
Przewody instalacji wodociągowej prowadzone na zewnątrz budynku w przypadku ułożenia równoległego powinny być oddalone co najmniej:
- 1,5 m od przewodów gazowych i kanalizacyjnych,
- 0,8 m od kabli energetycznych,
- 0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.
Dopuszcza się montaż przewodów pod budynkiem, poniżej poziomu posadzki na gruncie, pod warunkiem że umieszczone są one w kanałach z zapewnionym dostępem oraz w pomieszczeniu ponad nimi panuje dodatnia temperatura. Istnieje również możliwość prowadzenia rurociągów na głębokości co najmniej 0,3 m poniżej poziomu podłogi, stosując specjalne kanały ze zdejmowaną pokrywą na całej długości lub przełazowe. W żadnym wypadku nie wolno dopuścić do zamarznięcia wody w instalacji. Zabronione jest układanie rur w gruncie, jeśli podłoga nad nimi tworzy szczelną płytę.
Instalacje wodociągowe wykonane z tworzyw sztucznych mogą być prowadzone tradycyjnie (po wierzchu ścian), w bruzdach, pionowych szachtach instalacyjnych oraz w podkładzie podłogowym. Można je również ukryć w estetycznych listwach przypodłogowych, które zapewniają łatwy dostęp w razie awarii.
Przeczytaj również:
- Rury wielowarstwowe do instalacji wody i centralnego ogrzewania - jak układać?
- Rury z tworzyw sztucznych w instalacjach. Jak zaprojektować instalację z rur z tworzyw sztucznych w domu jednorodzinnym?
Prawidłowy przepływ wody
Piony instalacyjne należy umiejscawiać w taki sposób (w stosunku do odbiorników), aby łączna długość zasilanych gałązek była jak najmniejsza. Jeżeli pion za pośrednictwem jednej gałązki zaopatruje kilka odbiorników, to bliżej niego powinny znaleźć się te, które wymagają przewodu doprowadzającego wodę o największym przekroju. Pozwala to na stopniowanie średnicy przewodów – największa przy pionie, coraz mniejsze za kolejnymi trójnikami redukcyjnymi i podejściami.
Rurociągi należy prowadzić po możliwie jak najkrótszych trasach, unikając załamań i nagłych zmian kierunku z uwagi na powstawanie coraz większych oporów przepływu. Ponadto rozkład przewodów powinien być tak przemyślany, aby w całej instalacji był ciągły przepływ wody. Nie może ona zalegać w podejściach, gdyż taka stagnacja może doprowadzić do obniżenia jej jakości, rozwoju bakterii typu Legionella, a w przypadku niektórych materiałów grozi uszkodzeniem instalacji. Tworzywa sztuczne i guma, np. wężyki elastyczne, są doskonałym podłożem do rozwoju bakterii.
Nie wolno łączyć przewodów wodociągowych wody zimnej lub ciepłej z siecią przewodów zasilanych z innych źródeł (PN-EN 1717:2003 „Ochrona przed wtórnym zanieczyszczeniem wody w instalacjach wodociągowych i ogólne wymagania dla urządzeń zabezpieczających zanieczyszczeniu przez przepływ zwrotny”).
W przypadku podłączenia do przyborów sanitarnych trzeba zachować przerwę powietrzną, a przy wpięciu do kotłów, instalacji centralnego ogrzewania oraz urządzeń przemysłowych należy instalować zawory zwrotne antyskażeniowe, które będą zapobiegały cofaniu się cieczy do przewodu zasilającego.
Układanie w bruzdach ściennych
Przewody można montować w bruzdach ściennych o wymiarach 7 x 7, 7 x 14 oraz 14 x 14 cm. Ukrywane w ten sposób fragmenty instalacji muszą być zaizolowane termicznie. Dotyczy to również rur z wodą zimną, które latem mogą się rosić wskutek kondensacji pary wodnej na ich powierzchni. Zakrycie przewodów w bruździe powinno nastąpić po dokonaniu częściowego odbioru instalacji.
Rury instalowane w zakrywanych bruzdach ściennych i szlichcie podłogowej należy prowadzić w izolacji cieplnej w taki sposób, aby przy wydłużeniach cieplnych powierzchnia przewodu była zabezpieczona przed tarciem o krawędzie ściany i materiał zakrywający. Rozwiązanie to zapobiega również powstawaniu dodatkowych naprężeń w miejscach połączeń i na odgałęzieniach.
Bruzdy mogą zostać zakryte dopiero po dokonaniu odbioru ułożonych w nich fragmentów instalacji. Przebieg rurociągów powinien być zinwentaryzowany i naniesiony w dokumentacji technicznej. Dobrze jest wykonać zdjęcia i dołączyć je do dokumentacji, np. na płycie CD. Ułatwi to w przyszłości zlokalizowanie przewodów podczas prac remontowych lub naprawczych.
Prowadzenie w szachtach instalacyjnych
Przewody wody ciepłej i zimnej mogą być prowadzone również w obudowanych szachtach sanitarnych. Taki sposób gwarantuje ochronę rur przed zniszczeniem oraz umożliwia łatwy dostęp w przypadku awarii. Istotne jest również zapewnienie dostępu do wszystkich zaworów odcinających odgałęzienia, urządzeń pomiarowych i zabezpieczających instalację (wodomierze, zawory antyskażeniowe, reduktory, filtry itp.).
Układanie w warstwie posadzki
Rurociągi powinny być układane prostopadle i równolegle do ścian budynku. Dopuszcza się jednak odstępstwo od tej reguły w przypadku fragmentów instalacji montowanych w warstwie posadzki, co obecnie jest powszechnie stosowanym rozwiązaniem. Przed wykonaniem posadzki układa się je najkrótszą drogą do każdego z odbiorników, a następnie pokrywa warstwą wylewki. Odcinki rur zatapiane w wylewce nie powinny być łączone. W wyjątkowych sytuacjach można je scalać tylko za pomocą specjalnych, zaprasowywanych złączek.
Ułożenie względem innych przewodów
Rurociągi z zimną wodą należy prowadzić poniżej instalacji grzewczej, instalacji wody ciepłej, instalacji gazowej. Niedopuszczalne jest usytuowanie przewodów wodociągowych nad przewodami elektrycznymi. Minimalna odległość rur wodociągowych od kabli elektrycznych powinna wynosić 0,1 m, a w miejscu skrzyżowań 5 cm. W przypadku sąsiedztwa rur gazowych prowadzonych równolegle minimalna odległość to 15 cm. Na przecięciach instalacji wodociągowej z kanalizacyjną w odległościach mniejszych niż 60 cm należy na przewodzie wodociągowym stosować rury ochronne.
Izolacja termiczna
Ze względu na starty i zyski cieplne przewody wodociągowe (szczególnie ciepłej wody) powinny być właściwie zaizolowane. Odpowiednie grubości otuliny dla przewodów c.w.u. zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU poz. 926) w tab. 1.5 „Wymagania izolacji cieplnej przewodów rozdzielczych i komponentów w instalacjach centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej, instalacji chłodu i ogrzewania powietrznego”.
Ponadto w związku ze wzajemnym oddziaływaniem termicznym odległość pomiędzy rurociągami wody zimnej i ciepłej powinna wynosić min. 10 cm. Dystans ten można zmniejszyć, uwzględniając dodatkową izolację cieplną i zachowując zasadę równoległości prowadzenia przewodów względem siebie.
Wpływ czynników termicznych trzeba zniwelować także wówczas, gdy działanie jakiegokolwiek źródła ciepła mogłoby spowodować wzrost temperatury ścianki przewodu powyżej 30°C. Zaizolować należy również przewody rurowe, których trasa przebiega przez pomieszczenie nieogrzewane lub o podwyższonej wilgotności. Pozwoli to uniknąć zamarznięcia medium i wykraplania się pary wodnej na powierzchni zewnętrznej ścianki rury.
Należy zwrócić uwagę na to, aby przebieg przewodów umożliwiał ich prawidłową izolację o odpowiednio dobranej grubości otuliny. Odległość zewnętrznej powierzchni przewodu instalacji wodnej lub, w przypadku rur izolowanych, jego otuliny od przegród budowlanych, tj. ścian, stropów lub podłóg, powinna wynosić co najmniej:
- dla rur o średnicy 25 mm – 3 cm,
- dla rur o średnicy 32–50 mm – 5 cm,
- dla rur o średnicy 65–80 mm – 7 cm,
- dla rur o średnicy 100 mm – 10 cm.
Przejścia przez przegrody budowlane
W przejściach instalacji przez przegrody budowlane i ławy fundamentowe powinny być zamontowane tuleje ochronne. Niedopuszczalne jest zastosowanie w tych miejscach połączeń rur, gdyż uniemożliwi to ich swobodne wydłużanie się i może być przyczyną uszkodzenia. Tuleje ochronne powinny spełniać szereg wymagań, m.in.:
- być trwale osadzone w ścianie (przegrodzie),
- stanowić rurę o średnicy wewnętrznej większej od średnicy zewnętrznej przewodu o 2 cm w przypadku przechodzenia przewodu przez ścianę oraz 1 cm – przez strop,
- mieć długość większą niż szerokość przegrody: w przypadku ścian o ok. 2 cm z każdej strony, przy przejściach przez strop – o 2 cm ponad poziom podłogi i 1 cm poniżej poziomu sufitu.
Przestrzeń pomiędzy rurą a tuleją ochronną trzeba wypełnić materiałem elastycznym, który nie może działać agresywnie na przewód rurowy. Dotyczy to przede wszystkim rur z tworzyw sztucznych, które w kontakcie z materiałem uszczelniającym mogą ulec rozpuszczeniu. Substancja powinna umożliwić bezpieczne wydłużanie i skracanie rury, czyli musi zapewnić poślizg na styku płaszczyzn.
Odpowiednie spadki
Poziome odcinki instalacji należy układać z odpowiednim spadkiem – w rozdziale dolnym co najmniej 3 mm/m w kierunku przeciwnym do przepływu wody, natomiast w rozdziale górnym minimum 5 mm/m w kierunku zgodnym z kierunkiem przepływającego medium. Przewody odgałęzieniowe mocuje się na ścianach ze spadkiem 3 mm/m w kierunku przepływu wody, natomiast na ostatniej kondygnacji budynku w kierunku pionu. Odstępstwo od tych założeń dopuszczalne jest tylko w przypadku, gdy istnieje możliwość opróżnienia z wody przez przedmuchanie danego fragmentu rurociągu sprężonym powietrzem.
Spadki przewodów powinny pozwalać na odwodnienia instalacji w jednym lub kilku miejscach, np. za pomocą zaworów zamontowanych w załamaniach przewodów o najniższych rzędnych. Ponadto odpowiedni kąt pochylenia ułatwia odprowadzenie powietrza do najwyżej usytuowanych punktów czerpalnych.
W przypadku rurociągów pionowych maksymalne odchylenie od pionu nie może przekraczać 1 cm na kondygnację.
Mocowanie przewodów
Rurociągi poziome powinny być mocowane do istniejących w budynku elementów konstrukcyjnych za pomocą podpór stałych i ruchomych. O ich rozmieszczeniu decyduje projektant, który uwzględnia rozszerzalność termiczną przewodów. Odstępy między punktami podparcia powinny być tak dobrane, aby zagwarantować odpowiednią kompensację termiczną rurociągów. Usytuowanie podpór stałych powinno wynikać z rozmieszczenia na trasie kompensatorów oraz umiejscowienia punktów czerpalnych.
Piony mocuje się do ścian uchwytami, których rozstaw podany jest w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU poz. 926).
Dla odgałęzień o orientacji pionowej odległości pomiędzy podporami mogą być zwiększone o 30% w stosunku do przewodów poziomych. W miejscu odgałęzienia rurociągu w kierunku kondygnacji musi być zastosowane ramię kompensacyjne niwelujące wydłużenia termiczne pionu. Na przewodach pionowych prowadzonych w wydzielonych wnękach lub bruzdach można pominąć stosowanie kompensacji, jednakże należy brać pod uwagę możliwość wystąpienia wyboczeń instalacji. Dotyczy to w szczególności przewodów z tworzyw sztucznych. Jeśli na rurociągu zainstalowano elementy armatury, powinno się za nimi lokalizować podpory stałe bądź przesuwne.
Podejścia wody zimnej i ciepłej powinny być mocowane w punktach poboru wody (tzw. punkty stałe), a nie tylko na samym rurociągu. W przypadku instalacji z tworzyw sztucznych realizowane jest to za pomocą złączek wyposażonych w zawiesia (mosiężne uszy) przytwierdzane do ściany. W tym celu można również wykorzystać tzw. płytki montażowe, dopasowane do otworów montażowych w złączkach należących do poszczególnych systemów instalacyjnych.
Wybierając uchwyty mocujące do rur, należy zwrócić uwagę na ich gumową wyściółkę. Kontakt gumy z dużą ilością zmiękczaczy może spowodować po kilku latach spuchnięcie rury i jej uszkodzenie. Dotyczy to w szczególności instalacji z PVC i CPVC.
