Przegrody budowlane i akustyka

Kształtowanie akustyki w budynkach mieszkalnych, to temat wyjątkowo złożony, zwłaszcza że istnieje wiele rodzajów hałasu i jego źródeł, a odczuwalność hałasu jest sprawą subiektywną. Wymagania izolacyjności akustycznej dotyczą zarówno materiałów budowlanych, jak i wszytkich typów przegród budowlanych.

Prawo budowlane mówi o ochronie przed hałasem, uznając to zadanie za jedno z wymagań podstawowych, obok bezpieczeństwa pożarowego czy bezpieczeństwa użytkowania. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002¹ sformułowane jest jednak w sposób raczej ogólnikowy: Budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby poziom hałasu, na który będą narażeni użytkownicy lub ludzie znajdujący się w ich sąsiedztwie, nie stanowił zagrożenia dla ich zdrowia, a także umożliwiał im pracę, odpoczynek i sen w zadowalających warunkach. O ile poziom hałasu szkodliwy dla zdrowia można przynajmniej ogólnie określić, dokuczliwość dźwięku jest sprawą bardzo subiektywną.

Rodzaje hałasu i jego źródła

Szkodliwe dla zdrowia i samopoczucia użytkowników dźwięki mają różne pochodzenie. Źródło hałasu może się znajdować na zewnątrz budynku, chronić przed nim mają przegrody zewnętrzne. Użytkownicy mieszkań wytwarzają hałas powietrzny i uderzeniowy. W źle zaprojektowanych budynkach poważnym problemem bywa także hałas instalacji, odczuwany niekiedy daleko od źródła wibracji. Drgania wytwarzane przez urządzenia umieszczone np. w podziemiach budynku przenoszą się za pośrednictwem konstrukcji nawet na odległość wielu kondygnacji. Projektant powinien ograniczyć także niekorzystny wpływ hałasu pogłosowego, który powstaje w wyniku odbić fal dźwiękowych od przegród.

Dźwięk uderzeniowy

W budynkach wielorodzinnych jednym z głównych powodów do narzekań jest hałas uderzeniowy. Jest on inaczej odczuwany w pomieszczeniu, w którym znajduje się jego źródło, a inaczej w pomieszczeniach sąsiednich. Tak np. chodząc po mieszkaniu nie słyszymy wydawanych przy tym dźwięków, ale mogą być one bardzo dokuczliwe dla mieszkańców lokalu położonego poniżej. Niestety, ten rodzaj hałasu jest trudniejszy do wygłuszenia niż dźwięki rozchodzące się w powietrzu. Niektóre środki, takich jak stosowanie klejów tłumiących czy warstwy wełny mineralnej nie zapewnia skutecznej ochrony. Obowiązujące przepisy określają izolacyjność akustyczną stropów i połóg od dźwięków powietrznych i uderzeniowych, ale w przypadku przegród wewnętrznych konieczne jest tylko zabezpieczenie przed dźwiękami powietrznymi.
Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 wraz z późniejszymi zmianami („tekst jednolity Dz. U. 2015 poz. 1422) wskazuje na Polską Normę jako źródło:
2. W budynkach, o których mowa w ust. 1, przegrody zewnętrzne i wewnętrzne oraz ich elementy powinny mieć izolacyjność akustyczną nie mniejszą od podanej w Polskiej Normie dotyczącej wymaganej izolacyjności akustycznej przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych, wyznaczonej zgodnie z Polskimi Normami, określającymi metody pomiaru izolacyjności akustycznej elementów budowlanych i izolacyjności akustycznej w budynkach. Wymagania odnoszą się do izolacyjności:
1) ścian zewnętrznych, stropodachów, ścian wewnętrznych, okien w przegrodach zewnętrznych i wewnętrznych oraz drzwi w przegrodach wewnętrznych - od dźwięków powietrznych,
2) stropów i połóg - od dźwięków powietrznych i uderzeniowych,
3) podestów i biegów klatek schodowych w obrębie lokali mieszkalnych - od dźwięków uderzeniowych.

Polska Norma: akustyka

Dla projektanta zajmującego się akustyką budynków źródłem informacji są normy:

• PN-B-02170:1985 Ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoże na budynki.
• PN-B-02171:1988 Ocena wpływu drgań na ludzi w budynkach.
• PN-B-02151-02:1987 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach.

• PN-B-02151-3:1999 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych. Wymagania.

• PN-B-02151-4:2015-06 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Wymagania dotyczące warunków pogłosowych i zrozumiałości mowy w pomieszczeniach oraz wytyczne prowadzenia badań.

• PN-B-02151-5P:2017-03 Akustyka budowlana - Ochrona przed hałasem w budynkach - Część 5: Wymagania i zasady klasyfikacji dotyczące budynków mieszkalnych o podwyższonym standardzie akustycznym.

Badania akustyczne

Źródłem informacji o właściwościach akustycznych różnych typów ścian są odpowiednie tabele, przygotowane na podstawie ich badań prowadzonych przez Zakład Akustyki Instytutu Techniki Budowlanej. Uzyskane w warunkach laboratoryjnych wyniki pomagają ocenić właściwości akustyczne różnych technologii. Na placu budowy, w praktycznym zastosowaniu wyniki wypadają gorzej, dlatego też koryguje się je w dół o dwa decybele.
ITB nie ujawnia, które firmy wyprodukowały badany materiał, dostępne są wyniki dla różnych grup produktów. Wiele powszechnie stosowanych wyrobów budowlanych nie ma określonych właściwości akustycznych. Braki te są szczególnie częste w przypadku wyrobów tradycyjnych, produkowanych według norm PN, z pominięciem parametrów akustycznych.

Problem akustyki pozostaje mało znany, a w konsekwencji liczne wielorodzinne budynki mieszkalne, jak również inne obiekty nie zapewniają użytkownikom pod tym względem komfortu. Jednym ze źródeł tego problemu jest brak wiedzy inwestorów. Ten ostatni problem mogłoby rozwiązać wprowadzenie klas akustycznych dla budynków. Taki prosty podział mógłby ułatwić wybór budynku o odpowiednim standardzie, a równocześnie stymulował powszechniejsze stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akustyki. 
 
Artykuł przygotowany na podstawie prezentacji dr inż. Leszka Dulaka „Zasady projektowania akustyki budynków na przykładach wybranych realizacji” wygłoszonej w trakcie Konferencji Budowlanej MURATOR.
Leszek Dulak jest konsultantem specjalizującym się w akustyce budowlanej i środowiskowej, adiunktem na Wydziale Budownictwa Politechniki Śląskiej.

Ad. 1 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 wraz z późniejszymi zmianami („tekst jednolity Dz. U. 2015 poz. 1422).