Przesuwanie rogatki

18 czerwca 2001 roku przeprowadzono operację przesuwania zabytkowej rogatki w Warszawie. Akcja przebiegła bez żadnych niespodzianek. Rogatkę cofnięto o 7,86 metra.

Warszawskie rogatki przy ulicy Grochowskiej wybudowane zostały w 1818 roku. Ich projektantem był Jakub Kubicki, budynki przetrwały obydwie wojny światowe. Gdy w 1960 roku poszerzano ulicę Grochowską, konieczne stało się przesunięcie rogatek. Ze względu na oszczędności i ograniczony czas wykonania robót zdecydowano się na przesunięcie tylko jednej rogatki, zachodzącej na planowany pas jezdni.

Przesuwanie rogatki - faza I, godz. 10.40,

Zaplanowano przesunięcie budynku o 10,5 m i oparcie go na żelbetowym ruszcie, usytuowanym poniżej podłogi. Do przetaczania budynku użyto czterech ręcznych kozłowych wciągarek.Budynek przesunięto w pierwszym kwartale 1961 roku.
W Warszawie przesuwano też inne budynki: Pałac Lubomirskich, kościół O.O. Karmelitów NNMP, rogatkę grochowską

Drugą z rogatek pozostawiono na dawnym miejscu. Takie rozwiązanie już w latach sześćdziesiątych wydawało się chybione, gdyż został zaburzony ruch pieszych.
Budynek trzeba było obchodzić "od tyłu", a od jezdni oddzielał go jedynie kilkudziesięciocentymetrowy chodnik.

Przesuwanie rogatki - faza II,

Wzmożony ruch komunikacyjny spowodował szybsze osiadanie budynku od strony jezdni, maksymalne wychylenie ścian do pionu wynosi 8 cm. Poza tym rogatka swoim usytuowaniem uniemożliwiała rozbudowę ulicy Grochowskiej.

W czerwcu 1997 roku powstało "Studium przesunięcia rogatki". Przetarg na wykonanie projektu oraz przesunięcie obiektu wygrał Mostostal Warszawa SA. Umowy na projekt technicznyoraz przedwstępną na wykonanie robót podpisano w lutym 2000 roku, roboty ruszyły w marcu. W przeciwieństwie do pierwszej rogatki tym razem zdecydowano się na wykonanie pod budynkiem, ze względów technicznych, usytuowanego powyżej poziomu fundamentów, rusztu stalowego.

Przesuwanie rogatki - faza III,

Całą rogatkę opasano konstrukcją stalową. Budynek ma wymiary w planie 850 na 1650 cm i wysokość 760 cm, waży 600 ton. Jest wykonany z cegły murowanej na zaprawie wapiennej (łącznie z fundamentami), częściowo podpiwniczony. Ściany zewnętrzne mają konstrukcję szczelinową. Dach jest drewniany, jednospadowy i pokryty blachą. Jedyną zmianą wprowadzoną w pierwotnej konstrukcji jest strop Kleina którym oddzielono więźbę dachową od pomieszczeń użytkowych.

Przesuwanie rogatki - faza IV, godz. 12.40,

Konstrukcja rusztu  
Projekt przesuwania budynku zakładał podcięcie go około 15 cm poniżej poziomu gruntu.Po odsłonięciu fundamentów należałojednak zweryfikować ten plan.Fundament wykonany z cegły na zaprawie wapiennej, był w fatalnym stanie. Cegły dawały się wyjmować rękami, a zamiast zaprawy pomiędzy nimi był piasek. Zdecydowano, że należy budynek podciąć na wysokości 20-25 cm powyżej poziomu gruntu.

Tor jezdny raogatki,

Podcięcie ścian zostało poprzedzone wykonaniem stalowego rusztu pod całym budynkiem.
Ruszt tworzą stalowe belki IPE240, wtopione we wszystkie ściany poprzeczne po obydwu ich stronach. Belki stanowią górną część torów jezdnych. Są połączone z parami belek IPE240 podtrzymujących ściany podłużne. Projekt wykonawczy nie zakłada poziomowania budynku, z tego powodu przewidziano w nim rzędną spadku belek wynoszącą: pod ścianami poprzecznymi -0,140m, a pod ścianami podłużnymi -0,135m. Po przesunięciu wychylenie rogatki od pionu nie ulegnie zmianie.

(fot. szczegół)

Prace rozpoczęto od osadzenia belek wewnętrznych. Stalowe kształtowniki osadzono w wykutych bruzdach. Ewentualne ubytki muru, nad półką górną dwuteowników uzupełniano zaprawą cementową. Po osadzeniu belki z jednej strony każdej ze ścian, wykuwano bruzdy po drugiej stronie. Następnie przekuwano otwory służące do osadzenia łączników między belkami (połączenia śrubowe). Po zamocowaniu łączników w pierwszej belce, montowana była druga. Prace rozpoczęto od belek poprzecznych. Pustą przestrzeń pomiędzy belkami wypełniono betonem. Końce belek ścian poprzecznych od strony południowej (w tym kierunku przesuwano budynek) wystają poza lico ściany o 55 cm. Ich końce od czoła są podgięte do góry o 5 mm, dla łatwiejszego wprowadzania wałków tocznych między ruszt a torowisko. Na końcach belek dospawano stalowe uchwyty do zamocowania cięgien.

Aby móc wprowadzić rolki pomiędzy ruszt a torowisko, należało budynek odciąć od fundamentów i "zawiesić" go na niezależnej konstrukcji. W tym celu po wykonaniu rusztu, wykuto w ścianach nośnych (poprzecznych) po trzy otwory i wprowadzono dwuteowniki wspornikowe. Konstrukcje tą oparto na 15 fundamentach pomocniczych. Następnie usunięto dolny odcinek ściany (budynek oparł się na wspornikach) i ułożono konstrukcje torowiska
 

Rzut rusztu, rys. J.Kołton na podstawie dokumentacji Mostostalu Warszawa

Konstrukcja torowiska  
Budynek przesunięto o 7,86 m i posadowiono na nowych fundamentach. Cała operacja trwała 3 godziny. Fundamenty budynku mają wymiary w planie 16,60 na 7,86 m i posadowione są na głębokości 1,48 m w części niepodpiwniczonej i 2,80 m w części podpiwniczonej. Górną rzędną fundamentów na czas przesuwania budynku przyjęto -0,48 m.

Układ jezdny z rolkami tocznymi,

Ławy i ściany żelbetowe o grubości 60-70 cm są zbrojone podłużnie. Po przesunięciu budynku, murowaną część fundamentów wzdłuż ściany południowej przewiduje się częściowo rozebrać i zabezpieczyć licową ścianką żelbetową o grubości 15 cm. Brakująca część ścian fundamentowych (w miejscu podcięcia i osadzenia rusztu) zabezpieczona zostanie, z obu stron rusztu, poprzez obmurowanie cegłą na zaprawie cementowej. Od zewnątrz, po zabezpieczeniu antykorozyjnym belek i wykonaniu izolacji ze styropianu, zaplanowane jest wykonanie, z cegły pełnej na zaprawie cementowej, ścianki osłonowej o grubości 6,5 cm. Nad częścią podpiwniczoną przewidziano strop Kleina. Belki stalowe stropu zmontowane będą po przesunięciu budynku i połączone śrubami do belek rusztu pod ścianami poprzecznymi. Płyta stropu wykonana ma być z cegły dziurawki i w co drugiej spoinie zazbrojona bednarką o wymiarach 26 na 2 mm.
Pod każdą ze ścian poprzecznych wykonano torowisko złożone z dwóch stalowych belek IPE200, powiązanych między sobą żebrami stalowymi rozmieszczonymi co 1 metr. Rozstaw belek torowisk pod głównymi ścianami nośnymi wynosi 50 cm, a torowisk pomocniczych 45 cm. Pod budynkiem zostały wykonane tymczasowe ławy fundamentowe, służące do posadowienia torowisk, natomiast w miejscu nowego usytuowania na fundamentach docelowych rogatki. Torowiska zostały ułożone na stalowych klinach i przytwierdzone do podłoża śrubami fundamentowymi rozmieszczonymi co 2 metry. Cztery torowiska zostały wydłużone o 125 cm w stosunku do zarysu ściany południowej, co umożliwiło zamocowanie siłowników hydraulicznych. Na końcach tych torowisk znajdowały się prowadnice cięgien drabinkowych stanowiących ich oparcie w czasie przesuwania.

Przekrój przez rogatkę

Szkielet zabezpieczający  
Na zewnętrznym obwodzie budynku zamontowano szkielet ze słupków i rygli HEA160. Konstrukcja ta miała na celu usztywnienie i zabezpieczenie budowli podczas przesuwania. Słupki oparto na wysuniętych wspornikowo belkach rusztu i skratowano prętami średnicy 16mm. Górne rygle konstrukcji, umieszczone wzdłuż obu ścian podłużnych połączono poprzecznie trzema rurami o średnicy 108 mm w poziomie poddasza. Elementy szkieletu połączono śrubami. Po zamontowaniu szkieletu wokół budynku i napięciu prętów skratowań śrubami rzymskimi, pomiędzy ściany zewnętrzne a belki i słupki rusztu wbito drewniane klocki co około 2 metry.

(fot. Widok szkieletu)

Układ napędu hydraulicznego