Hala MTK. Przyczyny katastrofy budowlanej hali Targów Katowickich

Oficjalną przyczynę katastrofy budowlanej hali targowej MTK w Chorzowie 31 marca 2006 r. podała specjalnie powołana komisja. Bezpośrednią przyczyną katastrofy hali MTK była utrata nośności wiązarów oraz głównych podciągów kratowych i słupów w części środkowej hali, a także przeciążenie jej konstrukcji śniegiem.

28 stycznia 2006 r. katastrofie budowlanej uległa hala wystawiennicza MTK nr. 1 przy ul. Bytkowskiej 1 w Chorzowie, położona na terenie Międzynarodowych Targów Katowickich (hala o konstrukcji stalowej o wymiarach w rzucie 97,36/102,875 m i maksymalnej wysokości 13,2 m). Pozwolenie na budowę hali wydano w 1999 r., a pozwolenie na użytkowanie w 2000 roku.

Bezpośrednio po katastrofie budowlanej hali MTK (tj. 28 stycznia 2006 r.) Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego przejął prowadzenie postępowania wyjaśniającego przyczyny katastrofy budowlanej i okoliczności powstania katastrofy budowlanej w Chorzowie i powołał (zgodnie z art. 76 Prawa budowlanego) Komisję dla ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy. W jej skład weszli przedstawiciele: Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, Komendy Głównej Policji, Wojewody Śląskiego, Prezydenta Miasta Chorzowa, Okręgowego Inspektora Pracy, Instytutu Techniki Budowlanej, Politechniki Śląskiej, Politechniki Warszawskiej, Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego, Śląskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Chorzowie.

Wstępna ocena przyczyn i okoliczności wystąpienia katastrofy budowlanej hali MTK

Komisja ustaliła, że:

• Bezpośrednią przyczyną katastrofy hali MTK była utrata nośności wiązarów (płatwi) oraz głównych podciągów kratowych i słupów w części środkowej hali, a także przeciążenie jej konstrukcji śniegiem.
• Halę zaprojektowano z licznymi błędami konstrukcyjnymi, w tym w zakresie nośności elementów konstrukcji hali. Konstrukcja hali nie spełniała wszystkich wymagań norm projektowania.
• Gwałtowny przebieg katastrofy wynikał z: wadliwego rozwiązania konstrukcyjnego hali - dźwigarów i głowic słupów; wad spoin łączących przewiązki słupów z gałęziami; dużego wytężenia wielu elementów dachu, jak: płatwi, podciągów, połączeń między elementami; braku stężeń połaciowych i pionowych konstrukcji dachowej hali; pseudo-przestrzennego charakteru konstrukcji, w której wszystkie dachowe płatwie - kratowe i belkowe były powiązane między sobą zastrzałami.
• Na miejscu katastrofy stwierdzono m.in. niestaranność montażu konstrukcji hali oraz nadmierne wytężenie podciągów.
• Już w trakcie budowy hali oraz po jej awarii w 2002 r. projektant informował właściciela hali o konieczności odśnieżania dachu. Dach nie był jednak odśnieżany z należytą starannością.

O małej nośności przekrycia hali sygnalizowała awaria w styczniu 2002 r. Po takiej awarii cała stalowa konstrukcja przekrycia hali MTK powinna być ponownie sprawdzona obliczeniowo, czego nie uczyniono. Nie sprawdzono wtedy również jakości spoin w głównych elementach nośnych, pomimo uzyskania negatywnych wyników badań.

Postulaty komisji po ocenie przyczyn katastrofy hali MTK

W katastrofie hali MTK zginęło 65 osób. To była największa katastrofa budowlana w Polsce. Aby nigdy już się nie powtórzyła, należy wyciągnąć odpowiednie wnioski.

1. Najniższa cena nie może być najważniejszym kryterium przetargowym. Przyda się nowe Prawo zamówień publicznych.

2. Konieczność weryfikacji projektów wykonawczych (obliczeń statyczno-wytrzymałościowych i rysunków konstrukcyjnych) przez niezależnych weryfikatorów, spoza zespołów projektujących.

3. Należy rozpatrzyć celowość (i możliwość ) okresowej weryfikacji przyznanych uprawnień budowlanych.

4. Należy dokonać rewizji normy obciążenia śniegiem. Do czasu ustanowienia nowej normy należy wprowadzić przepis zobowiązujący do zwiększania charakterystycznego obciążenia śniegiem o 25% (czyli nie redukować obciążenia dachu śniegiem w stosunku do obciążenia terenu). Postulat ten został już zrealizowany poprzez wprowadzenie zmian do normy, zgodnych z polską wersją normy europejskiej. Mając powyższe na uwadze powinno się dokonać sprawdzenia obiektów o dużej powierzchni dachów.

5. Należy projektować dachy o dużych powierzchniach ze stosownymi spadkami uzyskanymi w sposób konstrukcyjny, przy czym nachylenie połaci nie powinno być mniejsze od 5%.

6. Należy lepiej rozpoznać zachowanie się konstrukcji prętowych z rur kwadratowych i prostokątnych (cienkościennych), łączonych w węzłach bez blach węzłowych. Zaobserwowane formy zniszczenia węzłów tych konstrukcji (wgniecenia, wyrwania) w hali MTK wskazują na taką potrzebę.

7. Należy przywrócić zredukowane do połowy w stosunku do 1980 roku minimum programowe dla przedmiotu konstrukcje stalowe na wydziałach budowlanych uczelni technicznych i realizować praktyki zawodowe zarówno w biurach projektowych jak i na budowach.