Pustaki ceramiczne - błędy popełniane podczas murowania z elementów ceramicznych
Pustaki ceramiczne to wyroby przeznaczone do wykonywania murów metodami tradycyjnymi. Mimo, że w budownictwie powstaje wiele skomplikowanych technologii wymagających specjalistycznego sprzętu lub szczególnych umiejętności, to wciąż stosuje się metodę murowania z elementów drobnowymiarowych korzystając z „siły rąk”. Powodów jest kilka. Na tym tradycyjnym, prostym murowaniu znają się polscy wykonawcy, a ponadto jest ono najkorzystniejsze do stosowania w naszej strefie klimatycznej. Dowiedz się jakie błędy popełniają fachowcy.
Spis treści
- Współczesne pustaki ceramiczne
- Powody popełniania błędów podczas murowania z pustaków ceramicznych
- Błędy najczęściej popełniane przy wznoszeniu ścian z pustaków ceramicznych
Współczesne pustaki ceramiczne
Trzeba mieć świadomość, że współczesne pustaki i cegły ceramiczne to zupełnie inne elementy murowe niż stosowane dawniej. Różnią się technologią produkcji oraz właściwościami. Po pierwsze, ze względów ekonomicznych do wykonywania murów wykorzystuje się pustaki ceramiczne, a nie cegły, po drugie, do ich produkcji używa się trochę innych składników niż w wytwarzanych kiedyś cegłach, po trzecie wreszcie – zmieniły się metody budowania. Mury z cegieł wykonuje się jeszcze, ale rzadko. Jest to najczęściej praktykowane tam, gdzie detal muru tradycyjnego ma znaczenie w kontekście architektonicznym oraz w miejscach, w których potrzebna jest większa wytrzymałość muru.
Wznoszenie murów z drobnowymiarowych elementów murowych, bez względu na rodzaj materiałów, jest proste i nie wymaga od wykonawców ponadprzeciętnych umiejętności. Również producenci tych wyrobów starają się uprościć proces murowania, dzięki czemu nastąpił postęp w technologiach wznoszenia ścian i produkcji elementów, które dla ułatwienia wykonawstwa mają większe wymiary, są profilowane na pióra i wpusty oraz można je murować na cienkie spoiny. Wszystko po to, by prace były coraz łatwiejsze i trwały krócej.
Powody popełniania błędów podczas murowania z pustaków ceramicznych
Mimo to, błędy są nadal popełniane i najczęściej wynikają z powodu realizacji obiektów według projektów budowlanych wykonanych w celu uzyskania decyzji pozwolenia na budowę. Trzeba mieć na uwadze, że projekty budowlane nie są projektami wykonawczymi, zawierają zatem założenia o różnym stopniu szczegółowości, a tym samym – odmiennym poziomie informacji potrzebnych wykonawcom. Najczęściej nie są one pełne, co zazwyczaj jest przyczyną niepoprawnego murowania. Niestety jednak błędy zdarzają się nawet wówczas, gdy projekt jest szczegółowy i starannie opracowany, wynikają bowiem z powodu różnych umiejętności i doświadczenia wykonawców.
Kolejny element przyczyniający się do popełniania błędów stanowi niedostateczny nadzór na budowie lub jego brak. Kierownik budowy nie zawsze w precyzyjny sposób ustala warunki wykonania i odbioru robót (np. murarskich), kontroluje je w trakcie i dokonuje odbioru na zakończenie każdego etapu. Spowodowane jest to najczęściej tym, że sami inwestorzy z oszczędności decydują się na tak prowadzony nadzór, czyli dosyć sporadyczne kontrole.
To wszystko składa się na to, że błędy są popełniane nawet w tak prostych pracach, jakimi są roboty murarskie i budowanie ścian metodą tradycyjną, niezależnie od tego, czy mury wykonuje się z ceramiki, betonu komórkowego, silikatów, bloczków betonowych czy innych materiałów murowych.
Błędy najczęściej popełniane przy wznoszeniu ścian z pustaków ceramicznych
1. Ustawienie elementów z pustaków ceramicznych
Usytuowanie elementów murowych w ścianie to bardzo ważna kwestia, zwłaszcza w przypadku pustaków ceramicznych. Ze względu na drążenia nie są one materiałem jednorodnym, a co za tym idzie – w różnych kierunkach mają odmienne właściwości. Zabronione jest ich murowanie na powierzchniach czołowych, czyli „na boku”, nie będą bowiem pełnić funkcji konstrukcyjnej. Ich ścianki przenoszą obciążenia wzdłuż drążeń, ale nie mają dostatecznej wytrzymałości na te przyłożone prostopadle do nich. Ważne jest również, by nie wmurowywać pustaków obróconych o 90°. Tego rodzaju zmiany mogą mieć wpływ na wytrzymałość konstrukcji i być sprzeczne z założeniami projektowymi (ma to znaczenie, gdy projektant przyjmuje grupę wyrobu, ze względu na udział drążeń
2. Przewiązania elementów murowych
Mur jest swego rodzaju kompozytem złożonym z bloczków, pustaków lub cegieł powiązanych ze sobą zaprawą murarską. Ważne jest zatem, jak te elementy są między sobą przewiązane, czyli na jaką długość między poszczególnymi warstwami się mijają (spoiny pionowe). Przewiązanie, a zatem przesunięcie spoin pionowych, wynika z normy murowej PN-EN 1996-1-1. Jest ono uzależnione od wysokości pustaków lub cegieł oraz najmniejszej długości przewiązania, określonej w ww. normie. W murach niezbrojonych elementy murowe o wysokości mniejszej lub równej 250 mm powinny zachodzić na siebie na długość co najmniej 0,4 tej wysokości lub 40 mm (należy przyjmować większą wartość). W przypadku gdy pustak lub cegła są wyższe niż 250 mm, zakład powinien być większy od 0,2 wysokości elementu lub 100 mm (należy przyjmować większą wartość).
3. Brak dylatacji w ścianach z pustaków ceramicznych
Ceramiczne elementy murowe, jak każdy materiał budowlany, podlegają odkształceniom wskutek zmian wilgotności pod wpływem oddziaływania czynników zewnętrznych – w trakcie nasiąkania pęcznieją, a na skutek wysychania kurczą się. Jeśli nie zostanie to uwzględnione, w efekcie – zwłaszcza na długich ścianach – pojawią się rysy. Najczęściej projektuje się dylatacje lub wzmocnienia w ścianach w postaci trzpieni żelbetowych, które przede wszystkim usztywniają przegrody, ale też dzielą je na mniejsze fragmenty, eliminując ryzyko zarysowań.
4. Brak wzmocnień ścian z pustaków ceramicznych
Konstrukcje murowe – niezależnie od tego, z jakich materiałów są wykonane – lepiej przejmują obciążenia ściskające niż zginające, dlatego niekiedy wymagają wzmocnienia. Dotyczy to np. ścian kolankowych, które powinny być wzmocnione za pomocą trzpieni-słupów żelbetowych oraz wieńców pod murłatą. Odpowiednie podparcie i wzmocnienie jest równie istotne w przypadku ścian szczytowych poddawanych obciążeniu wiatrem.
5. Brak hydroizolacji poziomej pierwszej warstwy muru
Ściany fundamentowe, wykonywane zazwyczaj z elementów betonowych, zabezpiecza się przed wilgocią hydroizolacją pionową od wewnątrz i od zewnątrz oraz hydroizolacją poziomą od dołu (ułożoną na ławach fundamentowych). Teoretycznie nie ma więc powodów, by w ścianach fundamentowych pojawiła się wilgoć. Ściany nadziemia nie są zatem tak bardzo narażone na zawilgocenia, niemniej jednak powinno się je zabezpieczyć przed podciąganiem kapilarnym wilgoci ze ścian fundamentowych. W tym celu wykonuje się hydroizolację poziomą – najczęściej ze specjalnej folii lub papy – ułożoną na górnej powierzchni ścian fundamentowych. Dodatkowo w tych miejscach stosuje się też hydroizolację w postaci emulsji. Błędem jest murowanie elementów ceramicznych, jeśli izolacja ta jest niepoprawnie wykonana bądź jej nie ma. Może to doprowadzić do zawilgocenia murów, a co za tym idzie – m.in. do korozji biologicznej
6. Niedokładne wymurowanie pierwszej warstwy muru
Pustaki ceramiczne, które się muruje na cienkie spoiny albo klei za pomocą kleju poliuretanowego, powinny być bardzo dokładnie układane podczas wznoszenia ściany. Technologia ta nie dopuszcza wyrównywania niedokładności prac murarskich za pomocą zaprawy cienkowarstwowej lub kleju. Nie da też się na placu budowy idealnie doszlifować lub dociąć elementów ceramicznych. Dlatego tak ważne jest bardzo staranne wymurowanie pierwszej warstwy. Fundamenty z bloczków betonowych murowane są zazwyczaj z dokładnością do centymetrów, natomiast ściany nadziemia muszą być wykonywane z dokładnością do milimetra, dlatego bardzo ważne jest skompensowanie (wyrównanie) nierówności ław fundamentowych za pomocą pierwszej warstwy murowanej z elementów ceramicznych. Jeśli się tego nie zrobi, to precyzyjne ułożenie kolejnych warstw na cienkie spoiny lub klej poliuretanowy będzie niemożliwe.
7. Niewłaściwe narzędzia do murowania
Każda technologia wznoszenia muru dostosowana jest do właściwości wykorzystywanych do tego elementów, także z ceramiki. Podczas prac murowych zawsze zachodzi potrzeba docięcia pustaka lub cegły. Najlepiej użyć do tego odpowiedniego urządzenia z tarczą lub brzeszczotem, dostosowanymi do cięcia elementów ceramicznych. Źle dobrany sprzęt może generować błędy wykonawcze. Jeśli zatem producent zaleca nakładanie zaprawy murarskiej za pomocą specjalnych kielni, umożliwiających zachowanie właściwej grubości spoiny, należy ich bezwzględnie używać. Zastosowanie odpowiednich narzędzi to fundament budowania bez błędów oraz wizytówka solidnego wykonawcy
8. Niewłaściwie rozłożona zaprawa
Jak wspomniano, mur jest kompozytem złożonym z elementów murowych powiązanych zaprawą murarską, ewentualnie klejem poliuretanowym. Bardzo ważne jest rozłożenie spoiwa, zwłaszcza w przypadku pustaków bez profilowania na pióro i wpust nie można zapomnieć o wypełnieniu spoin pionowych. W poziomych natomiast zaprawa powinna być zawsze. Są dwie techniki murowania ceramiki: przez rozłożenie zaprawy na całej grubości muru lub w postaci spoin pasmowych. Informację tę należy zawrzeć w projekcie budynku. To ważne, bo projektant, sprawdzając nośność muru, przyjmuje konkretne założenia również w odniesieniu do sposobu rozłożenia zaprawy, a zmiana może mieć wpływ na obniżenie nośności ściany. Istotne jest również zachowanie odpowiedniej grubości spoin: w przypadku pustaków układanych na zaprawę do cienkich spoin nie powinna być większa niż 3 mm.
9. Zaprawa murarska w drążeniach pustaków ceramicznych
Drążenia elementów murowych mogą komplikować poprawność wykonania muru. Zwłaszcza w ścianach jednowarstwowych z elementów murowych ceramicznych, np. jedna warstwa pustaków poryzowanych pełni funkcję konstrukcyjną i termoizolacyjną. W praktyce oznacza to, że murowane elementy powinny być czyste. Nie można dopuścić do wpłynięcia zaprawy w drążenia, ponieważ stworzy ona w tych miejscach ukryte mostki cieplne. To samo dotyczy betonu, np. w przypadku zalewania elementów żelbetowych (belek, podciągów, wieńców lub stropów), które oparte są na ścianach.
10. Brak zaprawy murarskiej w spoinach
Podczas wznoszenia ścian z pustaków profilowanych na pióra i wpusty zaprawę nakłada się tylko w spoinach poziomych. Jeśli jednak takiego połączenia nie ma (np. w połączeniach ścian oraz gdy elementy są docięte), w spoinach pionowych powinna znaleźć się zaprawa murarska. Jej brak w tych przypadkach jest błędem, którego nie można już naprawić, ponieważ po ukończeniu murowania nie da się dokładnie uzupełnić zaprawą niewypełnionych spoin
11. Brak dylatacji pomiędzy ścianą działową a stropem
Ściany działowe to elementy budynku, które nie pełnią funkcji konstrukcyjnej. Nie mają odpowiedniej nośności, są bardzo smukłe oraz nie są posadowione na elementach budynku dostosowanych konstrukcyjnie do przeniesienia obciążeń. Nie powinny być zatem obciążone stropami. Dlatego ściany działowe trzeba wykonywać tak, by między nimi a stropem był zachowany odpowiedniej grubości odstęp – dylatacja. Dzięki temu nie będą dociążone ugiętymi pod wpływem pełnego obciążenia stropami. Brak dylatacji może spowodować popękanie ścian działowych oraz zmianę założonego schematu statycznego pracy stropu, który nie był uwzględniony przez projektanta. Trzeba o tym pamiętać, stropy bowiem nie są odpowiednio wzmacniane na wypadek takich błędów, a jedynie zbrojone i wykonywane w sposób uwzględniający zaprojektowany schemat statyczny.
12. Brak oddzielenia murowanej ściany działowej od podłoża
Ściany działowe nie zawsze muruje się nad ścianami nośnymi. Oznacza to, że podlegają tym samym odkształceniom co podłoże, na którym stoją, co może powodować ich uszkodzenia – pęknięcia lub rysy. Zabezpieczeniem przed takimi naturalnymi zjawiskami jest wykonanie zbrojenia murów, a także oddzielenie ściany od podłoża. Wówczas oddzielone ściany nie będą „ciągnięte” przez uginające się podłoże. Dlatego pierwszą warstwę pustaków lub cegieł powinno się murować na podatnym na odkształcenia podłożu, na folii murowej o grubości 0,3 mm lub warstwie papy.
13. Niewłaściwe połączenie ścian działowych
Ściany działowe wykonuje się po wymurowaniu nośnych i usunięciu szalunków pod stropami. Wtedy przestrzeń jest bardziej dostępna i, co ważniejsze, odbywa się to po wstępnym ugięciu stropów.Jest to istotne dla ścian działowych, które będą murowane pod stropem i na nim. Ważną rolę odgrywa również połączenie ścian działowych z murami nośnymi, które powinno być wykonane za pomocą przewiązania murarskiego lub przy użyciu specjalnych łączników stalowych. Ich liczba musi być odpowiednio dobrana według zaleceń producenta ceramicznych elementów murowych, w przeciwnym razie mogą wystąpić pęknięcia i rysy w miejscu połączenia ściany działowej z nośną.
14. Brak zbrojenia strefy podokiennej
Miejsca w murze, w których występują otwory okienne, należy odpowiednio wzmocnić, niezależnie od rodzaju materiału i typu elementów murowych. W strefie podokiennej występuje układ sił rozciągających, które mogą powodować powstanie rys, układających się najczęściej od naroży w pionie w dół. Aby temu zapobiec, w strefie podokiennej pod ostatnią warstwą pustaków układa się zbrojenie dopasowane do grubości muru, szerokości otworu oraz grubości spoiny, przy użyciu np. płaskich kratownic Murfor o różnych wymiarach, wykonanych z prętów płaskich lub okrągłych. Można zatem dobrać zbrojenie do techniki murowania oraz do grubości muru. Co ważne, trzeba też zadbać o właściwą długość zakotwienia kratownicy – powinna zachodzić nie mniej niż po 50 cm poza krawędzie otworu. Jeśli zostanie to wykonane nieprawidłowo lub wcale, prawdopodobieństwo powstania rys pod oknem jest bardzo duże.
15. Niewystarczająca długość oparcia nadproży
W każdym murze nad otworami okiennymi i drzwiowymi występują nadproża: najczęściej w postaci prefabrykowanych belek nadprożowych lub elementów żelbetowych wylewanych na budowie. Ważne jest, by miały one odpowiednią długość oparcia na ścianach. Zbyt mała może bowiem spowodować przekroczenie warunku na docisk na ścianie lub zbyt duże ugięcie nadproża, a w przypadku elementu żelbetowego wylewanego – za małą długość zakotwienia prętów zbrojeniowych nadproża. Elementy nadprożowe powinny być dobrane nie tylko ze względu na cechy geometryczne, lecz także nośność, by przenosić odpowiednie obciążenia przekazywane z partii muru i innych elementów konstrukcyjnych usytuowanych nad nadprożem, które znajdują się w trójkątnym polu oddziaływania obciążeń na nadproże.
16. Elementy złączne niedopasowane do elementów drążonych
Niestety błędy można również popełnić po wykonaniu murów i chociaż nie ma to wpływu na proces ich wznoszenia, to jednak może ograniczać trwałość budynku. Wszelkie przedmioty przytwierdzane do murów z elementów drążonych, np. pustaków, wymagają odpowiednich elementów montażowych przeznaczonych do takiego podłoża, gwarantujących bezpieczne i trwałe zamocowanie. A przecież do ścian mechanicznie mocuje się podczas budowy wiele elementów: ocieplenie, stolarkę okienną i drzwiową, bramy garażowe, elementy elewacyjne, wyposażenia wnętrz, a niekiedy konstrukcyjne (typu wspornik) do podtrzymania belek. Trzeba zatem pamiętać, że wszystko, co będzie montowane do ścian z pustaków ceramicznych, wymaga użycia systemów złącznych (kotew, dybli, kotew iniekcyjnych) do nich przeznaczonych. Dzięki temu wykonane mocowanie będzie mocne i trwałe.
17. Niewłaściwa zaprawa do elementów murowych
Do każdego rodzaju elementów murowych, a więc i ceramicznych, należy zastosować zaprawę murarską dopuszczoną przez producenta zaprawy (kleju) do tego typu elementów murowych. Niedopasowanie jej do użytych elementów ceramicznych czy niezgodność z projektem spowoduje zmianę założonych właściwości muru.
18. Niewłaściwe wykonanie murów z klinkieru
Przy wykonywaniu murów z klinkieru, a więc elementów narażonych na oddziaływanie środowiska zewnętrznego, istotne jest zastosowanie wyrobów i zapraw murarskich przeznaczonych do tego materiału. Ze względu na ekspozycję powinny to być wyroby, które są odporne na działanie wilgoci oraz mrozu, a w zasadzie na cykliczne zamrażanie i rozmrażanie. Do murowania z klinkieru powinno się używać zapraw murarskich zawierających tras – dodatek przeciwdziałający powstawaniu wykwitów i wysoleń na zewnątrz murów. Jeśli zastosuje się niewłaściwą zaprawę murarską, efekt pięknie wykonanej warstwy licowej z cegieł klinkierowych będzie zniweczony przez nieestetyczne wysolenia
19. Mieszanie technologii
Mury można wykonać na wiele sposobów i przy zastosowaniu różnego typu zapraw – tradycyjnych, do cienkich spoin bądź klejów poliuretanowych w postaci piany. Wykonanie muru w określonej technologii wiąże się z tym, że ma on konkretne cechy założone przez projektanta i przyjęte w obliczeniach konstrukcyjnych. Mieszanie technologii można więc uznać za błąd, ponieważ mur nie ma jednoznacznie przyjętych przez projektanta właściwości. Wszelkie zmiany powinny być konsultowane z projektantem.
20. Za duże bruzdy w ścianach ceramicznych
Zbyt głębokie bruzdy w ścianach to błąd często spotykany na budowach, niezależnie od technologii i materiałów murowych, jakie zostały zastosowane. Jednak z uwagi na to, że budynki energooszczędne powinny być szczelne, w ścianach – zwłaszcza z pustaków – należy o to zadbać. Głębokość i szerokość bruzd, bez konieczności wykonywania obliczeń sprawdzających, nie powinna być większa niż jest to zawarte w normie murowej PN-EN 1996-1-1 (tab. 1). Ponadto odległość w kierunku poziomym między sąsiednimi bruzdami albo od bruzdy do wnęki bądź otworu nie powinna być mniejsza niż 225 mm. Z kolei odległość w kierunku poziomym pomiędzy sąsiednimi wnękami (niezależnie od tego, czy występują po jednej, czy po obu stronach ściany) lub od wnęki do otworu – nie mniejsza niż dwukrotna szerokość szerszej z dwóch wnęk. Ww. norma dopuszcza wykonywanie pionowych bruzd o głębokości do 80 mm i szerokości 120 mm w ścianach o grubości. powyżej 225 mm, które sięgają dalej niż na ¹⁄3 wysokości ściany nad stropem. W przypadku przegród z ceramiki ważne jest, by wykonane bruzdy zostały uszczelnione, w przeciwnym razie budynek może być nieszczelny, co będzie wpływać na pogorszenie jego energooszczędności.
21. Za wysoko wymurowana ściana szczytowa
Wymurowane za wysoko ściany szczytowe to błąd, który nie dotyczy tylko ceramiki, jednak ponieważ ceramiczne elementy murowe to obecnie najczęściej różnego rodzaju pustaki, tym bardziej trzeba na to zwrócić uwagę. Przewodzenie ciepła w kierunku pionowym jest w nich bardzo dobre, więc nad przegrodą z ceramiki należy umieścić ocieplenie o odpowiedniej grubości. Zbyt cienkie może spowodować powstanie u góry – wzdłuż ściany szczytowej – liniowego mostka cieplnego
