Rusztowanie. Kryteria wyboru rusztowania, wymagane uprawnienia do montażu i eksploatacji

Rusztowanie daje możliwość wykonywania różnego typu prac budowlanych, wykończeniowych czy instalacyjnych na wysokości. Rusztowanie musi spełniać wysokie wymagania bezpieczeństwa. Musi być także wygodne w eksploatacji. Do pracy na rusztowaniu potrzebne są fachowa wiedza, znajomość obowiązujących przepisów i zasad bezpieczeństwa oraz bezwzględne stosowanie ich w praktyce.

W artykule:

• Rusztowanie - podstawowa funkcja
• Rodzaje rusztowań
• Rusztowanie jezdne
• Rusztowanie elewacyjne
• Uprawnienia do montażu i użytkowania rusztowania
• Rusztowanie - wynajem czy zakup i ile to kosztuje?

Rusztowanie - podstawowa funkcja

Rusztowanie to wznoszona tymczasowo konstrukcja, która umożliwia pracę na wysokości. W zależności od rodzaju, rusztowanie może zapewniać tzw. wysokość roboczą od trzech do nawet kilkudziesięciu metrów. Rusztowanie może być konstrukcją wolno stojącą, jezdną lub być mocowane do budynku. Choć wykorzystywane jest w różnych branżach, to zdecydowanie największe zastosowanie znajduje w sektorze budowlanym, będąc podstawą prowadzonych prac na wysokości. Rusztowanie sprawdza się zarówno w pracach prowadzonych na zewnątrz – podczas wznoszenia wysokich ścian oraz wszelkich prac elewacyjnych i dachowych, jak również wewnątrz pomieszczeń, np. w trakcie montażu czy serwisu instalacji elektrycznych, wentylacyjnych oraz prac wykończeniowych. 

Rodzaje rusztowań

Istnieje wiele rodzajów rusztowań, których podział uzależniony jest od przyjętych kryteriów. Jeśli kryterium podziału ma być rodzaj konstrukcji, możemy wyróżnić następujące typy rusztowań: ramowe, modułowe, stojakowe, kozłowe, specjalne oraz wspornikowe. Jeśli uwzględnimy rodzaj materiału z jakiego wykonuje się rusztowania, to podział mamy następujęcy:

• rusztowanie drewniane,
• rusztowanie stalowe,
• rusztowanie aluminiowe,
• rusztowanie z włókna szklanego.

Najpopularniejszy podział dzieli jednak rusztowania w zależności od sposobu użytkowania – tutaj wyróżniamy 2 grupy:

• rusztowanie jezdne,
• rusztowanie elewacyjne.

Rusztowanie jezdne

To rusztowania typu wieżowego, wyposażone w ramy z kółkami oraz pomost z poręczami. Przy większych obciążeniach na miejscach pracy opiera się je na stopach w celu odciążenia kółek. Mogą być mobilne, dzięki czemu sprawdzają się przede wszystkim przy częstej zmianie stanowiska pracy. Rusztowanie jezdne jest jednym z popularniejszych rodzajów rusztowań ze względu na różnorodność konstrukcji oraz szeroki zakres zastosowań. Zalety tego typu rusztowania to:

• lekka konstrukcja,
• duża stabilność,
• łatwy i szybki montaż, który opiera się na konstrukcji modułowej, bez konieczności użycia dodatkowych narzędzi.

Do budowy rusztowania wykorzystuje się dwa podstawowe elementy – aluminiowe ramy pionowe oraz pomosty robocze, które łączy się ze sobą za pomocą specjalnych połączeń zaciskowych. Do nich przymocowuje się burty oraz poręcze ochronne, różne rodzaje stężeń i stabilizatorów, a także podpory i ciężarki balastowe. Producenci oferują także bogaty wachlarz dodatkowych elementów zwiększających funkcjonalność konstrukcji – należą do nich m.in. pomosty z klapą, schody aluminiowe, regulowane stopy do podpór oraz różne rodzaje rolek jezdnych, dostosowanych do typu podłoża. Warto zwrócić uwagę na modele składane, które nie wymagają praktycznie montażu i są gotowe do użytkowania niemal automatycznie. Konstrukcja tego typu rusztowania daje jednak niedużą wysokość roboczą.

Rusztowanie jezdne jest bezbieczne i funkcjonalne. Na pomost rusztowania można się dostać od wewnętrznej strony konstrukcji przez antypoślizgowe, profilowane szczeble zamontowane na pionowej ramie. Sam pomost wykonany jest zwykle z wielowarstwowej płyty pokrytej antypoślizgową, odporną na niekorzystne warunki atmosferyczne powłoką, np. z żywicy fenolowej. Optymalną stabilność rusztowaniu zapewniają stężenia (podstawy, ukośne oraz poziome), wytrzymałe stalowe stabilizatory oraz podpory – montaż tych elementów zalecany jest indywidualnie przez każdego producenta od określonej wysokości rusztowania. Użytkowników ze wszystkich stron ochraniają barierki oraz drewniane burty przypodłogowe. Fachowcy doceniają także możliwość elastycznego ustawienia wysokości pomostu roboczego, które odbywa się co jeden szczebel (zwykle ok. 25 cm), optymalnie dopasowując jego położenie do aktualnych wymagań. Zmianę położenia rusztowania umożliwiają rolki jezdne, wyposażone w hamulec oraz regulację wysokości, która pozwala zniwelować nierówności podłoża do ok. 10 cm.

Rusztowanie elewacyjne

Rusztowanie elewacyjne to rusztowanie systemowe oparte na pionowej konstrukcji nośnej zbudowanej z prefabrykowanych płaskich ram. Ramowa, sztywna konstrukcja rusztowania elewacyjnego sprawdza się w szybkim montażu i demontażu. Sztywność wzdłużną rusztowania uzyskuje się dzięki pomostom i stężeniom (poziomym i ukośnym).
Stężenia w większości produkowanych systemów łączone są ze stojakami ram specjalistycznymi uchwytami sworzniowo-zapadkowymi, które sprawdzają się w sprawnym montażu. Rusztowania ramowe są najodpowiedniejsze przy konstrukcjach wymagających zmian szerokości pomostów, uzyskiwanych przez stosowanie wsporników (konsol), zestawianych obok siebie ram, lub przy zastępowaniu ram szerszych węższymi.

Rusztowanie elewacyjne należy najczęściej kotwić do ścian budynku, aby zapewnić sztywność i statyczność całej konstrukcji. Chodzi również o umożliwienie przeniesienia sił zewnętrznych, m.in. parcia wiatru, obciążenia statycznego czy dynamicznego wywołanego pracą ludzi na rusztowaniu.

Wybierając rusztowania elewacyjne do określonych prac, warto zwrócić uwagę na parametry techniczne. Podstawowymi są nośność konstrukcji (min. 200 kg/m²) oraz możliwość wykorzystania jej w najbardziej intensywnym użytkowaniu, typowym dla pracy profesjonalisty. Są one potwierdzane specjalnymi certyfikatami, przyznawanymi przez niezależne instytucje badawczo-kontrolne, np. rygorystycznym atestem niemieckiego Stowarzyszenia Kontroli Technicznej TÜV, jak również symbolem normy, wg której zostały wykonane. Wiodący na rynku producenci rusztowań to m.in.: Krause, Faraone czy Layher.

Uprawnienia do montażu i użytkowania rusztowania

Niezależnie od typu rusztowania, do jego montażu oraz demontażu niezbędne są odpowiednie uprawnienia dla montażystów rusztowań. Zagadnienia te zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 6.09.2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 118, poz. 1263). Zgodnie z § 23 i § 26 ww. rozporządzenia, montażyści muszą ukończyć szkolenie i uzyskać pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie. Osoba, która uzyskała pozytywny wynik testu końcowego, o którym mowa w § 23, otrzymuje świadectwo oraz uzyskuje wpis do książki operatora (§ 26 ust. 1). Poza wymaganymi uprawnieniami, musi ona także posiadać aktualne badania lekarskie, wskazujące na brak przeciwwskazań do prac na wysokości, przejść instruktaż stanowiskowy dotyczący montażu/demontażu konkretnych typów rusztowań oraz posiadać instrukcję montażu/demontażu wydaną przez producenta określonego rusztowania.

Złożone i gotowe do pracy rusztowanie może być dopuszczone do użytku tylko i wyłącznie po oficjalnym odbiorze. Dokonuje go kierownik budowy lub uprawniona osoba, legitymująca się uprawnieniami do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, w specjalności konstrukcyjno-budowlanej.

Rusztowanie - wynajem czy zakup i ile to kosztuje?

Decyzja o tym, czy korzystniejszy jest zakup czy wynajem rusztowania zależy od wielu czynników. Jeśli jest to kluczowe narzędzie pracy firmy i na nim w głównej mierze opiera się jej działalność, warto zainwestować w rusztowanie i to najlepszej jakości. Ceny najprostszych modeli rusztowań jezdnych dedykowanych profesjonalistom rozpoczynają się od ok. 2,5 tys. zł. Oczywiście im model bardziej zaawansowany i zapewniejący większą wysokość roboczą, tym rośnie cena rusztowania – nawet do kilkunastu tys. zł.

A ile zapłacimy za wynajem rusztowania? Wszystko zależy, jakiej konstrukcji potrzebujemy i na jak długi okres. Proste rusztowanie przejezdne o maksymalnej wysokości podestu ok. 2-3 m to koszt kilkunastu zł na dobę, natomiast za takie, które zagwarantuje nam wysokość roboczą ok. 10 m trzeba zapłacić ok. 50-60 zł za dobę.
Jeśli chodzi o rusztowania elewacyjne, to przeliczane są zwykle na m² powierzchni, jaką mogą pokryć – cena ok. 20 gr za 1m² konstrukcji. Warto zaznaczyć, że jeśli nie chcemy samodzielnie składać rusztowanie, to wynajem możemy połączyć z usługą montażu i demontażu przez wykwalifikowaną ekipę.