Wózki transportowe. Porównanie wózków transportowych ręcznych i z napędem

Wózki transportowe to niezmiernie istotny rodzaj stosowanych środków transportu technologicznego. Obecnie najbardziej rozpowszechnione są różnego rodzaju wózki jezdniowe ręczne i napędzane.

Zgodnie z definicją, wózki transportowe to urządzenia transportowe o nieograniczonym obszarze działania i ruchu przerywanym, służące do przemieszczania ładunków w płaszczyźnie:

• poziomej – bez urządzeń podnoszących,
• poziomej i pionowej – z urządzeniami podnoszącymi.

Wózki transportowe - podział, klasyfikacja

Duża różnorodność wózków transportowych sprawia, że są one usystematyzowane głównie pod względem cech konstrukcyjnych i/lub użytkowych. Jednym z podstawowych kryteriów podziału jest sposób ich napędzania:

• ręczne wózki transportowe – bez własnego napędu, które wprawiane są w ruch siłą ludzką,
• napędzane wózki transportowe – z własnym napędem silnikowym,
• doczepne wózki transportowe – naładowne; holowane wózkami ciągnikowymi, mogą stanowić alternatywę dla transportu wózkami widłowymi paletowych jednostek ładunkowych na duże odległości.

Innym ważnym kryterium służącym do klasyfikacji wózków transportowych jest droga, po jakiej się poruszają. Na tej podstawie wyróżniamy wózki transportowe:

• jezdniowe – przeznaczone do poruszania się po wytyczonych drogach, najczęściej w obrębie danego przedsiębiorstwa,
• szynowe – konstrukcyjnie przystosowane do torów szynowych; wykorzystywane są najczęściej w obrębie danego przedsiębiorstwa.

Na klasyfikację wózków transportowych duży wpływ ma również sposób ich działania, uwzględniający m.in. cechy funkcjonalne oraz budowę:

• naładowne wózki transportowe – ładunki układane są na nie ręcznie lub za pomocą urządzeń mechanicznych niezwiązanych z ich konstrukcją, wykonaną w postaci niepodnoszonej ramy lub platformy, a ich zastosowanie ogranicza się głównie do prowadzenia prac transportowych na odległość rzędu kilkudziesięciu, a rzadziej kilkuset metrów,
• ciągnikowe i pchające wózki transportowe – wyłącznie napędzane, wyposażone w złącze zaczepowe (umożliwiające ciągnięcie innych pojazdów) lub w przymocowaną z przodu płytę sprężystą (zezwalającą na pchanie innego pojazdu),
• podnoszące wózki transportowe – urządzenia ręczne lub napędzane, które dzięki elementom unoszącym lub podnośnikowym przystosowane są do podejmowania, przemieszczania i odkładania ładunków.

Wózki transportowe jezdniowe ręczne

Dostępne są w trzech podstawowych typach: naładowne, unoszące oraz podnośnikowe, które dzielą się według sposobu konstrukcji. Podstawową wadą wózków ręcznych jest konieczność stosowania do ich obsługi siły mięśni. W świetle obowiązujących przepisów każdy kierownik zakładu powinien eliminować uciążliwość pracy ręcznej (§ 3.1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (DzU nr 26 z 2000, poz. 313 z póź. zm.)

Spośród naładownych wózków transportowych najczęściej wykorzystywane są taczkowe i platformowe. Kolejną grupę stanowią urządzenia ręczne unoszące, które przystosowane są do podnoszenia jednostki ładunkowej na wysokość niezbędną do jej przemieszczenia. Wśród tych środków transportu technologicznego najbardziej rozpowszechnione są wózki unoszące widłowe, wykorzystywane w pracach przeładunkowych i transporcie paletowych jednostek ładunkowych. Trzecią grupę stanowią ręczne wózki podnośnikowe. Są one raczej stosowane do prac dorywczych. W praktyce można spotkać platformowe, widłowe i specjalizowane, rzadziej ramowe.

Wózki transportowe jezdniowe napędzane

Zgodnie z normą PN-ISO 5053:1999 „Wózki jezdniowe napędzane. Terminologia” wśród tego typu urządzeń rozróżniamy: naładowne, ciągnikowe, pchające (rzadko spotykane) oraz podnoszące. Napędzane wózki transportowe naładowne występują głównie jako platformowe, które dodatkowo mogą być wyposażone w zdejmowane lub stałe ruchome burty, zabezpieczające ładunek podczas jazdy. Wózki tego typu przystosowane są do pracy jako ciągnikowe. Wózki ciągnikowe to środki transportu przeznaczone do przemieszczania się po nawierzchni utwardzonej i ciągnięcia innych pojazdów, którymi najczęściej są wózki doczepne. Buduje się je jako trój- lub czterokołowe, o napędzie akumulatorowym dla uciągów do 15 t bądź spalinowym dla uciągów do 75 t przemieszczanej masy, ale występują też w wersji hybrydowej.

Pierwszą z grup wśród urządzeń podnoszących stanowią wózki transportowe unoszące napędzane, najczęściej widłowe. Charakteryzują się one sposobem pracy zbliżonym do swoich ręcznych odpowiedników. Zasadniczą różnicę stanowi to, że mają własny, na ogół akumulatorowy, napęd.

W zależności od sposobu obsługi rozróżnia się wózki transportowe unoszące:

• prowadzone – sterowane przez operatora pieszego za pomocą dyszla; występują również modele wyposażone w składany podest dla operatora,
• podestowe – obsługiwane przez operatora stojącego na specjalnie do tego przystosowanym podeście,
• wyposażone w fotel – obsługiwane przez operatora na siedząco,
• bez operatora, które są automatycznie prowadzone dzięki zastosowaniu odpowiedniego układu nawigacji (nie wymagają bezpośredniej obsługi przez operatora),
• bramowe,
• specjalizowane – przystosowane do specyfiki przemieszczanych ładunków.

Drugą z grup wśród wózków transportowych podnoszących stanowią urządzenia podnośnikowe napędzane, najczęściej są to wózki widłowe, przeznaczone do transportu jednostek ładunkowych uformowanych na paletach lub podstawkach ładunkowych, a także niektórych pakietowych jednostek ładunkowych i podnoszenia ich na wysokości niezbędne do obsługi gniazd regałów czy spiętrzania w stosach. W zależności od sposobu obsługi wśród wózków podnośnikowych występują te same odmiany, co w przypadku unoszących. Wszystkie wózki podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia obejmuje dozór UDT.

Najlżejszą odmianą w tej grupie są wózki transportowe podnośnikowe prowadzone, którymi również steruje operator pieszy za pomocą dyszla, ale mogą także być dodatkowo wyposażone w składany podest. Prowadzone wózki podnośnikowe mają napęd akumulatorowy i charakteryzuje je udźwig w przedziale 0,5–2 t i wysokość podnoszenia w zakresie 1,8–5 m, w zależności od rodzaju masztu. Z uwagi na konieczność zapewnienia odpowiedniej stateczności udźwig tych wózków zmniejsza się przy dużych wysokościach podnoszenia, o czym operator informowany jest za pomocą specjalnych nomogramów umieszczonych w widocznym miejscu urządzenia.

Za jedne z najpopularniejszych w tej grupie środków transportowych należy uznać wózki transportowe podnośnikowe czołowe. Są one trzy lub czterokołowe, na ogół z fotelem dla operatora, wyposażone w widły lub inny osprzęt umożliwiający realizację czynności procesowych, które równoważone są masą własną. Mają napęd elektryczny lub spalinowy, ale coraz częściej oferuje się je w wersji hybrydowej. Cechy charakterystyczne wózków podnośnikowych czołowych:

• udźwig – od kilkuset kilogramów do nawet kilkudziesięciu ton,
• w zależności od rozwiązania podnoszą ładunki na wysokość kilkunastu metrów,
• modele o udźwigu powyżej 5 t mają napęd spalinowy,
• w zależności od potrzeb wyposażane są w maszty jedno-, dwu-, trzy-, a nawet czterosegmentowe,
• niektóre odmiany zamiast masztu mają wysięgnik teleskopowy.

Kolejną grupę stanowią wózki podnośnikowe z masztem wewnętrznym stałym lub wysuwnym. Najbardziej popularne z nich - z masztem wysuwnym (z ang. reach truck). Z racji przesuwnego masztu wózki te charakteryzują się większą statecznością od porównywalnych wózków czołowych i wysokością podnoszenia sięgającą do ok. 12 m. Wymagają także węższych dróg manipulacyjnych, co wpływa na efektywniejsze wykorzystanie przestrzeni magazynowej. Za pewną ich odmianę można uznać wózki podnośnikowe wielokierunkowe, których cechą charakterystyczną są koła skrętne. Dzięki temu wózek może poruszać się w dowolnym kierunku, co jest niezmiernie przydatne przy przemieszczaniu długich ładunków.

Wózki transportowe podnośnikowe wielokierunkowe stanowią pewną alternatywę dla wózków podnośnikowych bocznych. Urządzenia tej grupy przeznaczone są do przemieszczania długich ładunków, które mogą podejmować tylko z boku, stąd ich nazwa. Ważną grupę wózków podnośnikowych stanowią urządzenia czołowo-boczne i obustronne widłowe, zwane niekiedy wózkami systemowymi. Przeznaczone są do pracy w wąskich drogach międzyregałowych i obsługi regałów magazynowych wysokiego składowania o poziomach składowania znajdujących się na wysokości nawet 15 m.

Te wózki transportowe budowane są w wersjach:

• ze stałym fotelem dla operatora, a to oznacza, że operator pozostaje cały czas w tej samej pozycji podczas przemieszczania ładunku w pionie,
• z podnoszoną kabiną, w której operator podnoszony jest wraz z ładunkiem.

Wózki transportowe podnośnikowe czołowo-boczne mają karetkę z obrotową głowicą, co pozwala na podejmowanie ładunków z regałów znajdujących się zarówno z lewej, jak i prawej strony w stosunku do kierunku jazdy oraz czołowo. Wózki transportowe obustronne natomiast mają karetkę z widłami teleskopowymi, które umożliwiają podejmowanie ładunków tylko z lewej i prawej strony w stosunku do kierunku jazdy. Kolejną grupę wózków podnoszących stanowią wózki kompletacyjne, pozwalające operatorowi na prowadzenie czynności kompletacyjnych z poziomu posadzki lub wyższych, w zależności od rodzaju wózka. Wśród nich występują zarówno urządzenia unoszące, jak i podnośnikowe. Dla wózków kompletacyjnych podnośnikowych wysokiego podnoszenia w praktyce stosowane są rozwiązania o zróżnicowanej budowie kabiny operatora, co wiąże się z koniecznością zachowania odpowiednich środków bezpieczeństwa pracy. W grupie wózków podnośnikowych wykorzystywane są również wózki podnośnikowe bramowe.