BHP elektryka

Przestrzeganie zasad BHP przez elektryka jest szczególnie istotne ze względu na charakter możliwych zagrożeń. Oprócz zasad BHP nie mniej ważny jest w tym przypadku dobór odpowiednich środków ochronnych oraz narzędzi.

Ustalenie zasad organizacji pracy, przygotowanie i kontrola otoczenia, właściwy dobór narzędzi, a także wyposażenie w środki ochrony indywidualnej gwarantujące nie tylko bezpieczeństwo, ale i komfort pracy, to elementy, bez których nie należy podejmować żadnych działań o szczególnie niebezpiecznym charakterze. Praca na stanowisku elektryka jest jednym z przykładów, gdzie ta zasada powinna być bezwzględnie przestrzegana.

Zagrożenia w pracy elektryka

Jednym z elementów charakteryzujących pracę elektryka jest duża zmienność i dynamika dotycząca miejsca oraz zakresu wykonywanego zadania. Elektryk może bowiem pracować w typowych pomieszczeniach i przestrzeni zorganizowanej (np. w zakładzie lub wewnątrz obiektu budowlanego), jak również w terenie otwartym i strefie wyjątkowo niebezpiecznej (np. na wysokości czy w wykopach).

Do zagrożeń najczęstszych i najbardziej istotnych należy zaliczyć:

• porażenie prądem elektrycznym,
• poparzenie energią termiczną łuku elektrycznego lub temperaturą powstałą przy zwarciach instalacji,
• kontakt ze stałym lub spadającym czynnikiem materialnym,
• urazy mechaniczne rąk, dłoni i palców, tj. skaleczenia, otarcia,
• upadek z wysokości,
• obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego wskutek wykonywania prac transportowych oraz czynności wymagających utrzymywania wymuszonej pozycji ciała,
• upadek w trakcie przemieszczania się,
• potrącenie przez poruszające się środki transportu,
• oddziaływanie zmiennych warunków atmosferycznych.

Standardy BHP elektryka

W celu zapobiegania możliwości powstania poszczególnych zagrożeń elektryk musi zachować właściwe standardy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przede wszystkim musi przestrzegać przepisy szczegółowe dotyczące pracy przy urządzeniach energetycznych oraz ich instrukcji eksploatacji.

Ważna jest także odpowiednia organizacja miejsca, w którym pracuje.

Najważniejszą zasadą BHP dotyczącą pracy z energią elektryczną jest odcięcie jej dopływu (jeżeli to możliwe) w miejscu, gdzie będą wykonywane prace. Nie mniej istotne są ogólne warunki otoczenia w miejscu pracy – w przypadku zadań realizowanych na terenie zewnętrznym konieczne jest odpowiednie zabezpieczenie strefy pracy przed wpływem warunków atmosferycznych (opady, wiatr), a także np. przed poruszającymi się środkami transportu.

Odpowiednie oznakowanie i wygrodzenie stanowiska pracy będzie niezbędne także w przypadku wykonywania zadań na terenie konkretnego obiektu, gdzie dodatkowo należy pamiętać o zagrożeniach wewnętrznych, wynikających ze sposobu jego funkcjonowania, np. technologii produkcji.

Przed przystąpieniem do pracy konieczne jest również bezpośrednie sprawdzenie stanu technicznego narzędzi oraz wyposażenia roboczego, tj. podestów czy drabiny, a także weryfikacja sprawności wszystkich środków ochrony indywidualnej przewidzianych do użycia w ramach zadania (ich dobór będzie uwarunkowany charakterem miejsca, w którym prowadzone będą prace).

Właściwa odzież ochronna w wymogach BHP elektryka

Podstawowym kryterium doboru odzieży ochronnej dla elektryków powinna być zgodność z wymaganiami w zakresie zabezpieczenia przed głównymi zagrożeniami, tj. możliwością porażenia prądem, poparzeniem łukiem elektrycznym czy kontaktem z wysoką temperaturą.

Ze względu na charakter wykonywanej pracy elektryków należy wyposażyć w odzież ochronną, a więc taką, która sama w sobie stanowi zabezpieczenie przed występującymi w środowisku pracy zagrożeniami (nie mylić ze zwykłą odzieżą roboczą, mającą na celu ochronę przed zniszczeniem odzieży własnej pracownika).

Odzież przeznaczona dla elektryków jest wykonywana ze specjalnych materiałów o właściwościach antyelektrostatycznych, dzięki czemu możliwe jest odprowadzanie ładunków podczas pracy w obszarze napięć elektrycznych.

Należy tu zwrócić uwagę na 4 normy branżowe:

• PN-EN 1149-5:2018-10 „Odzież ochronna. Właściwości elektrostatyczne. Część 5: Wymagania materiałowe i konstrukcyjne”,
• PN-EN 60895 „Ubiory przewodzące do stosowania podczas pracy pod napięciem przy nominalnych napięciach przemiennych do 800 kV i napięciach stałych do +/– 600 kV”,
• PN-EN 50286 „Elektroizolacyjne ubrania ochronne do prac przy instalacjach niskiego napięcia”,
• PN-EN 61482-1-2:2015-04 „Prace pod napięciem. Odzież ochronna przed zagrożeniami termicznymi spowodowanymi łukiem elektrycznym. Część 1-2: Metody badań. Metoda 2: Określanie klasy ochrony przed łukiem elektrycznym materiałów i odzieży przy zastosowaniu wymuszonego i ukierunkowanego łuku elektrycznego (komora probiercza)”.

Ubrania spełniające te wymagania nie będą się elektryzować, zapobiegną także możliwości powstania wyładowań w wewnętrznych warstwach odzieży. Ważne jest również, aby dobrane wyposażenie stanowiło ochronę dla całego ciała pracownika i było należycie dopasowane pod kątem parametrów osobowych, co zagwarantuje zabezpieczenie pracownika, np. przed poparzeniem czy w trakcie wykonywania prac w pozycjach wymuszonych.

Istotnym kryterium doboru powinna być też funkcjonalność odzieży, a więc zapewnienie swobody poruszania się (również przy pracy w miejscach trudno dostępnych) czy odpowiedniej widoczności pracownika (np. na potrzeby wykonywania prac w porze nocnej lub w otoczeniu środków transportowych).

Buty przeznaczone dla elektryka również powinny spełniać przede wszystkim wymagania ochronne w zakresie elektroizolacyjności, a dodatkowo zabezpieczać przed powstaniem urazów, np. wskutek poruszania się w terenie niezagospodarowanym lub niewłaściwie uporządkowanym (a więc mieć odpowiedni typ podeszwy, np. w klasie S3).

Obuwie ochronne stosowane przez elektryków musi spełniać wymagania normy PN-EN 50321, być dopasowane rozmiarowo do pracownika – zapewniać komfort, a także charakteryzować się odpowiednimi właściwościami technicznymi, związanymi m.in. z odpornością na działanie czynników atmosferycznych czy zdolnością wentylacji.

Właściwie dobrane rękawice stanowią również bezpośredni środek ochronny przed kontaktem z prądem, z tego względu muszą spełniać konkretne wymogi w zakresie bezpieczeństwa. Podstawową normą, która określa wymagania i metody badania rękawic chroniących przed porażeniem prądem elektrycznym, jest PN-EN 60903, należy jednak pamiętać, że zgodnie z przepisami rękawice elektroizolacyjne (wykonane z gumy lub tworzywa syntetycznego) mogą być stosowane jako sprzęt ochronny jedynie do prac z napięciami poniżej 1 kV.

W przypadku wyższych napięć są one traktowane jedynie jako pomocniczy sprzęt ochronny, tzn. że wymagane jest wdrożenie również innych zabezpieczeń o charakterze technicznym.

Rękawice elektroizolacyjne różnią się między sobą właściwościami elektrycznymi, czyli wartością napięcia prądu, na którą są odporne – wyróżnia się sześć klas.

Jednocześnie w zakresie zabezpieczenia rąk elektryków warto zadbać, aby pracownicy mieli także dostęp do typowych rękawic roboczych chroniących m.in. przed urazami mechanicznymi (zgodnie z normą EN 388), gdyż mogą być one potrzebne do wykonywania pozostałych czynności związanych z realizacją zadania, np. transportu i montażu elementów czy prac porządkowych.

Wymagania BHP dotyczące sprzętu elektryka

Obecnie praktycznie każdy niezbędny dla elektryków sprzęt jest dostępny w wykonaniu elektroizolacyjnym z przeznaczeniem do realizacji pracy pod napięciem, dzięki czemu można dodatkowo zwiększyć poziom ochrony pracowników.

Wymagania szczegółowe dotyczące elektroizolacyjnych narzędzi ręcznych zawarte są w normie PN-EN 60900:2012. Potwierdzeniem spełniania przez nie wymogów w tym zakresie jest też m.in. oznaczenie VDE (niemiecki instytut VDE Verlag specjalizuje się w sprawdzaniu i certyfikacji urządzeń, komponentów i systemów elektrotechnicznych) umieszczane na rękojeściach.

Ważnym kryterium w doborze narzędzi powinna być też ergonomia, ponieważ prace elektryczne często wiążą się z powtarzalnym operowaniem narzędziami w miejscach trudno dostępnych, co zwiększa ryzyko obciążenia fizycznego dla organizmu.

Do podstawowych elementów wyposażenia przy wykonywaniu prac elektrycznych należą drabiny, które również mogą stanowić ochronę izolacyjną przed oddziaływaniem prądu. Wymagania szczegółowe dotyczące drabin elektroizolacyjnych zawarte są w normie PN-EN 50528:2010.

Należy także pamiętać o konieczności zapewnienia właściwego sprzętu pomocniczego do wykonywania prac (np. w postaci dywaników czy drążków elektroizolacyjnych).