Detektory dymu

Firma Polon-Alfa wprowadziła na rynek czujniki dymu typu optycznego. Czujniki występują w dwóch odmianach ADR-20 N i ADR 20 R, działają na zasadzie światła rozproszonego.

Domowy detektor dymu typu optycznego ADR-20 N jest czujnikiem typowo autonomicznym, natomiast czujnik ADR-20 R ma możliwość współpracy z systemami ochrony obiektów przed włamaniem.
Do tej pory, w Polsce, autonomiczne czujniki pożarowe nie były szeroko stosowane - na świecie zaś znane są od wielu lat. W Stanach Zjednoczonych pierwsze detektory pojawiły się już w 1955 roku. Były to głównie czujniki ciepła o ograniczonej możliwości wykrywania pożarów w zarodku, których czułość była niewielka, a alarmowanie o pożarze odbywało się za pośrednictwem sprężonego gazu, lub za pomocą mechanizmu sprężynowego, uruchamiającego sygnalizator dźwiękowy. Produkty te były opracowane na bazie doświadczeń z zastosowań w obiektach biurowych, przemysłowych i innych. Były one zaadaptowane do zastosowań domowych, jednak skuteczność ich działania nie była najlepsza. Później, w pierwszej połowie 1960 roku rozpoczęto w USA produkcję i sprzedaż optycznych oraz jonizacyjnych czujników dymu, które były znacznie czulsze i pewniejsze w wykrywaniu pożaru w jego początkowej fazie.
Na początku lat 70-tych, domowe detektory pożarowe pojawiły się w Europie. Na początku systemy sygnalizacji pożarowej dla mieszkań były stosunkowo drogimi urządzeniami, np. najprostsza instalacja domowa kosztowała około 800 funtów brytyjskich, a pojedynczy czujnik ok. 45 funtów. Z tego powodu ilość zabezpieczonych tymi systemami mieszkań nie przekraczała 1% ogólnej ich liczby.
Dopiero z czasem, kiedy pojawiły się pierwsze uregulowania dotyczące stosowania detektorów pożarowych w mieszkaniach, ilość zabezpieczonych mieszkań znacznie wzrosła. W latach 1987-94 tylko w Wielkiej Brytanii ilość zabezpieczonych mieszkań wzrosła z 9% do około 74%. Taki wzrost - nie licząc uregulowań prawnych - był spowodowany również spadkiem cen samych detektorów, które potrafiły wykrywać ciepło, dym, rzadziej płomień.
Dodatkowo, na podstawie doświadczeń w stosowaniu domowych detektorów pożarowych oraz na podstawie przeprowadzonych badań oszacowano, że zabezpieczenie 100% mieszkań powoduje obniżenie o 50% przypadków śmiertelnych, spowodowanych pożarem.
W Polsce jak do tej pory nie ma takiej statystyki z uwagi na znikomą liczbę zabezpieczonych mieszkań. Niemniej jednak wiadomo, że rocznie w pożarach mieszkań ginie ok. 1000 osób, a wiele tysięcy ulega poważnym poparzeniom. Oprócz mieszkań i domów, czujniki autonomiczne stosowane są w przyczepach campingowych, na barkach, jachtach i innych ruchomych obiektach, w których mieszkają ludzie. O ile wymaga się, aby czujniki do mieszkań pracowały sprawnie w zakresie temperatur od 0^oC do 55^oC to czujniki dla obiektów ruchomych sprawdzają się nawet w temperaturach od -10^oC do 65^oC. Parametry te w pełni odpowiadają warunkom, w których detektory są zainstalowane.

Budowa, zasada działania czujników ADR-20 N i ADR-20 R
ADR-20 N i ADR20 R mają jednakowe obudowy, wykonane z białego tworzywa sztucznego (ABS). Detektor ma obły, nowoczesny kształt. Wysokość wraz z gniazdem, kształt i rozmieszczenie otworów są tak dobrane, aby rozprzestrzeniający się dym mógł bez problemu wniknąć do labiryntu czujnika. Na zewnątrz obudowy znajduje się dwukolorowa dioda sygnalizacyjna oraz przycisk testowania. Prawidłowo działający czujnik podczas naciśnięcia przycisku testowania powinien generować sygnał dźwiękowy, taki jaki podczas stanu alarmowania. Wewnątrz czujnika znajdują się elementy konieczne do prawidłowego funkcjonowania urządzenia, tj.:
 - gniazdo mocowania baterii wraz z zaciskami,
 - układ elektroniczny,
 - zaciski połączeniowe przewodów, umożliwiające pracę czujnika w sieci,
 - wyjście przekaźnika i zaciski do przewodów zasilania 12V DC (w przypadku czujnika ADR-20 R),
 - sygnalizator dźwiękowy,
 - labirynt,
diody: nadawcza i odbiorcza jako elementy detekcji.
Czujnik montowany jest w gnieździe na dwa wkręty, bezpośrednio do powierzchni, na której będzie podwieszony.

Układ detekcji
Autonomiczne detektory pożarowe ADR-20 N i ADR-20 R są czujnikami dymu optycznymi, które działają na zasadzie światła rozproszonego.
Dym pojawiający się w chronionym obszarze wnika do labiryntu czujnika, który ochrania przed światłem zewnętrznym diody, znajdujące się w jego wnętrzu. Jedna z diod (fotoluminescencyjna) wysyła promieniowanie podczerwone, które nie jest odbierane przez diodę odbiorczą (fotodiodę) dopóty, dopóki do komory nie wniknie odpowiednia ilość dymu, którego cząsteczki rozpraszają promieniowanie w kierunku fotodiody.
Czułość układu detekcji jest tak ustawiona, aby jak najwcześniej wykryć tlący się pożar, ale jednocześnie, aby nie powodować fałszywych alarmów, spowodowanych np. dymem z palącego się papierosa. Oczywiście jeśli tego dymu będzie dostatecznie dużo, lub gdy dmuchnie się nim bezpośrednio w czujnik, to zostanie on wprowadzony w stan alarmowania.

Zasilanie detektorów
ADR-20 N
Jest to typowy autonomiczny czujnik pożarowy, którego głównym i jedynym źródłem zasilania jest bateria 9V. Mocowana jest ona w specjalnym gnieździe w obudowie czujnika, w którym, znajdują się również odpowiednie zaciski (z opisaną polaryzacją), umożliwiające podłączenie baterii. Zaleca się stosowanie baterii (najlepiej alkalicznych) uznanych producentów. Pozwoli to na bezproblemową pracę czujnika przez wymagany okres min. 1 roku bez wymiany źródła zasilania.
Jeżeli bateria jest zbyt słaba, czujnik będzie sygnalizował taki stan. W tym przypadku należy czujnik zdjąć i wymienić baterię, zgodnie z zaleceniami producenta.
ADR-20 R
Jest to czujnik pożarowy, przystosowany do współpracy z systemami ochrony przed włamaniem. W odróżnieniu od modelu ADR-20 N, czujnik ten nie posiada gniazda do mocowania baterii. Jest wyposażony w odpowiednie łączówki i zasilany napięciem 12V ± 20% z linii dozorowej dowolnych central sygnalizacji włamania. W miejscu gniazda baterii znajduje się przekaźnik alarmowy, włączający się w momencie pojawienia się zagrożenia.
Niski poziom napięcia tego źródła jest sygnalizowany przez czujnik.

Sygnalizacja
Zarówno ADR-20 N jak i ADR-20 R standardowo wyposażone są w sygnalizator akustyczny, informujący o stanie w jakim znajduje się urządzenie. Wyróżnia się:
 - sygnał ciągły - dla alarmu pożarowego (tylko i wyłącznie),
 - sygnał przerywany - dla innych stanów.
Jako inne stany sygnalizowane są m.in.:
 - niesprawność czujnika czyli uszkodzenie jego układów, np. detekcyjnych,
 - niski poziom napięcia baterii - konieczność jej wymiany,
 - niski poziom zasilania 12V w przypadku ADR-20 R,
 - testowanie czujnika, oraz dodatkowo
 - alarm pożarowy w innej czujniku (w przypadku ADR-20 N), gdy pracuje on w sieci.
Sygnał alarmu pożarowego powinien się wyraźnie różnić od innych sygnałów nie pożarowych i mieć natężenie minimum 85 dB oraz być słyszalny z odległości 3 m od źródła sygnału.
W przypadku pracy detektorów w sieci, kiedy jeden z czujników wykryje pożar, inne, połączone w sieć będą sygnalizowały zaistnienie pożaru sygnałem dźwiękowym. Na czujniku, który wykryje pożar dodatkowo świeci się (na czerwono) dioda sygnalizacyjna.
Na obudowie czujnika znajduje się również wskaźnik świetlny w postaci dwukolorowej diody, świecącej w zależności od aktualnego stanu urządzenia. Kolory świecenia są następujące:
żółty lub bursztynowy - sygnał przerywany dla uszkodzenia lub innych stanów (poza alarmem pożarowym),
czerwony - sygnał ciągły dla sygnalizacji alarmu pożarowego.
W przypadku zabrudzenia labiryntu czujnika, będzie on sygnalizował uszkodzenie. Należy wtedy labirynt oczyścić lub jeśli zajdzie taka potrzeba - wymienić.

Montaż detektorów
Najbardziej odpowiednim miejscem montażu czujników ADR jest przestrzeń pomiędzy sypialnią, a pomieszczeniami najbardziej narażonymi na wystąpienie pożaru, jak np. kuchnie, pokoje gościnne.
Poniższa tabela prezentuje statystykę częstotliwości występowania pożarów z uwzględnieniem rodzajów pomieszczeń.

Tabela: Częstotliwość występowania pożarów w różnych pomieszczeniach

Generalnie, czujniki powinny być instalowane w środku pomieszczenia, na suficie, w odległości nie większej niż 7 m od miejsca, w którym może wystąpić pożar. Jeżeli np. korytarz ma długość ponad 14 m, to należy w nim zamontować 2 czujniki. Jeżeli z kolei mamy do czynienia z domem wielokondygnacyjnym, to czujniki powinny być zamontowane na każdym poziomie oraz w górnej części schodów, gdzie najprawdopodobniej szybko pojawi się dym. W przypadku, gdy detektor ADR nie może być zamontowany na środku sufitu, można go zamontować bliżej krawędzi ściany jednak w odległości nie mniejszej niż 30 cm od jej krawędzi.
Czujniki ADR montowane są w gnieździe, które przytwierdza się do podłoża za pomocą 2 wkrętów (z kołkami rozporowymi). W przypadku montażu do podłoża innego niż beton, należy użyć odpowiednich materiałów montażowych, dostępnych we wszystkich sklepach budowlanych, instalatorskich.
Nie powinno się montować czujników w miejscach, gdzie występuje zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura w porównaniu z pozostałą częścią pomieszczenia (np. świetliki w dachu, nie izolowane stropy), w łazienkach (para może powodować fałszywe alarmy), bezpośrednio nad grzejnikami, w sąsiedztwie urządzeń klimatyzacyjnych, wentylatorów, w miejscach występowania elementów utrudniających ruch powietrza (w bezpośrednim sąsiedztwie belek stropowych, elementów ozdobnych etc.), na bardzo wysokich stropach, gdzie byłaby utrudniona możliwość dokonywania przeglądów, konserwacji, wymiany baterii, itd.
Czujniki ADR-20 N montowane w większych domach lub mieszkaniach mogą być połączone w sieć. W tej sytuacji zadziałanie jednego z nich może spowodować uaktywnienie sygnalizatorów dźwiękowych innych. W ten sposób otrzymuje się niezawodny system szybkiego powiadamiania o pożarze, niezależnie od tego, w którym miejscu domu (mieszkania) znajdują się mieszkańcy.
Poniżej pokazane są preferowane miejsca montażu detektorów w domu.