Wentylacja w domu. Rodzaje nawiewników okiennych, wady i zalety

Nawiewniki okienne są najczęściej wystarczającym elementem uzupełniającym istniejący system wentylacji grawitacyjnej. Montowane w górnej części okna dostarczają do pomieszczeń świeże powietrze, w efekcie powietrze stęchłe i wilgotne usuwane zostaje przez system wentylacji grawitacyjnej. Jest wiele rozwiązań technicznych w dziedzinie wentylacji z wykorzystaniem nawiewników okiennych.

W Polsce problemem numer jeden w budownictwie mogą stać się wkrótce zbyt szczelne pomieszczenia - głównie budynków mieszkalnych. Problemy wentylacji mieszkań w dobie intensywnej "krucjaty termicznej", którą na pewno niesie ustawa o termomodernizacji mogą stanąć na miejscu drugim ale nie mogą być spychane na miejsca dalsze. Efektem postępu technologicznego jest budowanie domów zbyt szczelnych. Obowiązujące w dniu dzisiejszym normy budowlane są ukierunkowane na oszczędności termiczne i nie zawsze w sposób właściwy określają potrzeby przyszłego użytkownika, który przede wszystkim powinien zapewnić sobie i swoim najbliższym zdrowe mieszkanie, w którym przychodzi mu spędzać większość swego życia.

Według GUS, ponad 62% dorosłych i co czwarte dziecko w Polsce cierpi na przewlekłe choroby, 50% ludzi w wieku 30-39 lat oraz prawie wszyscy ludzie starsi.
W nowoczesnych krajach, które wcześniej niż Polska zdały sobie sprawę z konieczności oszczędzania energii, problematyka zdrowego mieszkania i ochrony zdrowia jest zdecydowanie eksponowana. Powszechnie stosowane są tam okienne nawiewniki powietrza tzw. Listwy wentylacyjne, które mogą być montowane we wszystkich rodzajach okien: drewnianych, aluminiowych, plastikowych itp. Nawiewniki są najczęściej wystarczającym elementem uzupełniającym istniejący system wentylacji grawitacyjnej. Montowane w górnej części okna dostarczają do pokoju świeże powietrze, w efekcie powietrze stęchłe i wilgotne usuwane zostaje przez system wentylacji grawitacyjnej. Aktualnie istnieje wiele rozwiązań technicznych i "trendów" w dziedzinie wentylacji z wykorzystaniem nawiewników okiennych. Dość popularne są te, o charakterystyce działania w dużym stopniu zależnej od poziomu wilgotności w mieszkaniu - higrosterowanie. Otwarcie i zamknięcie ich odbywa się "automatycznie" - uwalniając użytkownika z odpowiedzialności za nadzór nad nimi.
Innym rozwiązaniem są listwy wentylacyjne o ręcznej regulacji poziomu otwarcia (ilości przepuszczanego powietrza). Jeszcze innym są nawiewniki o ciśnieniowej regulacji nawiewu. Kontrola ilości przepływającego przez urządzenie powietrza odbywa się samoczynnie, w zależności od różnicy ciśnień pomiędzy otoczeniem budynku a jego wnętrzem. Rzetelna analiza tych trzech konstrukcji wskazuje na następujące ich zalety i wady.

1. Nawiewniki higrosterowane:

• zaleta: samoczynnie reagują na nadmiar wilgoci w pomieszczeniu, użytkownik nie musi pamiętać o ich otwieraniu i przymykaniu
• wada:
  – nie reagują na zmiany ciągu wentylacyjnego, który jest uzależniony od takich czynników jak temperatura powietrza na dworze, siła wiatru, wysokość komina wentylacyjnego (czytaj - piętro na którym znajduje się nasze mieszkanie),
  – reagując na poziom wilgoci w mieszkaniu usuwać mogą w nadmiarze powietrze, a wraz z nim ciepło z naszego mieszkania,
  – z uwagi na wewnętrzną budowę (konieczność umieszczenia elementu higroczułego) są to dość pokaźnych rozmiarów urządzenia, które zamontowane w górnej części ramy okiennej nie zdobią okna.

2. Listwy wentylacyjne o ręcznej regulacji :

• zaleta: wysoka estetyka i małe wymiary, niska cena, możliwość kierowania do mieszkania strumienia powietrza według indywidualnych potrzeb domownika . Możliwość płynnego dostosowania poziomu otwarcia nawiewnika do specyfiki mieszkania - ilości osób w pomieszczeniu, usytuowania mieszkania w budynku wielokondygnacyjny. Dzięki niskiej cenie - możliwość zamontowania w każdym oknie. Uzyskanie równomiernej wentylacji całego mieszkania, co jest bardzo istotne. Przy właściwej eksploatacji możliwość dokładnego ustawienia "dokładnie pod potrzebę" i ograniczenia nadmiernych strat ciepła i nadmiernej wentylacji.
• wada: nie reagują samoczynnie na zmiany temperatury powietrza na zewnątrz i wilgotności wewnątrz budynku oraz na wilgoć. Konieczność "pamiętania " o urządzeniach w domu. Przy niewłaściwej obsłudze możliwość przechłodzenia mieszkania w okresie zimowym np. gdy nie ma nas w domu lub gdy śpimy.

3. Nawiewniki samoczynne-ciśnieniowe :

• zaleta: bardzo precyzyjna samokontrola ilości powietrza nawiewanego do pomieszczenia. Reagowanie na zmiany różnicy ciśnień wywołane wiatrem, spadkiem temperatury na zewnątrz, wzrostem temperatury w mieszkaniu np. w kuchni podczas gotowania, samoczynne dostosowywanie się urządzenia do wysokości piętra, na którym zostało zamontowane i w konsekwencji siły ciągu grawitacyjnego, którego skuteczność uzależniona jest zdecydowanie od wysokości komina wentylacyjnego. Skutkiem tego w sposób bardzo precyzyjny chroni przed niepotrzebną utratą ciepła z jednej strony i zapewnia stały nawiew świeżego powietrza z drugiej.
• wada: brak możliwości płynnej - ręcznej regulacji poziomu otwarcia, stosunkowo wysoka cena, aktualnie dostępne na rynku modele nie dają się zamontować centralnie (symetrycznie) w ramie okna lecz na jego jednym jego końcu - co nie poprawia estetyki całości i wygląda dość "topornie".

W myśl obowiązujących w naszym kraju, przez kilka dziesięcioleci, przepisów budowlanych, powietrze miało dostawać się do mieszkań przez nieszczelności stolarki okiennej. Regulacje te utraciły swą aktualność, gdyż nie ma nieszczelności w stolarce. Listwy wentylacyjne są więc ratunkiem dla tysięcy mieszkań w Polsce , w których w drodze działań renowacyjnych zamontowano nowoczesną stolarkę okienną - obojętnie czy z PVC, drewna czy aluminium. Z pewnością wprowadzenie ich do powszechnej praktyki budowlanej zakończy zmorę "płaczących okien" i grzybów na ścianach tak "modernizowanych" mieszkań. Spółdzielniom mieszkaniowym oszczędzi problemów z utyskującymi użytkownikami, którzy nieświadomi ich rzeczywistego źródła, zawsze będą kierować swe żale do właściciela lub administratora budynku.

Oprócz listew wentylacyjnych czy nawiewników jak chcą niektórzy nazywać te urządzenia (nie zawsze działają one jako elementy nawiewu powietrza gdyż często pełnią funkcję wywiewników - z uwagi na stosunkowo chaotyczny proces wentylacji jaki przebiega przy ich użyciu w przeciętnym mieszkaniu) istnieją inne sposoby wentylacji mieszkań. Do najbardziej skutecznych i energooszczędnych należą z pewnością systemy wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej (tzw. zbilansowanej) gdzie elementem podstawowym jest rekuperator - czyli urządzenie w którym następuje odzysk ciepła z powietrza usuwanego na zewnątrz i które to powietrze dostarczane jest i usuwane z pomieszczeń systemem kanałów wentylacyjnych połączonych z rekuperatorem. Koszt takiego systemu dla domu o pow. ok. 130 m² może wynosić kilka tysięcy złotych. Z uwagi na strach przed utratą pieniędzy, które w powszechnym mniemaniu "wywiane" zostaną z domu wraz ze powietrzem wentylacyjnym rozwiązanie to ma szansę względnej popularyzacji w Polsce. Niewątpliwą wadą tego rozwiązania jest potrzeba ponoszenia dodatkowych kosztów w trakcie realizacji inwestycji. Niestety nakłady ponoszone na wentylację mieszkania uważa się (głównie chyba za sprawą niedoinformowanych architektów, którym w tej chwili narażam się bardzo mocno, ale taka jest prawda!) za inwestycję dodatkową a nie podstawową jak np. okna, drzwi, podłogi, wentylowana łazienka itp. " Od lat ludzie jakoś żyli nie zawracając sobie głowy wentylacją i jakoś było ..." - oto największy przeciwnik postępu a jednocześnie najgorszy doradca - konserwatyzm.
Aby upowszechnić wiedzę o potrzebie wentylacji mieszkań należy przede wszystkim wskazywać na możliwości ograniczenia strat ciepła. Można to uzyskać poprzez świadome kształtowanie mikroklimatu wewnętrznego mieszkań oraz z drugiej strony przez stosowanie urządzeń wentylacyjnych ograniczających zużycie energii. Ten kierunek wydaje się właściwy i potwierdzają go, prowadzone w krajach Europy zachodniej, badania nad systemami wentylacji.