Materiały wykończeniowe w placówkach medycznych
Współczesne budownictwo daje nieograniczone możliwości, a jedyną przeszkodą, jaką może napotkać wyobraźnia i kreatywność projektanta, jest koszt realizacji jego zamierzeń. Jednak kiedy mówimy o placówkach medycznych, pojawiają się ograniczenia wynikające wprost ze specyfiki tematu.
Artykuł ukazał się w publikacji „Placówki medyczne”
Zobacz e-wydanie
Jest to bowiem przestrzeń dla złożonych i trudnych procesów, tworzona ze świadomością, że popełnione błędy lub niepoprawne rozwiązania będą miały bardzo poważne skutki. Źle zaprojektowana placówka medyczna to ryzyko wydłużenia procedur medycznych i szereg utrudnień dla pracującego w nim personelu, a w najgorszym przypadku narażenie zdrowia i życia pacjentów.
Architekt, wybierając konkretne rozwiązania, musi przestrzegać wymagań surowszych od obowiązujących w zwykłych obiektach użyteczności publicznej. Zapewniając właściwą ergonomię procedur medycznych, nie można pominąć innych, równie ważnych czynników. Dobrze zaprojektowana przestrzeń ma także istotny wpływ na powrót do zdrowia.
Projektowanie pacówek medycznych, mające za cel spełnienie restrykcyjnych wymagań prawnych i technologicznych, powinno być szczególnie uwrażliwione na potrzeby psychiczne i społeczne pacjentów. Ważnym narzędziem w ich zaspokajaniu jest umiejętność właściwego doboru i zestawiania ze sobą odpowiednich materiałów wykończeniowych dla uzyskania pożądanej atmosfery wnętrza. Ma to wpływ na odbiór budynku jako całości, poczucie bezpieczeństwa i pomyślność leczenia. Po oddaniu inwestycji do użytkowania to jej zarządca bierze odpowiedzialność za stan elementów wykończeniowych wnętrz, których konserwacja – w przypadku obiektu ochrony zdrowia – pochłania ok. 1/3 wszystkich kosztów przeznaczonych na konserwację budynku. Od wiedzy i troski zarządcy zależy długość życia materiałów, zaś ich odpowiedni dobór pod kątem trwałości, a szczególnie odporności na czyszczenie i dezynfekcję, jest kluczowy dla późniejszej eksploatacji obiektu.
Patrz też: Wentylacja i klimatyzacja w obiektach służby zdrowia
Niestety, na etapie planowania inwestycji koszty zakupu materiałów wykończeniowych rzadko zestawia się z przewidywanymi wydatkami na ich konserwację. Nie sposób opisać wszystkich uwarunkowań i czekających pułapek, dlatego autorzy niniejszego artykułu postarają się zwrócić uwagę na kluczowe aspekty i podzielić się doświadczeniami i spostrzeżeniami wynikającymi z praktyki zdobytej w biurze projektowym.
Materiały wykończeniowe - uwarunkowania formalnoprawne
Pojęcie „obiekty ochrony zdrowia” jest bardzo pojemne. Do tej grupy budynków zalicza się przede wszystkim szpitale i przychodnie, ale do tej kategorii należą również gabinety stomatologiczne, apteki, zakłady opiekuńczo-lecznicze, szpitale psychiatryczne, ośrodki radioterapii, kliniki rehabilitacyjne i wiele innych obiektów, w których wykonywane są procedury medyczne. Każda z tych placówek ma swoje uwarunkowania – inne potrzeby przejawiają pacjenci w podeszłym wieku, a inaczej projektuje się przychodnie dla dzieci. Wymogi i rozwiązania zależą od specyfiki danej jednostki medycznej i zakresu jej działalności – dotyczy to także kryteriów wyboru materiałów wykończeniowych. Poza przepisami wynikającymi z Prawa budowlanego, które są znane każdemu architektowi, wraz z postępem nauki i rozwojem praktyki lekarskiej Minister Zdrowia wydaje szczegółowe rozporządzenia opisujące kluczowe zagadnienia, w tym wymagane warunki realizacji konkretnych procedur medycznych. Niejednokrotnie podnoszenie standardów czy regulacja nowych metod leczenia idzie w parze z odejściem od szczegółowych obostrzeń w innych obszarach. Problematyka projektowania obiektów ochrony zdrowia ma w kręgu architektów opinię zajęcia niewdzięcznego i trudnego, do czego w znacznej mierze przyczynia się duża liczba przepisów regulujących poszczególne zagadnienia. Do tego są one rozrzucone w wielu miejscach i źródłach. Poniżej najważniejsze z nich:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą,
- Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej,
- Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych,
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej,
- Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 kwietnia 2012 r. w sprawie sposobu postępowania podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze zwłokami pacjenta w przypadku śmierci pacjenta,
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi,
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej,
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących formy i treści wzorcowych i roboczych medycznych procedur radiologicznych,
- Prawo Atomowe (rozdział 3a poświęcony wykorzystaniu promieniowania jonizującego w celach medycznych).
Większość z ww. aktów prawnych jedynie pośrednio określa wymogi związane z projektowaniem i materiałami wykończeniowymi. Niemniej jednak, aby prawidłowo zaprojektować obiekt o konkretnym profilu, trzeba je wszystkie spełnić. Podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, którego rozdział 4. wskazuje na konieczność stosowania materiałów umożliwiających mycie i dezynfekcję. Jest to stwierdzenie bardzo ogólne i nie mówi nic o tym, jak często ma być dokonywane mycie oraz jakimi środkami. W kontekście doboru materiałów wykończeniowych ma to duże znaczenie, ponieważ zdarza się, że stosowana chemia wchodzi w reakcję z niektórymi materiałami, powodując np. zmianę ich parametrów fizycznych.
Rozwiązania projektowe należy zatem dopasować do specyfiki danej placówki medycznej. Inny jest reżim utrzymania czystości w gabinetach konsultacyjnych, inny na bloku operacyjnym, a jeszcze inny w gabinetach, gdzie świadczone są usługi z zakresu opieki psychiatrycznej. Trzeba także pamiętać, że szpital to miejsce pracy, co narzuca konieczność przestrzegania przepisów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Poza pomieszczeniami dla pacjentów w każdym szpitalu znajduje się wiele innych, przeznaczonych dla personelu. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem wykorzystane materiały powinny umożliwiać łatwe utrzymanie czystości. Uwzględniono także konieczność zachowania bezpieczeństwa podczas wielokrotnie wykonywanych czynności i procedur. Należy zwrócić uwagę na odpowiednie oznakowanie oraz trwałość stosowanych materiałów. Często pomieszczenia pracy kwalifikuje się jako te, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, np. blok operacyjny. Są to także pracownie służące do produkcji niebezpiecznych leków cytostatycznych, zakłady diagnostyki obrazowej, gdzie występuje szkodliwe promieniowanie lub ośrodki, w których wykonuje się zabiegi radioterapii bądź badania kamerą gamma. W takich miejscach konieczne są dodatkowe zabezpieczenia przed szkodliwym promieniowaniem, a ich projekty konsultuje się z Państwową Agencją Atomistyki. Naturalnie praktyki projektowej nie sposób opierać wyłącznie na przepisach prawa.
Architekci już na etapie przygotowania koncepcji współpracują z rzeczoznawcami sanepidu oraz z technologami medycznymi, których specjalistyczna wiedza oraz doświadczenie pozwalają wyeliminować ewentualne błędy i usprawnić pracę. Ostateczne decyzje zapadają po konsultacji z personelem mającym w przyszłości użytkować budynek. Wiedza praktyczna i krytyczna weryfikacja określonych rozporządzeniami procedur dają najlepsze rezultaty w optymalizacji przyjętych rozwiązań. Nieodłączną częścią ich wdrażania jest interpretacja przepisów prawa, w której rozbieżności zdarzają się nawet między poszczególnymi oddziałami sanepidu lub nadzoru farmaceutycznego.
Autor: archiwum pracowni Archimed
Zastosowanie kodu kolorystycznego na korytarzu Światowego Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Kajetanach, projekt Archimed
Materiały wykończeniowe - estetyka w służbie zdrowiu
Fundamentem wszelkich działań projektowych w obiektach ochrony zdrowia jest bezpieczeństwo. Służy ono redukcji stresu związanego z leczeniem i potwierdzeniu zaufania, którym pacjent obdarza lekarza i całą instytucję. Bezpieczeństwo, komfort i ład dotyczą wszystkich aspektów, w których budynek wspomaga użytkowników w ich codziennym funkcjonowaniu – najprostszym przykładem jest komunikacja.
Systemy identyfikacji wizualnej, umożliwiające sprawne i jak najbardziej intuicyjne dotarcie do poszukiwanej funkcji szpitala, w ogromnej części opierają się na kodach kolorystycznych, łatwo zapadających w pamięć użytkownikom. Podłogi, poręcze, elementy ochraniające ściany, drzwi, a nawet klamki w spójnej, charakterystycznej dla danej kondygnacji lub funkcji barwie w prosty sposób informują pacjentów, gdzie są lub gdzie powinni dotrzeć. Podczas pierwszej wizyty kod kolorystyczny i inne charakterystyczne oznaczenia pełnią funkcję drogowskazów zapobiegających zagubieniu w ogromnym i skomplikowanym budynku. Noszą one angielską nazwę wayfinding i są powszechnie stosowane nie tylko w szpitalach.
Aby uniknąć częstych remontów w ciągach komunikacyjnych, korytarzach oraz wszelkich innych miejscach wzmożonego ruchu, narażonych na uszkodzenia mechaniczne i zabrudzenia, stosuje się systemowe zabezpieczenia z tworzyw sztucznych (akryl, elastomer). Dostępna jest cała gama narożników, poręczy, odbojnic, odbojoporęczy oraz płyt ochronnych. Trzeba pamiętać, że na szpitalnych korytarzach często dochodzi do dynamicznych sytuacji, np. gdy muszą się wyminąć ze sobą dwa łóżka. Rozpędzone łóżko siłą swojej bezwładności może spowodować duże straty na niezabezpieczonych powierzchniach, dlatego montowane na ścianach specjalne listwy stały się nieodłącznym elementem krajobrazu szpitalnych wnętrz. W rejonie wzmożonego ruchu narożniki zabezpiecza się kątownikami, a drzwi – specjalnymi osłonami. Wszystkie te elementy można uwzględnić w projektowaniu kodu kolorystycznego poszczególnych części szpitala i wykorzystać jako drogowskazy w systemie odnajdywania drogi. Poręcze oraz odbojoporęcze zawieszone na wygodnej wysokości mają dodatkową zaletę – ułatwiają poruszanie się pacjentom starszym lub osłabionym, dla których często pokonanie korytarza jest dużym wysiłkiem i wyzwaniem.
Klimat pomieszczeń wpływa na samopoczucie pacjentów, dlatego adekwatny dobór barw i detali ma do spełnienia ważne zadanie w procesie leczenia. Przeznaczone na pobyt oddziały łóżkowe nie będą tak nasycone barwami, jak np. sale do zajęć ruchowych, w których priorytetem jest pobudzenie pacjenta do aktywnej rehabilitacji. Wyraz plastyczny przestrzeni może ośmielać i zachęcać do działania lub przeciwnie – sugerować zachowanie spokoju i ciszy. Skrajnym przykładem są pomieszczenia przeznaczone wyłącznie do stymulacji multisensorycznej (tzw. terapii Snoezelen), wyposażone w urządzenia służące dostarczaniu rozmaitych bodźców, np. projektory świetlne i elementy wodne wydające dźwięki. Takie gabinety projektuje się w placówkach zajmujących się pracą z dziećmi o różnym stopniu niepełnosprawności intelektualnej, a także w ośrodkach dla seniorów. W różnych typach obiektów projektant powinien uzbroić wnętrza w elementy stymulujące lub zminimalizować ich liczbę w zależności od profilu terapii. Teoria właściwego dopasowania charakteru wnętrza dla wzmożenia oczekiwanego efektu terapeutycznego rozwija się pod angielską nazwą healing environment i bada oddziaływanie środowiska szpitalnego na szybki powrót pacjentów do zdrowia. Aby wpływ ten był leczniczy, należy eksponować jak najmniej elementów wzmagających stres i dążyć do stworzenia wokół pacjenta domowego otoczenia, a także zapewnić kontakt z naturą. Wysokiej klasy wykładziny, laminaty imitujące drewno lub wzorzyste tapety dają możliwość aranżowania wnętrz szpitalnych tak, aby były nastrojowe i estetyczne. Ważnym elementem jest komfort akustyczny, stąd dążenie do redukcji powierzchni odbijających dźwięk, aby odgłosów ruchliwego szpitalnego korytarza nie przenosić w sfery odpoczynku i relaksu pacjentów (lepiej wytłumiony hałas to również ulga dla personelu).
Ciekawy sposób oddziaływania elementów wnętrza na pacjentów stanowi zaangażowanie ich uwagi. Jest to szczególnie cenne w pomieszczeniach przeznaczonych dla dzieci, gdzie zainteresowanie i skupienie wzroku na grafice lub grupie przestrzennych elementów może zapewnić kilka chwil spokoju i umożliwić przeprowadzenie procedury (podobnie atrakcyjne elementy wyposażenia działają na dorosłych pacjentów). Nie chodzi tu jednak o plakaty, wiszące jeszcze w niektórych poczekalniach, protekcjonalnie zachęcające do higienicznego trybu życia.
Podczas procedur wymagających długiego leżenia w jednej pozycji, m.in. tomografii komputerowej albo operacji bez pełnego znieczulenia, dobrze zająć czymś wzrok skierowany pionowo w górę. Producenci systemów sufitów podwieszanych oferują np. podświetlane kasetony z dowolnym nadrukiem zdolnym przyciągnąć uwagę na dłużej. Zaś współczesne aranżacje przestrzeni przeznaczonych dla dzieci (również specjalistycznych gabinetów), przypominające często najbardziejwymyślne place zabaw, można wykonać z materiałów zapewniających bezpieczne użytkowanie, możliwość dezynfekcji i trwałość. Z pomocą projektantom przychodzą producenci mebli specjalnie przygotowanych dla najmłodszych oraz tapet z nadrukami zindywidualizowanych, barwnych grafik. Kolor, faktura, rysunek, a nawet iluzja to narzędzia, które mogą i powinny służyć świadomemu budowaniu obrazu szpitala w oczach małych pacjentów.
Autor: archiwum pracowni Archimed
Ściana z konglomeratu w sali operacyjnej ze stylizowanym logo Światowego Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Kajetanach, proj. Archimed
Materiały wykończeniowe - zagadnienia higieniczno-sanitarne
Szacunki wskazują, że nawet 10% pacjentów ulega zakażeniu w szpitalu, zarówno podczas zabiegów medycznych, jak i pobytu na oddziałach łóżkowych. Każda placówka medyczna ma swoje wewnętrzne procedury dotyczące utrzymania poziomu higieny. Powierzchnie, na których mogą się gromadzić szkodliwe mikroorganizmy, podlegają regularnemu czyszczeniu i dezynfekcji, dlatego materiały wykończeniowe powinny być trwałe, wodoodporne, nienasiąkliwe i niewrażliwe na dezynfekcję roztworami chemicznymi (m.in. amoniakiem, chlorem, czwartorzędowym amonem i nadtlenkiem wodoru). Powierzchnie czyszczone są nie tylko za pomocą gąbek i ścierek, lecz także myjek ciśnieniowych. Z tego względu np. sufity modułowe muszą mieć specjalne uszczelki i dodatkowe zaciski, zapobiegające podnoszeniu płyt przez strumień wody pod ciśnieniem. Warto też wspomnieć o rozwiązaniach z użyciem mobilnych lub stacjonarnych aparatów do dezynfekcji (pomieszczenia do 400 m³), służących do dekontaminacji z użyciem aerozolu lub gazu (np. nadtlenku wodoru). Są obszary, w których obowiązuje konieczność zachowania wysokiego reżimu czystości, np. tam, gdzie przeprowadzane są procedury medyczne polegające na „otwarciu ciała” pacjenta, m.in. bloki operacyjne (w szczególności sale operacyjne), odrębne pomieszczenia przygotowania pacjentów oraz personelu do operacji. W tych miejscach podłogi, ściany i sufit powinny spełniać najsurowsze wymagania dotyczące mycia i dezynfekcji środkami bakteriobójczymi i grzybobójczymi, ale również przenosić obciążenia związane z ruchem ciężkiego, specjalistycznego sprzętu i odprowadzać ładunki elektrostatyczne.
Należy przy tym pamiętać, że współczesna sala operacyjna nie jest wyłącznie odizolowanym miejscem wielogodzinnych zabiegów, gdzie lekarze pracują we własnym gronie. Coraz więcej prostych procedur realizuje się przy częściowym znieczuleniu, co oznacza pełną świadomość pacjenta, a bardziej skomplikowane operacje często wymagają konsultacji poprzez najnowocześniejsze środki komunikacji. Powyższe aspekty skłaniają do opracowania od nowa, nastawionej na komfort i redukcję stresu pacjenta, estetyki sali operacyjnej. Kolorystyka w nowoczesnych placówkach nie odbiega od palety barw, z jaką pacjent zapoznał się na oddziale lub w innych częściach szpitala, a nadmiar sprzętu nie wywołuje nerwowych pytań, ponieważ wiele specjalistycznych urządzeń jest zintegrowanych lub schowanych przed wzrokiem. Dobór odpowiednich elementów dekoracyjnych oraz właściwe oświetlenie dają zatem pacjentom poczucie bezpieczeństwa.
Do stref o wysokim reżimie czystości zaliczane są także miejsca przeznaczone do przechowywania lub przygotowywania produktów leczniczych i wyrobów medycznych, np. apteki szpitalne oraz izby recepturowe. W zależności od typu apteki to również dodatkowe, poszerzające jej zakres i funkcjonalność, pomieszczenia o szczególnych wymaganiach i potrzebach zachowania określonego poziomu czystości, m.in. pracownie, w których powstają preparaty do żywienia pozajelitowego lub produkty cytostatyczne wykorzystywane w chemioterapii. W pozostałych należy stosować zmywalne materiały zgodnie z przepisami. Dodatkowo w tzw. pomieszczeniach mokrych posadzka musi mieć odpowiedni współczynnik antypoślizgowości, co utrudnia czyszczenie powierzchni, ale zapewnia bezpieczeństwo użytkowania.
Stopień, w jakim dany produkt spełnia wymagania i wymogi higieniczno-sanitarne, określa klasa bakteriologiczna, która wskazuje najwyższy dopuszczalny poziom zagęszczenia jednostek formujących kolonie mikroorganizmów na metr sześcienny powietrza. Skala wynosi od B100 do B1: im produkt ma niższą klasę, tym mniejsze jest rozprzestrzenianie się mikroorganizmów na jego powierzchni. Istotny jest nie tylko sam materiał, ale również sposób montażu. Wypełnienie spoin pomiędzy sąsiednimi elementami powinno być gładkie i uniemożliwiać osadzanie się brudu, dlatego obecnie popularne są materiały łączone bezspoinowo, jak linoleum, kauczuk, winyl czy konglomeraty. Alternatywę stanowią systemy zintegrowanych paneli wykończonych szkłem lub blachą nierdzewną. W każdym przypadku istotne są względy estetyczne, a także możliwość uzupełniania wykończenia o elementy technologii medycznej.
W pomieszczeniach ambulatoryjnych ściany najczęściej wykańcza się tapetami winylowymi typu II (grubszymi od biurowych). Chociaż ich cena znacznie przekracza koszty malowania farbą, to są łatwiejsze w konserwacji i dłużej zachowują parametry techniczne i estetyczne. Natomiast na korzyść farb przemawia redukcja odbłysku światła i korzystne właściwości akustyczne. Farba powinna umożliwiać ścianom naturalną absorbcję i uwalnianie wilgoci, by utrzymywać właściwą wilgotność względną powietrza. Nie należy przy tym zapominać o odpowiedniej wentylacji pomieszczeń, ponieważ przy zbyt dużej wilgotności może dojść do nieodwracalnego zawilgotnienia ścian jest farba lateksowa o obniżonej emisji lotnych związków organicznych, którą można bez obaw malować ściany sal przeznaczonych na pobyt pacjentów, np. pokojów w oddziałach łóżkowych.
Materiały wykończeniowe - oświetlenie i inne elementy instalacyjne
Dobierając oprawy oświetleniowe do pomieszczeń o podwyższonym reżimie czystości, warto zwrócić uwagę czy dany produkt jest dostępny w wydaniu „higienicznym”, zapobiegającym zbieraniu się brudu, kurzu oraz owadów. Należy stosować oprawy szczelne, o wysokim poziomie ochrony przed wnikaniem pyłu i wody, których parametr IP (w czystych strefach) powinien wynosić 65, aby umożliwić mycie całego pomieszczenia pod ciśnieniem. Istotną rolę odgrywają natężenie oraz temperatura oświetlenia, dostosowywane do konkretnego pomieszczenia i jego funkcji. Przy łóżkach często wykonywane są procedury medyczne wymagające odpowiedniego natężenia światła o naturalnej barwie.
Wstępna diagnoza stanu pacjenta odbywa się m.in. poprzez ocenę koloru gojących się ran, skóry, oczu itp., dlatego ważne jest, aby temperatura światła bezpośredniego oraz odbitego od ścian nie zniekształcała odbioru, barw. Trzeba pamiętać, by oprawy podstropowe, montowane w pokojach pobytowych, nie oślepiały pacjentów leżących na plecach. Taki efekt może dawać oprawa typu downlight. Należy więc stosować rozwiązania polegające na oświetleniu rozproszonym lub pośrednim. Chętnie wykorzystywane są źródła światła zintegrowane z panelem załóżkowym, które oprócz oddzielnych opraw przeznaczonych do czytania lub oświetlania szafki pacjenta, mogą emitować rozproszone światło zmieniające barwę w zależności od pory dnia, stymulując tym samym aktywność pacjentów i zapewniając odpowiednią jasność w pomieszczeniu niezależnie od pogody za oknem. Kolejnym miejscem o podwyższonym ryzyku rozmnażania się drobnoustrojów oraz gromadzenia brudu jest instalacja centralnego ogrzewania, a zwłaszcza jej końcowe elementy – grzejniki. Wynika to z dogodnych warunków, jakie stwarzają podwyższona temperatura oraz wiele zakamarków utrudniających czyszczenie. Dlatego w obiektach ochrony zdrowia należy stosować grzejniki z atestem higienicznym, składające się niemal wyłącznie z płyt grzewczych bez elementów konstrukcyjnych pomiędzy nimi, a także bez charakterystycznych osłon z perforowanych blach lub prętów. By zagwarantować skuteczne oczyszczenie, grzejniki takie mocuje się na specjalnych wydłużonych wspornikach, tak by dystans do ściany, na której są zawieszone, wynosił ok. 10 cm. Aby nie ograniczać dostępu do przestrzeni pomiędzy i za płytami, ponad grzejnikiem nie instaluje się parapetu lub należy umożliwić jego podniesienie. Zdecydowana większość producentów oferuje wyroby dopuszczone do stosowania w obiektach ochrony zdrowia.
Czego nie widać - toksyczność materiałów wykończeniowych
Niewidocznym – i rzadko branym pod uwagę – parametrem jakości materiałów wykończeniowych jest ich toksyczność. Najlepiej przebadaną grupą zanieczyszczeń w pomieszczeniach są lotne związki organiczne (LZO/VOC). Chociaż większość z nich uwalnia się z materiałów oraz klejów i farb w ciągu pierwszego miesiąca po położeniu na powierzchnię, to dzieje się to czasem również podczas konserwacji.
Także same środki czyszczące i ochronne zawierają pewne ilości tych szkodliwych substancji. Renomowani producenci zapewniają o ograniczeniu lub wykluczeniu z produkcji składników emitujących LZO, co sprawia, że ich produkty są bezpieczniejsze od pozostałych dostępnychna rynku. Jednak problem dotyczy głównie wyrobów niskiej jakości oraz substancji używanych do montażu elementów. W tym kontekście należy pamiętać, że źle pojęta optymalizacja kosztów wykonawczych może szkodzić zdrowiu przyszłych użytkowników budynku. Na konsekwencje niewłaściwych decyzji szczególnie narażone są np. dzieci w oddziałach neonatologicznych – dla osłabionego, rozwijającego się organizmu czystość powietrza ma pierwszorzędne znaczenie.
Norma PN-EN ISO 14644-1:2005 określa klasyfikację czystości powietrza dla pomieszczeń czystych i związanych z nimi środowisk pracy oraz opisuje wymagania dotyczące emisji cząstek, przypisując przebadanym produktom odpowiednią klasę. Na przykład, w pomieszczeniach medycznych, w których ściśle kontroluje się jakość powietrza, klasa bakteriologiczna powinna wynosić B1 oraz muszą być spełnione wymagania normy na poziomie klasy ISO 2.
Nietypowym zagadnieniem budowlanym jest ochrona przed promieniowaniem, na którego wysokie dawki narażeni są pacjenci i personel w pracowniach radiologii zabiegowej oraz diagnostycznych. Regulacje w tym zakresie są rozproszone po wielu aktach prawnych i zaleceniach prawa unijnego. W obliczu dynamicznego rozwoju radiologii rozporządzenia nie oddają wszystkich aspektów działalności leczniczej w tego typu placówkach. Obecna tendencja to wyspecjalizowane pracownie, w których wykonuje się zabiegi wewnątrznaczyniowe oraz hybrydowe (połączenie zabiegu chirurgicznego z radiologią interwencyjną), natomaist diagnostyczne powoli odchodzą w przeszłość.
Ochrona radiologiczna ma wpływ na kształt i układ pomieszczeń oraz zastosowane materiały wykończeniowe. Realizowana jest na kilku polach. W projekcie ochrony radiologicznej gabinety, w których przeprowadza się badania i zabiegi, wydzielone są od pozostałej części szpitala za pomocą osłon (w przypadku aparatów rentgenowskich wystarczą stałe, wbudowane w przegrody). W przypadku „bunkrów” do radioterapii sama nazwa wskazuje, że nie są to zwykłe pomieszczenia. Występują tam znacznie wyższe, skoncentrowane dawki promieniowania, przed którymi chronią masywne ściany i stropy wykonane z żelbetu, o grubości osiągającej niekiedy 100 cm. Ochrona radiologiczna pacjenta polega głównie na optymalizacji dawki. Specyfikę radiologii zabiegowej stanowi rozkład promieniowania w gabinecie zabiegowym. Źródłem narażenia personelu nie jest pierwotna wiązka promieniowania wychodząca z lampy rentgenowskiej, a promieniowanie rozproszone powstające w miejscu, gdzie ona pada, czyli pacjent. Ruch personelu oraz sposób ustawiania osłon w pomieszczeniu powinny to uwzględniać.
Materiały wykończeniowe - podsumowanie
Konieczna dotąd walka o ludzki charakter przestrzeni medycznych wydaje się dobiegać końca wraz z rosnącą świadomością korzyści płynących z przebywania i leczenia w dobrze zaprojektowanych wnętrzach. Dzięki bogatej palecie materiałów wykończeniowych kształtowanie wyrazu estetycznego przestrzeni medycznych być może nigdy nie było tak proste, jak dzisiaj.
Dostępne obecnie materiały wykończeniowe i sprzęt, tak pod kątem optymalizacji funkcji, jak i samego wyglądu, przedstawiają się imponująco i atrakcyjnie. W obliczu nadmiaru możliwości zadaniem projektanta pozostaje właściwa selekcja proponowanych rozwiązań w ścisłym porozumieniu z przyszłym użytkownikiem obiektu, w oparciu o wiedzę i przepisy prawa.
Artykuł ukazał się w publikacji „Placówki medyczne”
Zobacz e-wydanie
